محمدعلی ابراهیمی گفت: در سيستان حضور پرستوها و وزش ۲ باد، آمدن نوروز را بشارت مي‌دهد و آیین های نوروزی در سه مرحله انجام و سنت های عید و سال نو در این خطه گرامی داشته می شود.
تاریخ انتشار :شنبه ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ ساعت ۰۷:۰۰
در گفت و گو با پژوهشگر میراث فرهنگی مطرح شد؛
نوید بهار با وزش"باد پلپلاسی" در سیستان/ "علفه"؛ سنت دیرپایی که چشم "بی بی نوروز" را روشن می کند
محمدعلی ابراهیمی، پژوهشگر میراث فرهنگی و کارشناس مردم شناسی در گفت و گو با خبرنگار عصرهامون بیان کرد: عموما در دسته بندی آیین های نوروزی برخی مراسم مربوط به پیش از عید نوروز و مربوط به سال تحویل و بعد از آن خلاصه می شود، مراسم قبل از نوروز یا پیشواز و استقبال نوروز رفتن با آیین هایی همچون تهیه لباس عید، خوراکی ها و شیرینی ها، نظافت منازل و مرمت خانه ها و ملکاری و کوزه شکستن ها و زیارت اهل قبور خلاصه می شود.
وی ادامه داد: دسته دیگر آیین ها مربوط به گذار یا سال تحویل هستند، از جمله چیدن سفره نوروزی و هفت سین، بی بی نوروز و نان سال، مراسم سال تحویل، دیدن فامیل، تبریک عید و بهارگاه و آیین های بعد از تحویل سال.
کارشناس مردم شناسی تصریح کرد: در سيستان حضور پرستوها و وزش ۲ باد، آمدن نوروز را بشارت مي‌دهد، خرید و پوشیدن لباس های جدید و آراستگی در آغاز نوروز برای ایرانیان اهمیت خاصی دارد، از مراسم زیبا و باشکوه نوروزی که از دوران کهن تا زمان ما باقی مانده و از پیش درآمدهای نوروز به شمار می آید، سبزه نوروزی است.
ابراهیمی گفت: تهیه و مصرف غذاهای مخصوص عید نوروز که مهم ترین آن ها سبزی پلو و ماهی سفید است از دیگر آداب ورود به جشن های نوروز است.
وی عنوان کرد: زمان جشن نوروز ۱۳ روز است و در اولین روز ایرانیان سفره ای پهن می کنند و بر آن هفت چیز که نامشان با حرف سین شروع شده باشد, می گذارند و آن را سفره هفت سین می نامند.
پژوهشگر میراث فرهنگی بیان کرد: سبزه نمودارِ گل های زیبا و زینتی، سرسبزی و خرمی، سیب میوه ای بهشتی و نماد زایش، سمنو از جوانه گندم و نمود رویش و برکت، سنجد بوی برگ و شکوفه آن محرک عشق و دلباختگی است و برای تزیین سفره هفت سین از وسایل دیگری استفاده می شود که هر یک فلسفه خاصی دارند، آینه و شمع بر سر سفره هفت سین به نشانه نور، روشنایی و شفافیت استفاده می شود.
وی ادامه داد: دسته دیگر آیین ها مربوط به گذار یا سال تحویل هستند، از جمله چیدن سفره نوروزی و هفت سین، بی بی نوروز و نان سال، مراسم سال تحویل، دیدن فامیل، تبریک عید و بهارگاه و آیین های بعد از تحویل سال.
کارشناس مردم شناسی تصریح کرد: در سيستان حضور پرستوها و وزش ۲ باد، آمدن نوروز را بشارت مي‌دهد، خرید و پوشیدن لباس های جدید و آراستگی در آغاز نوروز برای ایرانیان اهمیت خاصی دارد، از مراسم زیبا و باشکوه نوروزی که از دوران کهن تا زمان ما باقی مانده و از پیش درآمدهای نوروز به شمار می آید، سبزه نوروزی است.
ابراهیمی گفت: تهیه و مصرف غذاهای مخصوص عید نوروز که مهم ترین آن ها سبزی پلو و ماهی سفید است از دیگر آداب ورود به جشن های نوروز است.
وی عنوان کرد: زمان جشن نوروز ۱۳ روز است و در اولین روز ایرانیان سفره ای پهن می کنند و بر آن هفت چیز که نامشان با حرف سین شروع شده باشد, می گذارند و آن را سفره هفت سین می نامند.
پژوهشگر میراث فرهنگی بیان کرد: سبزه نمودارِ گل های زیبا و زینتی، سرسبزی و خرمی، سیب میوه ای بهشتی و نماد زایش، سمنو از جوانه گندم و نمود رویش و برکت، سنجد بوی برگ و شکوفه آن محرک عشق و دلباختگی است و برای تزیین سفره هفت سین از وسایل دیگری استفاده می شود که هر یک فلسفه خاصی دارند، آینه و شمع بر سر سفره هفت سین به نشانه نور، روشنایی و شفافیت استفاده می شود.
.jpg)
۳ مرحله آیین نوروزی در سیستان
ابراهیمی افزود: در سیستان آیینهای نوروزی در سه مرحله انجام می شود، نخستین مرحله قبل از رسیدن ایام نوروز، دورۀ جدایی و وداع مردم با سال کهنه و استقبال از آمدن سال نو و آمادگی برای گام نهادن به یک دور زمانی تازه در روزهای پایانی سال است.
وی ادامه داد: نو شدن سال و تکرار نوبتی آفرینش را دسته‌های پیامآور بهار و پیک‌های نوروزی با ترانه خوانی و دست‌افشانی و بازی و نمایش‌های آتش به مردم مژده می‌دهند و آن ها را به استقبال نوروز بر می‌انگیزانند.
کارشناس مردم شناسی گفت: پیشواز از نوروز با خیزش جمعی مردم و پرداختن به پلشت زدایی و پاکسازی فضای زیست و راندن و نابود کردن دیوان و اهریمنانی که به باور عامّه در سیاهی‌ها و آلودگی‌های سال کهنه در محیط زندگی لانه کرده‌اند، همراه است.
ابراهیمی اظهار کرد: خرید و پوشیدن لباس های جدید و آراستگی در آغاز نوروز برای ایرانیان اهمیت خاصی دارد، از مراسم زیبا و باشکوه نوروزی که از دوران کهن تا زمان ما باقی مانده و از پیش درآمدهای نوروز به شمار میآید سبزه نوروزی است.
وی بیان کرد: در تمام مناطق ایران، سبزه های زیبا، سبز و خرمی در ظروف خاصی پیش از عید با آداب و مراقبت بسیار آماده و در زمان تحویل سال نو، بر سر سفره نوروزی گذارده میشود و آن را تا روز سیزدهم فروردین، هم چنان تازه و با طراوت حفظ می کنند.
پژوهشگر میراث فرهنگی اظهار کرد: تهیه و مصرف غذاها و شیرینی جات مخصوص عید نوروز که مهمترین آن ها سبزی پلو و ماهی سفید است از دیگر آداب ورود به جشن های نوروز است، این کنش‌ها در مجموعه رفتارهای فرهنگی جمعی تبلور و نمود می‌یابند.
ابراهیمی افزود: سفید و نقاشی کردن در و دیوار خانه، «خانه تکانی» یا غبارروبی از خانه و اسباب خانه، بیرون افکندن و کنار نهادن و نو کردن ظروف شکسته و جامه‌های ژنده، شستن و تطهیر اسباب و اشیای زندگی، آتش زدن خار و بوته و افروختن آتش در شب سوری، گَندزدایی از محیط زیست، معطر کردن فضای خانه، رویاندن سبزه، یادآوری درگذشتگان با رفتن به گورستان‌ها و مانند آنها از جمله کنش‌های مربوط به آیینهای مرحله نخست، یعنی دوره جدایی از سال کهنه هستند.
باد پلپلاسي (پرستو)، کاسه شکستن و روشن کردن فتیله
وی اظهار کرد: حضور پرستوها پس از سرماي زمستان در اوايل اسفند ماه نشانگر اعتدال هوا در سيستان است، پرستوها در اوايل زمستان سيستان را ترك و به نقاط گرمسير كوچ مي‌كنند و در اسفند هر سال به سيستان باز مي‌گردند اما باد پنجكه در فاصله ۲۴ تا ۲۸ اسفند مي‌وزد و اصولاً يك روز بيشتر طول نمي‌كشد،در گذشته این باد به پنجک کیخاگو معروف بوده است.
کارشناس مردم شناسی گفت: ۱۰ روز مانده به نوروز خانه تکانی و شستن «لک و تروک» را سیستانی ها شروع می کنند و کلیه وسایل خانه را می شویند و تمیز می کنند، رفت و روب و شستن لک و ترک ریشه در باوری کهن دارد.
ابراهیمی عنوان کرد: در سپیده دم تحویل سال نو بر اساس یک سنت قدیمی ایرانی و سیستانی کلیه ظروف سفالی که در عرض یک سال از آنها بهره برداری شده است از کاسه وکوزه شکسته می شد و تکه پاره های آنها پشت بام جای می گرفت و یا بالای بام می بردند و هم آنجا می شکستند.
وی اظهار کرد: این کار تقدس داشت و معتقد بودند اگر این کار صورت نگیرد ارواح پلید که درون آن ها جای گرفته اند، خانواده و اعضای آنها را ناخوش و زرد روی می کنند، بعدها که ظروف مسی و روهی، چدن، نقره و طلا جای سفال را پر کردند باز هم اوایل بهار چند تا کاسه و کوزه سفالی خریده و به همان ترتیب می شکستند و ارواح پلید را از خانواده خود دور می کردند.
پژوهشگر میراث فرهنگی بیان کرد: به کمک پنبه و چوب فتیله هایی می ساختند به اندازه یک مداد و پنبه آغشته به روغن را در پشت بام ساختمان آتش می زدند که هم به تعبیر آنها شگون داشت و هم روشنایی و نور را استقبال و احترام می کردند.
ابراهیمی عنوان کرد: در حقیقت می توان گفت آنها به جای شمع های امروزی بودند و به تعداد اعضای خانواده نیز درست می شد، بعضی یک شاخه خشکیده گز را به آن پنبه پیچیده و به روغن آغشته و آتش می کردند و در پشت بام و به اصطلاح لبه پشت بام ساختمان قرار می دادند.
ابراهیمی افزود: در سیستان آیینهای نوروزی در سه مرحله انجام می شود، نخستین مرحله قبل از رسیدن ایام نوروز، دورۀ جدایی و وداع مردم با سال کهنه و استقبال از آمدن سال نو و آمادگی برای گام نهادن به یک دور زمانی تازه در روزهای پایانی سال است.
وی ادامه داد: نو شدن سال و تکرار نوبتی آفرینش را دسته‌های پیامآور بهار و پیک‌های نوروزی با ترانه خوانی و دست‌افشانی و بازی و نمایش‌های آتش به مردم مژده می‌دهند و آن ها را به استقبال نوروز بر می‌انگیزانند.
کارشناس مردم شناسی گفت: پیشواز از نوروز با خیزش جمعی مردم و پرداختن به پلشت زدایی و پاکسازی فضای زیست و راندن و نابود کردن دیوان و اهریمنانی که به باور عامّه در سیاهی‌ها و آلودگی‌های سال کهنه در محیط زندگی لانه کرده‌اند، همراه است.
ابراهیمی اظهار کرد: خرید و پوشیدن لباس های جدید و آراستگی در آغاز نوروز برای ایرانیان اهمیت خاصی دارد، از مراسم زیبا و باشکوه نوروزی که از دوران کهن تا زمان ما باقی مانده و از پیش درآمدهای نوروز به شمار میآید سبزه نوروزی است.
وی بیان کرد: در تمام مناطق ایران، سبزه های زیبا، سبز و خرمی در ظروف خاصی پیش از عید با آداب و مراقبت بسیار آماده و در زمان تحویل سال نو، بر سر سفره نوروزی گذارده میشود و آن را تا روز سیزدهم فروردین، هم چنان تازه و با طراوت حفظ می کنند.
پژوهشگر میراث فرهنگی اظهار کرد: تهیه و مصرف غذاها و شیرینی جات مخصوص عید نوروز که مهمترین آن ها سبزی پلو و ماهی سفید است از دیگر آداب ورود به جشن های نوروز است، این کنش‌ها در مجموعه رفتارهای فرهنگی جمعی تبلور و نمود می‌یابند.
ابراهیمی افزود: سفید و نقاشی کردن در و دیوار خانه، «خانه تکانی» یا غبارروبی از خانه و اسباب خانه، بیرون افکندن و کنار نهادن و نو کردن ظروف شکسته و جامه‌های ژنده، شستن و تطهیر اسباب و اشیای زندگی، آتش زدن خار و بوته و افروختن آتش در شب سوری، گَندزدایی از محیط زیست، معطر کردن فضای خانه، رویاندن سبزه، یادآوری درگذشتگان با رفتن به گورستان‌ها و مانند آنها از جمله کنش‌های مربوط به آیینهای مرحله نخست، یعنی دوره جدایی از سال کهنه هستند.
باد پلپلاسي (پرستو)، کاسه شکستن و روشن کردن فتیله
وی اظهار کرد: حضور پرستوها پس از سرماي زمستان در اوايل اسفند ماه نشانگر اعتدال هوا در سيستان است، پرستوها در اوايل زمستان سيستان را ترك و به نقاط گرمسير كوچ مي‌كنند و در اسفند هر سال به سيستان باز مي‌گردند اما باد پنجكه در فاصله ۲۴ تا ۲۸ اسفند مي‌وزد و اصولاً يك روز بيشتر طول نمي‌كشد،در گذشته این باد به پنجک کیخاگو معروف بوده است.
کارشناس مردم شناسی گفت: ۱۰ روز مانده به نوروز خانه تکانی و شستن «لک و تروک» را سیستانی ها شروع می کنند و کلیه وسایل خانه را می شویند و تمیز می کنند، رفت و روب و شستن لک و ترک ریشه در باوری کهن دارد.
ابراهیمی عنوان کرد: در سپیده دم تحویل سال نو بر اساس یک سنت قدیمی ایرانی و سیستانی کلیه ظروف سفالی که در عرض یک سال از آنها بهره برداری شده است از کاسه وکوزه شکسته می شد و تکه پاره های آنها پشت بام جای می گرفت و یا بالای بام می بردند و هم آنجا می شکستند.
وی اظهار کرد: این کار تقدس داشت و معتقد بودند اگر این کار صورت نگیرد ارواح پلید که درون آن ها جای گرفته اند، خانواده و اعضای آنها را ناخوش و زرد روی می کنند، بعدها که ظروف مسی و روهی، چدن، نقره و طلا جای سفال را پر کردند باز هم اوایل بهار چند تا کاسه و کوزه سفالی خریده و به همان ترتیب می شکستند و ارواح پلید را از خانواده خود دور می کردند.
پژوهشگر میراث فرهنگی بیان کرد: به کمک پنبه و چوب فتیله هایی می ساختند به اندازه یک مداد و پنبه آغشته به روغن را در پشت بام ساختمان آتش می زدند که هم به تعبیر آنها شگون داشت و هم روشنایی و نور را استقبال و احترام می کردند.
ابراهیمی عنوان کرد: در حقیقت می توان گفت آنها به جای شمع های امروزی بودند و به تعداد اعضای خانواده نیز درست می شد، بعضی یک شاخه خشکیده گز را به آن پنبه پیچیده و به روغن آغشته و آتش می کردند و در پشت بام و به اصطلاح لبه پشت بام ساختمان قرار می دادند.
نان سال؛ نماد خیر و برکت
وی بیان کرد: نان بزرگی که در قدیم، صبح نوروز تقدیم شاه ایران می شد با «نان سالی» سیستانی ها که در سفره عید نوروز برای تبرک و خیر و برکت می گذارند باید ارتباطی داشته باشد و همچنین تیمن شاه با حبوبات در نوروز با کاشتن انواع حبوبات در سیستان هماهنگی غیر قابل انکاری دارد.
کارشناس مردم شناسی بیان کرد: تا رسیدن روان نگران بی بی نوروز همه چیز باید تازه و نو شود، همه هستی باید بوی شکفتن و رویش پراکنده سازد، همسو با همین باور دور و دیر، مرد دهقان و مردم پارسای سیستان برای آوردن روان تازگی نوروزی به انبار گندم و سفره نان خویش، در جایگاهی گرم تر چند خوشه گندم را پیش رس کرده و سپس با انداختن یک یا ۲ دانه در گُدام (انبار گندم) و نیز آز آمیختن آرد یک یا چند دانه گندم با آرد کهنه، تازگی و طراوت به این بخش آرد می دادند.
ابراهیمی گفت: از این آرد تازه شده نان تافتون بزرگی به نام نان نو که زینت بخش سفره نوروزی بود ساخته می شد، در این سنت دیرپا این خوشه های زود رس تازه باید از دستان مرد و یا زنی پارسا و پاکیزه برداشت شود و سپس از همین نان نو با دست های مادر و یا مادر بزرگ در دیگی بزرگ گرم تکه تکه و با روغن زرد حیوانی (روغن مسکه یا کره) و شکر یا شیره، آمیخته و برای هر فرد خانواده در کاسه ای جدا ریخته می شود.
وی اظهار کرد: مردم سيستان اعتقاد دارند كه كره زمين بر روي شاخ‌هاي گاو قرار دارد و گاو هم روي نهنگ، موقع تحويل سال گاو زمين را روي شاخ ديگرش مي‌برد، بنابراين زمين تكان مي‌خورد و اين حركت باعث چرخش تخم مرغ بر روي آينه مي‌شود.
وی بیان کرد: نان بزرگی که در قدیم، صبح نوروز تقدیم شاه ایران می شد با «نان سالی» سیستانی ها که در سفره عید نوروز برای تبرک و خیر و برکت می گذارند باید ارتباطی داشته باشد و همچنین تیمن شاه با حبوبات در نوروز با کاشتن انواع حبوبات در سیستان هماهنگی غیر قابل انکاری دارد.
کارشناس مردم شناسی بیان کرد: تا رسیدن روان نگران بی بی نوروز همه چیز باید تازه و نو شود، همه هستی باید بوی شکفتن و رویش پراکنده سازد، همسو با همین باور دور و دیر، مرد دهقان و مردم پارسای سیستان برای آوردن روان تازگی نوروزی به انبار گندم و سفره نان خویش، در جایگاهی گرم تر چند خوشه گندم را پیش رس کرده و سپس با انداختن یک یا ۲ دانه در گُدام (انبار گندم) و نیز آز آمیختن آرد یک یا چند دانه گندم با آرد کهنه، تازگی و طراوت به این بخش آرد می دادند.
ابراهیمی گفت: از این آرد تازه شده نان تافتون بزرگی به نام نان نو که زینت بخش سفره نوروزی بود ساخته می شد، در این سنت دیرپا این خوشه های زود رس تازه باید از دستان مرد و یا زنی پارسا و پاکیزه برداشت شود و سپس از همین نان نو با دست های مادر و یا مادر بزرگ در دیگی بزرگ گرم تکه تکه و با روغن زرد حیوانی (روغن مسکه یا کره) و شکر یا شیره، آمیخته و برای هر فرد خانواده در کاسه ای جدا ریخته می شود.
وی اظهار کرد: مردم سيستان اعتقاد دارند كه كره زمين بر روي شاخ‌هاي گاو قرار دارد و گاو هم روي نهنگ، موقع تحويل سال گاو زمين را روي شاخ ديگرش مي‌برد، بنابراين زمين تكان مي‌خورد و اين حركت باعث چرخش تخم مرغ بر روي آينه مي‌شود.
.jpg)
سنت‌هاي شب قبل از عيد در سيستان
پژوهشگر میراث فرهنگی بیان کرد: مردم سيستان و بلوچستان، آداب و رسوم خاصي براي استقبال از آيين بزرگ نوروز داشته‌اند كه هنوز هم برخي از آنها را به خوبي حفظ كرده‌اند.
ابراهیمی عنوان کرد: به ويژه سنت شب‌هاي قبل از عيد را، در آن شب‌ها زنان كارهاي ناتمام چون دوخت و دوز را انجام مي‌دادند و مردان منتظر فصل درو بودند، شب‌ها زود نمي‌خوابيدند و دور هم مي‌نشستند و ظروف تخمه، خرما، لندو (مخلوطي از خرماي بدون هسته و گندم برشته، كنجد و خرما) و گندم بريان، پر و خالي مي‌شد و صداي قليان در اتاق طنين‌انداز بود.
وی ادامه داد: سنت علفه ریشه در همین باورهای نو شدن و تازه شدن و رویش سبزینگی دارد که مردم سیستان همسو با سنت های کهن می بایست تا رسیدن بی بی نوروز که ۱۰ روز زمان داشتند این کارها را انجام دهند.
کارشناس مردم شناسی گفت: در این ۱۰ روز پایانی همه چیز باید نو وتازه شود، مرد دهقان و مرد هر خانه با رفتن به کشتزار خویش دسته ای از گیاهان گونه غلات پیش کشت و پیش رس را که پربارتر و شادمان ترند با گِل وریشه درآورده و به درگاه خانه ها با همان گل می چسبانند تا روان سبز نوروز به خانه ها آید و در هر آمد و شد از خانه چشم بی بی نوروز و مردم با سبزه سال را نو کنند و بدین ترتیب سنت دیرپای عّلّفه را نیز بجای می آورند.
انتهای پیام/
asrehamoon.ir/vdcdf90fkyt0sz6.2a2y.html
