ایران برای حفظ استقلال باید درعلوم فضایی سرمایه گذاری کند/انحصار پرتاب ماهواره دراختیار چند کشور

مرتضی براری معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فضایی ایران حرف‌های شنیدنی درباره فعالیت‌های این سازمان دارد. وی درباره ویژگی‌ها، برنامه‌های آینده، تاریخچه فضایی ایران، حرکت در مسیر بیانات مقام معظم رهبری، چشم اندازهای آینده فناوری فضایی، ماموریت سازمان و زندگی منعطف بر فناوری فضایی نکات قابل توجه و خوبی را عنوان و آینده را روشن و کاملا مثبت ارزیابی می‌کند.
برای شنیدن همه آنچه در حوزه فناوری فضایی و ماهواره در حال انجام است با وی ساعتی را با موضوع لزوم برخورداری ایران از فناوری ماهواره و نقش فناوری فضایی در ارتقاء کیفیت زندگی مردم به گفت‌وگو نشستیم.
* فناوری فضایی آینده حوزه ارتباطات را متحول خواهد کرد
درباره لزوم برخورداری ایران از فناوری ماهواره و نقش فناوری فضایی در ارتقاء کیفیت زندگی مردم توضیح دهید لطفا.
براری: فناوری فضایی مجموعه‌ای از اغلب فناوری‌های روز را در اختیار گرفته و با بهره برداری از علوم مختلف راه بشریت به سوی آسمان‌ها و کشف آن را میسر ساخته است. همانطور که نسل اول فضا نسل نجوم و علوم مرتبط با آن بود، در این دوره دانشمندان ایرانی در جهان بسیار مطرح بودند و دستاوردهای ارزشمند آنان باعث شد ایران در این عرصه سرآمد جهانیان باشد. علم نجوم قدمتی چند هزار ساله در ایران دارد و همواره دستیابی به آسمان‌ها و کشف آن از دغدغه‌های بشر محسوب می‌شده که برای رسیدن به آن تلاش کرده است و شاید به جرات بتوان گفت علوم مرتبط با فضا از قدیمی‏‌ترین علوم بشری محسوب می‌شود. انسان همواره نگاه به آسمان‌ها داشته و حتی در دین مبین اسلام و کتاب آسمانی ما  «قرآن» نیز بارها به نگاه به آسمان و کشف اسرار خلقت تاکید شده و انسان را به کشف این بیکران هستی ترغیب کرده است.
*  ویژگی اقتدارگرایی فناوری فضایی همواره مطرح است 
درباره تاریخچه فضا بگوئید.
براری:  نسل دوم فضا که نسل رقابت در دستیابی به فضا است به عنوان نقطه عطفی برای قدرت نمایی و اقتدار کشورها محسوب می شود. در این دوران اعزام انسان به مدار زمین، سفرهای سرنشین دار و فرود بر روی ماه میسر شد. ویژگی اقتدارگرایی فناوری فضایی همواره مطرح بوده است و حتی اکنون نیز با پیشرفت فناوری این مساله بصورت وسیع تری میان کشورها مطرح است و فناوری فضایی علاوه ویژگی‌های کاربردی و توسعه‌ای خود تبدیل به یک عرصه اقتداری میان کشورها شده است. 
نسل بعدی فضا چگونه است؟
براری:  نسل بعدی یعنی نسل سوم، رقابت فضایی جای خود را به همکاری‌های بین المللی داد که مظهر آن طراحی و ساخت ایستگاه‌ بین المللی فضایی با کمک و همکاری کشورهای مختلف است.
همچنان که فناوری توسعه یافت کاربردها و خدمات این فناوری نیز گسترش پیدا کرد و نقش پر رنگ‌تری را به خود گرفت. البته از همان آغاز فناوری فضایی با توجه به ویژگی‌های این فناوری که یک فناوری پیشرو و استراتژیک است، سر ریزش در دیگر حوزه ها باعث تحول و تغییر رویکرد شد بطوریکه بسیاری از دستگاه‌ها و تجهیزاتی که امروزه به راحتی در زندگی خود استفاده می‌کنیم بخشی از فناوری‌های اکتسابی در فناوری فضایی است.
اما کاربردها و خدمات فناوری فضایی به سمت و سوی افزایش رفاه و آسایش زندگی جوامع بشری گسترش یافت و امروز این خدمات جزء جدا نشدنی از زندگی ما هستند و طوری با زندگی روزمره گره خورده‌اند که به سادگی نمی‌توان چشم بر روی آن بست. از جمله پخش زنده تلویزیونی، خدمات بانکی، خدمات ارتباطی و خدمات ناوبری.

*  نسل چهارم فضا یعنی نسل پیوند فناوری‌های نوین و نقش آفرینی بخش خصوصی 
در حال حاضر می‌توان گفت امروز در نسل چهارم فضا قرار داریم، درباره آن توضیح دهید.
براری: بله، بعد از عبور از نسل سوم، امروزه وارد نسل چهارم فضا یعنی نسل پیوند فناوری‌های نوین و نقش آفرینی بخش خصوصی شده‌ایم. در این عرصه ظهور و شکل گیری شرکت‌های خصوصی توانمند و بهره گیری از بستر اقتصادی رو به رشد این فناوری دریچه‌ای نو به روی جوامع باز کرده است.
اینطوری بگویم که ماهواره‌ها همانند چشم سوم انسان‌ها در فضا هستند که با وسعت دیدی که در اختیار ما قرار می‌دهند، باعث می‌شوند تسلط بسیار مناسبی بر جنبه‌های مختلف کره زمین داشته باشیم. خدمات این فناوری در اغلب حوزه‌ها از جمله کشاورزی، محیط زیست، هواشناسی، خدمات شهری، ناوبری دریایی و هوایی و زمینی، منابع انرژی، معادن، مدیریت بلایای طبیعی و خدمات ارتباطی جاری است.
امروزه نیز با پیشرفت فناوری، عرصه خدمات و کاربردهای فناوری فضایی نیز گسترش پیدا کرده و با توجه به ویژگی منحصر به فرد ماهواره‌ها یعنی دید وسیع، تکرار پذیری داده‌ها و امکان ارائه خدمات و ایجاد ارتباطات در مناطق صعب العبور و همچنین رشد اقتصادی بالای این حوزه باعث ارتقاء کاربردها و خدمات این فناوری شده است.
همچنین با توسعه و ظهور مباحثی همچون اینترنت اشیاء و توسعه حوزه ارتباطات مانند نسل پنجم، نقش آفرینی ماهواره‌ها در فراهم کردن بستر ارائه این خدمات بسیار مهم و ضروری است و همانطور که در دیگر حوزه‌ها با پیشرفت علم شاهد تحول و پیشرفت بوده‌ایم، امروزه نیز در حوزه فضایی شاهد این تحول هستیم و ظهور ماهواره‌های کوچک و منظومه سازی آنها در مدارهای با ارتفاع کم بخشی از این تحولات است که پایه گذار خدمات متنوع و نوین است. 
ببینید، ما اگر از جنبه دیگری هم به موضوع فناوری فضایی نگاه کنیم بحث منابع غنی موجود در دیگر کرات است که بحث معدن کاری فضایی نیز امروزه از اهداف پیش روی کشورهای توسعه یافته است. پس این موارد همگی مسیری را پیش روی ما قرار می دهد که باید به توسعه این فناوری بسیار جدی و با نگاهی آینده نگرانه به آن بپردازیم تا از جنبه‌های مختلف این فناوری چه از منظر خدمات و کاربردها و چه از منظر دستیابی به فناوری‌های پیشرفته و سرریز آن در دیگر حوزه‌ها و چه مباحث اقتداری بهره مند شویم.
* قدیمی‏‌ترین علوم بشری در تمام اعصار تاریخ، علوم مرتبط به فضا است
درباره تاریخچه مقوله فضا و تمدن‏‌های دوران باستان بگوئید.
براری: از قدیمی‏‌ترین علوم بشری که در تمام اعصار تاریخ از جمله تمدن‏‌های باستانی تا به حال مورد توجه حکومت‏‌ها بوده، علوم مرتبط به فضا است. نگاه به فضا و لذت بردن از زیبایی‌های آن فارغ از جایگاه اجتماعی و سیاسی بخش مهمی از خاطرات و آروزهای جوامع بشری را تشکیل داده است. سفر به فضا و شناخت اسرار بی نهایت آن، وجه اشتراک انسان‏ های تمام دوران‏ های تاریخ است. یکی از کالاهای علمی که بین تمدن‏‌های دوران باستان و کشورهای قرن ۲۱ رد و بدل شده است، علوم مرتبط به شناخت فضا است که امروزه از آن با عنوان دیپلماسی علمی یاد می‌کنیم. استفاده از فضا به مثابه علم، همیشه یکی از ابزارهای قدرت برای تمدن‏‌ها و کشورهای پیشرفته بوده است.

* کاربردی ‏سازی فناوری فضایی، می‏‌تواند همانند گشوده‏ شدن چشم سوم بشری باشد
فضا چه تغییرات ژئواستراتژیک را می‌تواند برای بشر رقم بزند؟
براری: دسترسی به فضا و کاربردی ‏سازی این فناوری، می‏‌تواند همانند گشوده‏ شدن چشم سوم بشری باشد. چشمی که امکان دید دورایستای ما را به اندازه محیط کره زمین توسعه می‏‌دهد. دسترسی به فضا توانمندی ما در دیدن فضای لایتناهی بدون اغتشاشات اتمسفری را گسترش می‏‌دهد. علوم مرتبط به فضا در هر دوره تاریخی تحول آفرین بوده‌اند. مبانی دانش تسخیر فضا، سر آغاز خروج تمدن غربی از دوره قرون وسطی به عصر انقلاب صنعتی است. عصری که موجب شد بنیان‏‌های علم شناخت فضا مجدد پایه ‏ریزی شده و همزمان با آن آروزها، نیازها و انتظارات بشر هم به واقعیت نزدیک‏‌تر  شود.
 
* ارتقاء توانمندی‌های بشری از مرحله دسترسی به فضا به مرحله کاربردی ‏سازی
در چه دوره تاریخی فناوری فضایی توسعه پیدا کرد؟
براری: با اتمام دوران جنگ سرد، فضا به عنوان نقطه اشتراکی برای همکاری‏‌های غرب و شرق برای ساخت ایستگاه بین‏‌المللی شد که امروز از آن به عنوان دیپلماسی علمی یاد می‏‌شود، با ظهور قدرت‏‌های جدید اقتصادی در شرق آسیا و افزایش رقابت‏‌های اقتصادی علاوه بر بعد امنیتی، جنبه اقتصادی استفاده از فضا نیز در دوران رقابت‏‌ها قرار گرفت. لذا مشاهده می‌‏شود که فضا نقش گسترده و تأثیرگذاری بر استراتژی‏‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‏‌گذارد.
* ویژگی صنعت فضایی سرریز فناوری‏‌های فضایی است
درباره ویژگی صنعت فضایی توضیح دهید.
براری: از دیگر ویژگی‏‌های صنعت فضایی که از چشم قدرت‏‌های طراز اول حوزه فضایی مغفول نمانده است، سرریز فناوری‏‌های فضایی است. به علت خشن و ناشناخته بودن محیط فضا، موسسات تحقیق و توسعه (R&D) و نهادهای استفاده ‏کننده از این علوم و فناوری‏‌ها می‏‌بایست استانداردهای بسیار بالایی را بر محصولات خود اعمال کرده و به خوبی از شاخصه نوآوری و اختراع در چرخه عمر محصول بهره بجویند.
 
* فضا؛ صنعتی پیشرو است
منظور از سرریز فناوری‏‌های فضایی چیست؟
براری: فضا صنعتی پیشرو است یعنی دیگر حوزه‌ها مانند خودروسازی از سریز فناوری یا دانش‏‌های صریح و ضمنی این حوزه استفاده می‏‌کنند. به عنوان مثال در ناسا از دوربینی که دارای سرعت و وضوح بالا برای نظارت بر چتر نجات‏‌های فضاپیمای Orion طراحی شده است، استفاده می‌شود، این دوربین هم اکنون برای بهبود داده‌ها در تست تصادف اتومبیل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* ظرفیت فضا به دست آوردن منابع طبیعی و مواد نایاب در دیگر سیارات است
از دیگر ظرفیت‏‌های فضا که کشورهای پیشرفته فضایی امروزه برای بدست آوردن آن در حال رقابت هستند، منابع طبیعی و مواد نایاب در دیگر سیارات است. لذا فضا می‏‌تواند منبع جایگزین خوبی برای استخراج این قبیل مواد باشد.
 
به عنوان مثال امروزه تصاویر ماهواره‏ ای باعث افزایش بهره ‏وری تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی شده ‏اند. حوزه حمل و نقل با استفاده از ماهواره‏ های ناوبری و تصویربرداری مورد تحول جدی قرار گرفته است. لذا امروزه می‏ توان ادعا کرد بسیاری از فعالیت‏ های بشری وابسته به فعالیت‏ های فضایی شده است.
اکنون  ایران در حوزه فضا چه جایگاهی دارد؟
براری: باید بگویم در حال حاضر به صورت خیلی خلاصه با فضا آشنایی پیدا کردیم، نیاز است که انتظارات و نیازهای جامعه ایرانی، چشم انداز و مسیری که توسط امام خامنه‌ای و امام خمینی (ره) با آغاز انقلاب اسلامی ریل گذاری کردند آشنا شویم.
 
* بهره برداری از فضا مرتبط با جایگاه تمدنی و سابقه تاریخی ایرانیان است
درباره ضرورت حرکت ما به سمت شناخت و بهره برداری از فضا بگوئید.
براری: تمدن ایرانی از نخستین تمدن‌های بشری بوده است. مردم ایران باستان تا قرن‌ها در علم نجوم و ستاره شناسی سرآمد مردمان هم عصر خود بوده‌اند. لذا بخشی از ضرورت حرکت ما به سمت شناخت و بهره برداری از فضا مرتبط با جایگاه تمدنی و سابقه تاریخی ایرانیان است. لذا با طلوع انقلاب اسلامی و ایجاد فضای باز سیاسی و افزایش مشارکت مردمی و ارتقاء جایگاه تصمیم سازی پایین به بالا، ایرانیان خواستار بازگشت به جایگاه تمدنی خود در جهان بوده و خود را شایسته پیشرو بودن در علوم سرآمد دنیا از جمله فضایی می‌دانند.
* نیروی پیشران لزوم حرکت ما به سمت علوم فضایی نگاه قرآنی و دینی است
نیروی پیشران که لزوم حرکت ما به سمت علوم فضایی را تسریع می‌بخشد نگاه قرآنی و دینی است.  به عنوان مثال نیروی جلوبرنده که لزوم استفاده جمهوری اسلامی ایران از فناوری فضایی را تسهیل می‌کند سرمایه گذاری سنگین کشورهای رقیب و دشمن چه در غرب آسیا و چه در دیگر مناطق جهان بر روی صنعت فضایی است، رقبا و دشمنانی که دستیابی به فناوری فضایی و علوم پیشرفته را ابزاری برای تحت سلطه درآوردن ملت‌های آزاده قرار داده‌اند. از طرفی نیروی پیشران که ایران را سوق به سمت استفاده از فناوری فضایی می‌دهد، انحصاری بودن بازار پرتاب ماهواره و عدم توازن تقاضا در برابر عرضه است، که جمهوری اسلامی به دلیل استقلال سیاسی خود و قرار گرفتن در باشگاه محدود بازیگران این عرصه، نقش بی بدیلی را می‌تواند بازی کند.
علوم فضایی همانطور که قبلا اشاره شد به دلیل ویژگی‌های خاص فضا، دارای سرریز فناوری بالایی هستند، که موجب انتخاب فناوری فضایی به عنوان یکی از علوم منتخب برای توسعه در کشور می‌شود. همچنین نیروی محرکه در راستای استفاده از فناوری فضایی، قابلیت‏‌ها و کاربردهایی است که در چندین نمونه به آن‌ها اشاره کردم اما عامل دیگر در استفاده از فناوری فضایی، داشتن ظرفیت بالا در اقتصاد دانش بنیان است. در آینده نه چندان دور که صنعت فضایی قلمرو جغرافیایی بشر را دستخوش تحولات عظیمی خواهد کرد و مسئولیت ما در برابر نسل‏‌های بعدی این سرزمین سنگین‏‌تر خواهد شد. ما گذشته نسل آینده خودمان هستیم و تصمیم درست ما باعث ارتقاء جایگاه و کیفیت زندگی آیندگان این مرز و بوم خواهد شد.
منبع: فارس
انتهای پیام/