تاریخ انتشار :جمعه ۲۲ دی ۱۳۹۶ ساعت ۰۷:۰۰
استاندار سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه توسعه نامتوازن زندگی شهری و روستایی عامل اصلی ایجاد حاشیه‌نشینی در بسیاری مناطق بوده، گفت: مسائل بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی از جمله مهم ترین آسیب های اجتماعی و مشکلات موجود در حاشیه شهرها و سکونت های غیرمجاز است.
حاشیه نشینی؛ خواستگاه اصلی آسیب های اجتماعی/ایجاد سکونت های غیرمجاز معلول سوء مدیریت و مهاجرت های بی رویه است
به گزارش عصرهامون، سیر و تحول تاریخ بشریت از ابتدای پیدایش تا به امروز این نکته را به روشنی ثابت می کند که انسان موجودی اجتماعی و وابسته جمع است که به هیچ عنوان نمی تواند به تنهایی و به دور از جمع به رشد و تعالی رسیده و پیشرفت کند، انسان های نخستین پس از مدتی دریافتند که اگر به صورت جمعی به شکار بروند موفق تر بوده و می توانند شکاری بهتر داشته باشند و همچنین برای داشتن زندگی بهتر، امنیت و تامین نیازهای اولیه خود باید به صورت گروهی زندگی کنند تا در تعامل با یک دیگر نیازهای خود را رفع کنند  از پس ِزندگی گروهی با گذشت زمان، قبیله ها و روستاها و با گسترش جمعیت آن ها شهرها پدید آمدند و روز به روز بر تعداد آنان افزوده شد.
با پیشرفت چشمگیر علم  به ویژه مقوله صنعتی شدن در جوامع غربی مفهومی جدید به نام شهرهای صنعتی و در ادامه کلان شهرها پا به عرصه وجود نهادند، بی شک دو عامل اساسی چون نیاز به تامین نیروی انسانی در انقلاب صنعتی و نیاز  مردم روستاها و شهرهای کوچکتر به زندگی بهتر و استفاده از منابع کلان شهرها  موجب شد تابسیاری از مردم شهرهای کوچکتر و روستاها را ترک کرده و به سمت کلان شهرها با آن زرق و برق خاص خود روانه شوند.
در نگاه نخست، احتیاج به نیروی انسانی برای جوامع صنعتی یک نیاز ویژه به حساب می آمد و مهاجرت به سود پیشرفت و نظام سرمایه داری بود اما با نگاهی مو شکافانه، سیل مهاجرت افرادی که نه از لحاظ فرهنگی، اقتصادی و حتی شیوه زندگی با الگوی   کلان شهرها سنخیت نداشتند عوارضی را در پی داشتکه موجب بروز مشکلاتی خاص برای ساکنان و تازه واردان به این مناطق می شد چراکه این نیروهای کار ارزان که توانایی مالی چندانی نداشته و از طرف دیگر به زندگی در شهرهای بزرگ خو نگرفته بودند به سوی حاشیه شهرها روان شده و به ناچار به زاغه نشینی روی می آوردند به گونه ای که به عقیده بسیاری از کارشناسان امر این موضوع را بیماری نهفته کلان شهرهایی صنعتی دانست که زیر زرق و برق پیشرفت، از این بیماری زجر می کشند.
بررسی های میدانی در همه تحقیقات اجتماعی نشان دهنده این امر است که در حاشیه اغلب شهرهای کشور با گسترش بافت های ناکارآمد شهری و سکونت گاه های غیررسمی پدیده حاشیه نشینی ملموس بوده و برنامه ریزان و مسئولان اجرایی شهرها با آسیب ها و تبعات این پدیده اجتماعی مواجه هستند.
تراکم انسانی در مناطق حاشیه نشین و گسترش عرصه های شهری به شکل افقی و خارج از الگوهای ارادی مدیران شهری در بسیاری از موارد ناشی از مهاجرت های انبوه روستا به شهر و به نوعی بازخورد مشکلات اجتماعی و ساختاری است که هم پیامدهای شکلی و هم کج کارکردهای محتوایی را در پی دارد.
واضح است که با توجه به حاشیه نشینی در سیاست گذاری های هم سو با پیشگیری از جرایم و آسیب های اجتماعی، بهسازی، زیباسازی عرصه های شهری و توسعه و نهادینه سازی الگوهای تعلق اجتماعی و هویت شهری، ضرورت پردازش این واقعیت نامطلوب اجتماعی از سوی متولیان امر، گریزناپذیر است.
این پدیده در سیستان و بلوچستان نیز به وضوح قابل مشاهده می باشد به گونه ای که حاشیه نشینی به یکی از معضل های جدی این استان محروم و مرزی تبدیل شده است، تاجایی که به گفته بسیاری از مسئولان امر این سیستان و بلوچستان یکی از رکوردداران حاشیه نشینی در کشور بوده و حتی در آمارهای ارائه شده سخن از آمار 40 درصد حاشیه نشین مردم مرکز استان یعنی کلان شهر زاهدان به میان آمده است.
 
حاشیه نشینی 40 درصدی شهر نشینان زاهدان
رئیس کل دادگاه های عمومی و انقلاب شهرستان زاهدان در گفت و گو با خبرنگار عصرهامون،  با تاکید بر اینکه حاشیه نشینی از مشکلات اصلی سیستان و بلوچستان است، گفت: اگر الگوهای حاشیه نشینی را براساس ویژگی های شکلی و علل موجود آن به سه دسته حاشیه نشینی برون شهری، درون شهری و حاشیه گزینی خلاصه کنیم در آن صورت ساختارهای اصلی بافت های ناکارآمد شهری در زاهدان به عنوان مرکز استان سیستان و بلوچستان در دو قسمت عمده حاشیه نشینی برون شهری و درون شهری دیده می شود، فرآیندی که از یک سو منجر به گسترش بافت های ناکارآمد شهری شده است تاجایی که بیش از 40درصد جمعیت شهری را در زاهدان شامل می شود و از سوی دیگر نزدیک به یک سوم عرصه های شهری را در واحد سطح به خود اختصاص می دهد.
وی افزود: با توجه به تعاریف اصلی در حوزه برنامه ریزی شهری، آسیب شناسی اجتماعی و جامعه شناسی شهری، قسمتی از مشکلات و چالش های حاشیه نشینی زاهدان ناشی از حاشیه نشینی درون شهری است، این به آن معناست که درست در قلب شهر و در محدوده هایی در مرکز زاهدان مناطقی وجود دارد که با تعاریف خاص حاشیه نشینی همخوانی داشته و درواقع این نقاط از نظر برخورداری از رفاه اجتماعی، معیشت اقتصادی و تعلق به ساختارهای شهری، آن چنان که گویی این مناطق حاشیه و ساکنان آن حاشیه نشین هستند.
محمدعلی حمیدیان بیان کرد: مناطقی که متأسفانه و اغلب مورد غفلت مسئولان اجتماعی واقع شده و با توجه به الگوی قرارگیری این مناطق در بافت های شهری و ساز و کار تعاملات اجتماعی اهالی مناطق حاشیه نشین درون شهری بیشتر در معرض آسیب های اجتماعی قرار دارند و از سوی دیگر جرایم و کج روی های اجتماعی موجود در این مناطق و بافت های درون شهری، تبعات ناگوارتری را برای هویت شهری زاهدان در قامت کلان آن در پی خواهد داشت.
 
50 برابر شدن جمعیت زاهدان دلیلی برای حاشیه نشینی
معاون رئیس کل دادگستری سیستان و بلوچستان ادامه داد: مسئولان اجتماعی و سیاسی در استان در وهله نخست و سپس نظام اجرایی کلان کشور در مقطع فعلی باید این واقعیت غیرقابل انکار را بپذیرند که تساوی در برخوردهای اجتماعی و امکانات رفاهی نه یک پاداش سیاسی بلکه یک تکلیف سیاسی برایشان قلمداد شده است و باید در راستای تحقق این امر اجتماعی گام های خود را با سرعت بیشتری بردارند و این شکاف های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی را مرتفع سازند.
وی با بیان این که بر اساس تجارب زیستی و بررسی های میدانی، شاخص ترین مناطق حاشیه نشین زاهدان آزادی شمالی، کریم آباد، قاسم آباد، حسین آباد، شریعتی شمالی، بابایان، فاضلی، کوثر و شهرک دامداران است، خاطرنشان کرد:  با توجه به شاخص های زیستی و زیرساخت های خدمات شهری برخی مناطق درون شهری همچون مجتمع های مسکونی واقع در خیابان های دانشجو، جمهوری، مسکن مهر و بسیاری از بافت های فرسوده شهر نیز در زمره الگوهای حاشیه نشینی است.
حمیدیان اذعان داشت: زاهدان در یک برش زمانی 60 ساله از جمعیت 17هزارو500 نفر در سال 1335 به جمعیت 800 هزار نفر در مقطع فعلی رسیده است که این افزایش جمعیت تامل برانگیز و نزدیک به 50 برابر شدن جمعیت این شهر از یک سو ناشی از جریان سریع شکل گیری سکونت گاه های غیررسمی بوده و از سوی دیگر به علل دور مهاجرت از مبدا مربوط می شود.
وی مهاجرت را یکی از مهم ترین دلایل حاشیه نشینی دانسته و گفت:  مهاجرت به زاهدان را می توان در پنج عنصر اصلی قومیت و ساختار اجتماعی، نظام سیاسی ، اقتصاد و الگوهای کسب و کار و فناوری و شرایط سیاسی کشورهای مجاور شرقی مورد تحلیل قرار داد و اسکان غیررسمی موجود شهر زاهدان را می توان محصول روابط نابرابر و نامتناسب همین عناصر در جریان عملکرد نظام اجتماعی قلمداد کرد.
 
بیکاری و خشکسالی یکی از عوامل مهم مهاجرت روستاییان به شهرهاست
معاون اجتماعی پیشگیری از وقوع جرم استان اظهار کرد: توسعه ناهمگون و نامتوازن شهر و روستا، خشکسالی های مستمر و بحران آب، نبود تلاش برای راه اندازی کسب و کارهای روستایی، مشاغل کاربر و توسعه روستاهایی با هدف گردشگری و بوم گردی، حضور گسترده و نابسامان اتباع بیگانه ی غیرمجاز، فرعی بودن راه اندازی سیاست های حمایتی روستایی از سوی مسئولان و شکاف تامل برانگیز شاخص های رفاه اجتماعی فناوری محور همچون برق، آب آشامیدنی، بهداشت، پایگاه های آموزشی و مواردی از این دست در قلمروهای روستایی، از شاخص های مهاجرت های بی رویه و انبوه به زاهدان و شکل گیری سکونت گاه های غیررسمی به شمار می رود.
وی با بیان این که بسیاری از نهادها و سازمان های متولی در شکل گیری یا حداقل سرعت بخشیدن به فرآیند شکل گیری حاشیه نشینی دخیل هستند، افزود: این دستگاه ها در مقطع کنونی هم به ناچار مجبور به اتخاذ سیاست های درمانی به جای رفع علل موجبه مهاجرت هستند.
حمیدیان با تاکید بر اینکه باید به مقوله حاشیه نشینی به صورت جدی نگاه کرد، بیان کرد: کارگروه پیش بینی و پیشگیری از گسترش بافت های ناکارآمد شهری به همت معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان در واقع یک پاسخ منطقی در راستای مبارزه با ساختارهای فعلی موجود و مصداقی عینی در راستای تحقق منویات مقام معظم رهبری پیرامون حاشیه نشینی به عنوان یک آسیب اجتماعی اولویت دار محسوب می شود.
وی خاطرنشان کرد: کارگروه پیش بینی و پیشگیری از گسترش بافت های ناکارآمد شهری سیاست های توانمندسازی روستاییان، توسعه سازوکارهای تثبیت مالکیت و تهیه فایل های رقومی و حقوقی عرصه های ارضی استان، تقویت نقش و جایگاه الگوهای مشارکت مردمی و همکاری های مدنی، تعیین حریم های شهری، ایجاد کمربند سبز و برخورد با ساخت و سازهای بی رویه و غیرمجاز، ممنوعیت واگذاری خدماتی همچون آب، برق، گاز، تلفن  به کلونی های غیرمجاز احداث شده و تسریع در ایجاد طرح های هادی روستایی و الگوهای جدید اشتغال و زراعت روستایی را مدنظر قرار داده است.
معاون رئیس کل دادگستری سیستان و بلوچستان اذعان داشت: این کارگروه با رویکرد قضایی آسیب های اجتماعی و جرایم ناظر به مناطق حاشیه نشین را رصد و در راستای پیشگیری و برخورد قضایی با مجرمان سیاست گذاری می کند که متأسفانه عمق کمبود های اجتماعی و بی شماری آسیب های این مناطق به اندازه ای است که رفع معضلات یا حداقل تخفیف چالش های موجود تنها در پرتو یک عزم ملی و فارغ از سیاست های حزبی، گروهی، قومیتی و بهره برداری های سیاسی محقق می شود.
وی تصریح کرد: رشد چشمگیر آسیب های اجتماعی هم چون سوءمصرف مواد مخدر، ساخت و سازهای بی رویه، حضور اتباع بیگانه غیرمجاز، تکدی گری و مشاغل زیرزمینی، پایین بودن شاخص های سواد و سرانه فضاهای آموزشی، نابرخورداری اجتماعی و ضعف در زیرساخت های شهری و رفاه اجتماعی نشان دهنده این است که همه نهادهای متولی استان در انجام وظایف خود حداقل در بافت های ناکارآمد شهری ناکام بوده اند.
مهاجرت معکوس راه نجات از معضل حاشیه نشینی است
در آذرماه سال جاری نیز معاون عمرانی و توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور و رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با استاندار سیستان و بلوچستان دیدار کرده و مسائل مربوط به حاشیه‌نشینی و موانع توسعه روستاها و شهرهای استان را مورد بررسی قرار دادند.
دانیال محبی در این دیدار با اشاره به گسترش چشمگیرحاشیه‌نشینی در برخی شهرهای استان به خصوص زاهدان و چابهار، اظهار کرد: مسائل بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی از جمله معضلات و مشکلات موجود در حاشیه شهرهاست.
وی توسعه نامتوازن را مهمترین عامل ایجاد حاشیه‌نشینی در شهرها دانست و افزود: مسائلی چون عدم توجه به روستائیان و عدم فراهم‌آوری امکاناتی از قبیل زیرساخت‌های ایجاد اشتغال پویا موجب شده تا ساکنان روستاها و شهرهای همجوار با زاهدان و چابهار برای دست یابی به رفاه و امکانات به این شهرها سرازیر شوند.
استاندار سیستان و بلوچستان با تاکید بر اینکه باید با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در استان، شرایط ماندگاری افراد در روستاها و شهرها را ایجاد کنیم، بیان کرد: اقداماتی چون ایجاد صنایع و کارگاه‌های کوچک، توجه به توسعه و اقتصادی نمودن بخش کشاورزی، حمایت از صنایع دستی روستاییان، توجه به ظرفیت‌های موجود برای ایجاد کار و کسب در حوزه خدمات از جمله مهمترین مباحثی است که میتوان  با یک برنامه‌ریزی خاص، دقیق  و متمرکز ضمن ایجاد ماندگاری روستاییان در روستاها، زمینه مهاجرت معکوس را نیز فراهم کرد تا دیگر مردم از کلان شهرها به سوی روستاها و شهرهای کوچک روانه شوند.
استفاده از اینترنت راهی برای اشتغال زایی روستاییان و جلوگیری از مهاجرت به شهرهاست
معاون عمرانی و توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور نیز در این دیدار با اشاره به تغییر اقلیم کشور و کاهش نزولات آسمانی، گفت: با توجه به این مشکلات و پیش بینی های که از آینده شده باید با ایجاد و توسعه شبکه فاضلاب شهری در همه شهرهای استان و احداث تصفیه خانه فاضلاب به دنبال تامین آب مورد نیاز صنایع و معادن رفته و جلوی هدررفت آب را نیز گرفت.
محمدعلی افشانی افزود: جهان امروز جهان اطلاعات است و ما نیز باید از آن استفاده کنیم چراکه میتوان با بهره‌گیری از ظرفیت اینترنت برای فروش صنایع دستی و محصولات روستایی علاوه بر اینکه زمینه اشتغال روستاییان را فراهم کرده و واسطه ها را حذف کنیم موجب رونق کسب و کار در روستاها و جلوگیری از سفر آنان به شهرها شویم.
رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با تاکید بر اینکه پیگیری اصلاح شبکه آب و فاضلاب حاشیه شهر زاهدان  از جمله برنامه‌های اصلی ماست، خاطرنشان کرد: در کنار مقوله فاضلاب شهری، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی برای کاهش مصرف انرژی و آلودگی هوا نیز مورد توجه باید قرا گیرد، همچنین باید سهمیه ویژه‌ای جهت برخورداری از وسایل نقلیه عمومی درون شهری به استان سیستان و بلوچستان اختصاص داده شود. https://www.asrehamoon.ir/vdcdzz0fjyt0z56.2a2y.html
نام شما
آدرس ايميل شما

مهم ترین اولویت دستگاه اجرایی در استان از نگاه شما چه باید باشد؟
توجه به زیرساخت ها در استان
توزیع عادلانه ارزاق عمومی و کالاهای اساسی
مرتفع نمودن مشکلات فرهنگی و آسیب های اجتماعی
برخورد با مفاسد اقتصادی و ویژه خواری ها