هامون تشنه دیپلماسی فعال برای احیاء/آیا خاکریزهای مرزی جلوی ورود آب را می گیرد؟!

به گزارش عصرهامون، دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران است.
تالاب هامون در چهارمین کنگره جهانی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره که روزهای پایانی سال ۱۳۹۴ در لیما پایتخت پرو برگزار شد، توسط یونسکو به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شد و بدین ترتیب تعداد ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران به ۱۲ مورد افزایش یافت.
دریاچه و تالاب هامون در استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌است، این تالاب از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون سابوری و هامون هیرمند تشکیل شده‌ که در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند.
دریاچه مشترک هامون بین افغانستان و ایران قرار دارد، رودخانه هیرمند شریان اصلی و رودخانه‌های خاش‌رود، فراه، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان به هامون می‌ریزند.
وسعت دریاچه هامون در زمان پرآبی5هزار و 660 کیلومتر مربع است که از این مقدار3هزار و 820 کیلومتر مربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است، با این اوصاف، دریاچه هامون وابسته به رودخانه هیرمند بوده و این وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای کل سیستم به وجود آورد.
رود هیرمند، از رودهای پرآب فلات ایران، اصلی‌ترین رود در حوضه آبریز دریاچه هامون است که از بلندیهای کوه‌های بابا در ۴۰ کیلومتری غرب کابل از رشته کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از مسافت هزار و ۱۰۰ کیلومتر وارد دریاچه هامون می‌شود.
حقابه ایران از هیرمند، به دادخواست حقوقی ایران از آب رودخانه هیرمند در منطقه سیستان اشاره دارد، پس از شکست گفتگوهای بسیار میان سران حکومتی ایران و افغانستان در سال‌های ۱۳۰۹ و ۱۳۲۷، با رأی کمیسیون بررسی حقآبه هیرمند به نام به کمیسیون دلتا، قراردادی در سال ۱۳۵۱ میان امیرعباس هویدا، نخست وزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخست وزیر وقت افغانستان در کابل به امضاء رسید و مقرر شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون باشد.
با وجود انعقاد این قرارداد، از سال‌های پایانی دهه ۱۳۷۰ و هم‌زمان با کاهش بارش‌ها و خشکسالی، میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش یافت. پمپاز و انتقال آب هامون توسط خط لوله به زاهدان و انتقال و ذخیره آب در چاه‌های نیمه زابل و همچنین استفاده از حق آبه هامون جهت کشاورزی در زابل از دلایل اصلی خشک شدن هامون می‌باشد.
نبود دولتی مقتدر در افغانستان، ساخت سد کجکی بر روی هیرمند، نصب و به‌کارگیری انواع پمپ در مسیر رودخانه هیرمند جهت کشاورزی توسط کشاورزان افغان، خشک شدن دریاچه هامون را در پی داشته‌است.
این مسئله موجب قطع شدن منبع معاش ۴۰۰ هزار سیستانی، کاهش قابل ملاحظه پرندگان بومی سیستان، رو به انقراض نهادن گاو سیستانی، بروز فقر و نا امنی‌های پیامد آن، مهاجرت گسترده سیستانیان به مناطق شمالی کشور و زوال روزافزون صنایع دستی سیستان شده‌است.
دریاچه هامون مدت‌هاست با بحران بی‌آبی روبه‌روست و خشک‌شدن آن موجب به‌وجود آمدن مشکلات مختلف زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی در سطح منطقه شده‌است.
 
باید با دیپلماسی فعال حقابه ایران از هیرمند را دریافت کنیم
رئیس اتحادیه انجمن‌های علوم جغرافیایی کشور گفت: باید با دیپلماسی فعال و جدی در بخش آب، حقابه ایران را از هیرمند دریافت کرد.
سرلشکر سید یحیی صفوی در حاشیه بازدید اعضای اتحادیه انجمن های علوم جغرافیایی از نقاط مختلف سیستان و بلوچستان، با اشاره به مشکلات فراوان مردم این استان در اثر بحران آب و خشکسالی، افزود: اقلیم منطقه غرب آسیا از نیمه خشک به سمت خشکسالی در حال حرکت بوده و احتمالا سال به سال وضعیت کم آبی در کل منطقه تشدید خواهد شد، در چنین شرایطی باید به دنبال ابزارها و راهکارهای جایگزین باشیم که آسیب مردم این استان را به حداقل برساند، البته در کنار آن باید با یک دیپلماسی فعال و جدی در بخش آب، حقابه ایران را از هیرمند دریافت کنیم.
 
مقصر اصلی خشک ماندن تالاب هامون صابوری خاکریز مرزی است
ناظر مجلس بر شورای عالی آب کشور در این خصوص گفت: مقصر اصلی خشک ماندن تالاب هامون صابوری "خاکریز مرزی" است که اجازه ورود آب از رودخانه "فراه" را نمی‌دهد، از مجلس هشتم تاکنون بارها در این باره گفتیم اما متأسفانه هیچ گوش شنوایی نیست.
احمدعلی کیخا افزود: به نظر بنده مرزبانی هیچ فرمانبری از مدیران توسعه کشور ندارد و راه خودش را پیش می‌رود و صرفاً به کنترل مرز از نگاه خودش نگاه می‌کند.
وی گفت: به نظرم در قسمت هامون صابوری دایک مرزی یک ضربه سنگینی که به خشکی تالاب هامون زده، است، متأسفانه دوستان ما در مرزبانی پاسخگوی هیچ‌کسی نیستند، اما هر وقت کمی در این باره فشار می‌آوریم شاید بروند بخش کمی از خاکریز را تخریب کنند.
کیخا افزود: خشک شدن تالاب هامون زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده و حرف هیچ‌کس در دولت و مجلس را گوش نمی‌دهند، بارها گفتیم، حرف زدیم اما آن‌ها اسلحه دارند، مرزبان‌اند زور ما به آن‌ها نمی‌رسد و انجام نمی‌دهند.
مشکلات سیستان اولویت نخست مسئولان دولتی نیست
نماینده مردم سیستان در مجلس ادامه داد: توجیه مرزبانی برای ایجاد خاکریز در تالاب "کنترل مرز" است که می‌توان این کنترل را با روش‌های دیگری انجام داد، می‌توانند از سیم خاردار یا مصالحی استفاده کنند که مانع ورود آب نشود، ولی آقایان با ایجاد خاکریز مرزی مانع ورود آب شدند، آن‌ها می‌گویند وقتی آب بیاید ما خاکریز را تخریب می‌کنیم اما واقعیت این است که آب منتظر ما نمی‌ماند چراکه با یک بارندگی آب به سمت تالاب جاری می‌شود و کمتر از 24 تا 48 ساعت باید مسیر طبیعی خودش را طی کند.
وی افزود: در مسیر ورود آب به تالاب هامون صابوری شاید در آینده افغانستان برنامه‌ای برای سد سازی داشته باشد اما اکنون در این مسیر یعنی رودخانه فراه مانعی از سمت افغانستان وجود ندارد و به نظر بنده اکنون مقصر اصلی خاکریز مرزی است که مانع ورود آب به کشور می‌شود.
وی ادامه داد: به نظر بنده مشکلات سیستان در حال حاضر اولویت نخست مسئولان دولتی نیست،آن‌ها این موضوع را رها کردند و به یکسری مسائل دیگر می‌پردازند و مشکلات را به صورت تخصصی پیگیری نمی‌کنند.
خشکی بلندمدت تالاب در حالی است که به گفته مسعود تجریشی معاون سازمان محیط‌زیست تا کنون "برنامه‌ای" برای احیای این تالاب تهیه نشده است. وی با انتقاد از این موضوع در سفر اخیرش به سیستان و بلوچستان گفت: وقتی به لحاظ برنامه‌ای به زابل و تالاب هامون نگاه می‌کنیم برنامه مشخصی وجود ندارد، درحالی‌که منابع مالی از صندوق توسعه ملی وجود دارد.
 
آقای رییس‌جمهور به فاجعه خشکسالی سیستان رسیدگی کنید
حبیب‌الله دهمرده نیز در نطق میان دستور4 اردیبهش ماه جاری خود در نشست علنی مجلس شورای اسلامی خطاب به وزیر امور خارجه گفت: آقای ظرف دررابطه با حق‌آبه رودخانه هیرمند به دریاچه هامون چه اقدامی را صورت داده‌اید؟ آقای ظریف بارها و بارها گفته‌ام که حاصل دیپلماسی شما یک لیوان آب برای مردم سیستان نشده و پیوسته مورد اعتراض مردم واقع می‌شویم. به وظیفه ذاتی خود عمل کنید.
وی ادامه داد: آقای رییس‌جمهور لطفا در اسرع وقت نسبت به فاجعه خشکسالی ویرانگر سیستان رسیدگی کنید.
انتهای پیام//