تاریخ انتشار :چهارشنبه ۱۱ تير ۱۳۹۹ ساعت ۱۰:۲۴
عضویت در کمیسیون های تخصصی مجلس همواره در هر دوره‌ای از دغدغه های نمایندگان است؛ چرا که برخی کمیسیون ها همواره به دلیل دارا بودن شرایط خاص با استقبال چشم‌گیر و در عوض برخی کمیسیون ها با کمترین اقبال مواجه هستند.
نکات قوت و ضعف ساختار تعیین کمیسیون های تخصصی/ آیا مجلس تخصص گراتر شده است؟
به گزارش عصرهامون به نقل از راه دانا؛ نمایندگی مردم در پارلمان از جمله مسئولیت های خطیری است که با دو نقش قانون گذاری و نظارت مفهوم پیدا می کند. مفهومی که با سازوکار قانونی مجلس در تقسیم عملکرد و تخصص هر منتخب می تواند در انجام وظایف پارلمان نقش آفرین باشد.
کمیسیون های تخصصی مجلس مهمترین سازوکار قانونی برای مرزبندی وظایف نمایندگان است به عبارت دیگر وکلای ملت برای بررسی و پیگیری طرح ها و لوایح مختلف باید طبق ماده 33 ایین نامه داخلی مجلس به عضویت یکی از کمیسیون های تخصصی در آمده و براساس تخصص، تجریه و علاقه‌مندی به پیگیری وظایف محوله نمایندگی بپردازند. 
اعضای هر کمیسیون بین 9 تا 15 نفر متغیر است و هر نماینده موظف به عضویت در یک کمیسیون تخصصی است ضمن اینکه این وظیفه حقی رای دادن را برای نماینده قائل می شود. البته یک نماینده می تواند علاوه بر یک کمیسیون در جلسات کمیسیون های دیگر هم شرکت کند اما حق رای در سایر کمیسیون ها ندارد.
کمیسیون های «تخصصی» 13 گانه
براساس آیین نامه داخلی مجلس کمیسیون های تخصصی پارلمان عبارتند از: آموزش، تحقیق و فناوری، اجتماعی، اقتصادی، امنیت ملی و سیاست خارجی، انرژی، برنامه و بودجه، بهداشت و درمان،  صنایع ، عمران، فرهنگی، قضایی و حقوقی، کشاورزی، آب و منابع طبیعی، شوراها و امور داخلی کشور

این درحالی است که در برخی موارد در مجلس کمیسیون خاص، کمیسیون ویژه و کمیسیون فرعی و کمیسیون مشترک نیز به فراخور شرایط تشکیل می شود.
کمیسیون های «خاص» شش گانه
کمیسیون های خاص عبارتند از اصل 90 قانون اساسی، تدوین آیین نامه داخلی و تحقیق اعتبارنامه منتخبان مجلس،، مشترک، ویژه و تلفیق بودجه
کمیسیون اصل نود براساس قانون می‌تواند با قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی و تمام وزارتخانه‌ها و ادارات و سازمان‌های وابسته به آنها و بنیادها و‌ نهادهای انقلابی و مؤسساتی که به نحوی از انحاء به یکی از قوای فوق‌الذکر مربوط می‌باشند، مستقیماً مکاتبه یا به آنها مراجعه نماید و برای رسیدگی به شکایاتی کتبی که از طرف مسؤولین مربوطه بدون جواب مانده و یا جواب قانع‌کننده بدانها داده نشده و رفع مشکلات توضیح بخواهد و آنها مکلفند در‌اسرع وقت جواب کافی بدهند.
کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی اما علاوه بر انجام وظایف مقرر در آیین‌نامه داخلی، طرح‌های مربوط به اصلاح آیین‏ نامه را رسیدگی و نظر خود را به مجلس گزارش می‌کند تا مطابق آیین‌نامه مورد بررسی قرار گیرد.
کمیسیون تحقیق که براساس شرح وظایف آیین نامه ای آن  در روزهای اولیه آغاز به کار مجلس و به منظور بررسی اعتبارنامه‏ هایی که توسط شعب مورد تأیید قرار نگرفته و یا از سوی نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است، تشکیل می شود.

کمیسیون تلفیق که به‏ منظور تنظیم اصول و مفاد برنامه ‏های توسعه و لوایح بودجه کل کشور و ایجاد هماهنگی بین کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی، پس از تقدیم لایحه مربوط توسط دولت به مجلس، تشکیل می شود.
کمیسیون مشترک که در مورد طرح‌ها و لوایحی که به تشخیص هیأت رئیسه به دو یا چند کمیسیون ارتباط اساسی داشته باشد، با ۲۳ عضو تشکیل می شود و تعیین سهم هر کمیسیون به وسیله هیأت ‌رئیسه مجلس و انتخاب آنان توسط کمیسیون ذی‌ربط است.
کمیسیون ویژه نیز برای رسیدگی و تهیه گزارش برای مسائل مهم و استثنایی - که برای کشور پیش می ‏آید - به پیشنهاد حداقل پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس تشکیل می‏ شود و اعضای آن که پانزده نفر خواهند بود، مستقیما در جلسه علنی توسط نمایندگان با رأی مخفی و اکثریت نسبی انتخاب می شوند.
روندی که اکثریت مجلس را به جانب داری برای عضویت در کمیسیون متهم می کرد
عضویت در کمیسیون های تخصصی مجلس اما همواره از مسائلی است که در هر دوره از مجلس از دغدغه های اصلی نمایندگان و هیئت رئیسه پارلمان به شمار می رود چرا که برخی کمیسیون های همواره به دلیل دارا بود شرایط خاص مورد استقبال بخش زیادی از نمایندگان است به طوری که تعداد اعضای ثبت نام کننده برای ورود به آن از حد قانونی فراتر می رود و در مقابل برخی کمیسیون های با اقبال کمی از سوی نمایندگان مواجه می شود.
در بررسی چگونگی عضویت هر نماینده در یک کمیسیون های تخصصی باید گفت که در ادوار مختلف وکلای ملت پس از ورود به مجلس، دو کمیسیون را به عنوان اولویت‌های خود انتخاب می‌کردند. اگر متقاضیان عضویت در کمیسیونی بیش از ۲۳ نفر بود، جلسه‌ای با حضور روسای شعب ۱۵ گانه و اعضای هیات رییسه که مجموعاً ۲۵ نفر می‌شدند، تشکیل و در مورد عضویت نمایندگان در این کمیسیون‌ها تصمیم گیری می‌شد.
امیرحسین قاضی زاده هاشمی که سابقه عضویت در هیئت رئیسه مجلس را دارد در این باره می گوید: روند مذکور موجب ایجاد اختلاف نظر و برخی اتهامات می‌شد، زیرا اگر اکثریت سیاسی مجلس از یک جریان خاص بودند، نمایندگان مدعی می‌شدند که اقلیت‌های سیاسی از عضویت در کمیسیون‌های ویژه محروم هستند.
مجلس دهم خواستار اصلاح روند عضویت در کمیسیون های تخصصی
وی که سابقه نمایندگی در دوره دهم مجلس را دارد می گوید از آنجا که برخی نمایندگان مجلس دهم معتقد بودند روسای شعب و هیات رییسه مجلس در تعیین عضویت نمایندگان در کمیسیون‌های تخصصی موثر هستند، باید این روند اصلاح و معیار و شاخص مشخصی برای عضویت در کمیسیون‌ها تعیین شود.
اعتراضات به نحوه عضویت در کمیسیون‌ها موجب شد مجلس دهم مواد ۳۷ و ۳۸ آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی را اصلاح کند که به موجب این اصلاح، نمایندگان در بدو ورود بر اساس ۴ معیار تحصیلات ، سابقه اجرایی مرتبط ، سابقه نمایندگی و عضویت در کمیسیون ها امتیازبندی شده و در کمیسیون‌ها عضو می‌شدند.

 
این روال اگرچه در مجلس دهم چندان نمود پیدا نکرد اما در مجلس یازدهم مورد اعتراض قرار گرفت به طوری که وکلای ملت در دوره یازدهم مجلس بر این باور بودند که امتیاز درنظر گرفته شده برای سابقه نمایندگی درصد قابل توجهی است و باید این روند اصلاح شود. همین امر باعث شد که هیئت رئیسه مجلس در جلسات مشترکی که با اعضای کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس برگزار کرد در قالب اصلاح این بخش از آیین نامه ضمن کاهش میزان امتیاز سابقه نمایندگی بر امتیاز مدرک تحصیلی بیفزایند.
6 نفری که از ورود به کمیسیون های مطلوب جا ماندند
پس از بررسی سوابق اجرایی و تحصیلی نمایندگان و در نظرگرفتن امتیازبندی و با اولویت هر نماینده برای ورود به یک کمیسیون، تقسیم بندی ها صورت گرفت و نمایندگان به عضویت کمیسیون های مجلس در آمدند این میان اما به گفته قاضی زاده هاشمی ۶ نفر از نمایندگان نتوانستند به کمیسیون مطلوب خود راه یابند، بنابراین براساس مواد ۳۷ و ۳۸ آیین نامه داخلی مجلس این افراد مطابق مصوبه هیئت رییسه به عضویت کمیسیون‌هایی که به حداکثر ظرفیت نرسیده اند، درآمدند.
این در حالی است که براساس بررسی های صورت گرفته در یکی از کمیسیون های تخصصی مجلس که 21 عضو دارد تنها 7 نفر تحصیلات مرتبط دارند و در کمیسیونی دیگر با 20 عضو 6 نفر مرتبت با حوزه تخصصی آن کمیسیون تخصص دارند. در یکی دیگر از کمیسیون ها نیز از بین 20 عضو 8 نفر تحصیلات مرتبط دارند.
اینها در حالی است که از بین کمیسیون های مجلس، یک کمیسیون نیز با حداقلی ترین تعداد عضو یعنی سه نفر کار خود را آغاز کرده است.
گفته می شود بسیاری از نمایندگان مجلس نسبت به این نحوه عضویت در کمیسیون های تخصصی معترض هستند اما از آنجا که شیوه به کار رفته در مجلس یازدهم نخستین تجربه مجلس برای عضویت نمایندگان در کمیسیون های تخصصی است از این رو می توان امید داشت به آنکه برای بهره مندی از تجربه، تخصص و تحصیلات هر نماینده مقدمه ای برای اصلاح هر چه بیشتر آیین نامه داخلی فراهم شود.
انتهای پیام/ https://www.asrehamoon.ir/vdcgz39qnak9xn4.rpra.html
نام شما
آدرس ايميل شما