کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

خلیج فارس ، جغرافیا ، بازار ترانزیت کالا و منابع عظیم نفت و گاز

مجتبی شجاعی

10 ارديبهشت 1393 ساعت 10:21

دریاها و خلیج های کوچک و بزرگی در سراسر عالم وجود دارد، ولی نام هیچ یک از آنها بلند آوازه تر و تاریخی تر از نام خلیج فارس نیست.


به گزارش عصر هامون ،قدرت و وزن سیاسی هر حکومت و دولتی از مجموعه ای از عوامل مانند قدرت اقتصادی، وجود منابع طبیعی، قدرت دفاعی و نظامی، سیاست خارجی قدرتمند، ثبات و مشروعیت داخلی ، جمعیت، ابعاد سرزمین، موقعیت ژئوپلتیکی و جغرافیایی ، آرمان و اعتقادات و ارزشها و… و غیره تشکیل می شود. اگر جمع عوامل فوق در رابطه با ایران در نظر گرفته شود، جمهوری اسلامی ایران با دارابودن اکثر مولفه های مذکور در جایگاه مناسب و ویژه ای برخودار است.

ایران صاحب تقریباً همه مؤلفه های فوق الذکر است از جمله بزرگترین سرزمین و جمعیت در منطقه و خلیج فارس، صنایع نسبتاً در حال توسعه ، وجود توان نسبتاً خوب علمی، ذخایر سرشار گاز (دومین ذخایر جهانی بعد از روسیه) و نفت و نیز مواد معدنی دیگر، موقعیت مهم جغرافیایی در مرکز خاور میانه ز؛ سیاست خارجی مشخص، سطح بالای ثبات داخلی ، جمعیت های نسبتاً کثیر ایرانی در کشورهای مجاور عربی (امارات، عمان و قطر)، نیمی از ساحل خلیج فارس یا حتی بیشتر نصیب ایران شده است. این کشور می تواند کشتی رانی و انتقال نفت و گاز از طریق تنگه «باریک» هرمز را کنترل کند.

خاورمیانه وبالاخص منطقه خلیج فارس به دلیل اهمیتی که در اقتصاد بین المللی دارد، همواره مورد توجه قدرت های فرا منطقه ای بوده است. در این راستا، مقوله ی امنیت آن، یکی از اصلی ترین و جدی ترین دغدغه ی دولت های منطقه ای و فرا منطقه ای است. برای تامین امنیت منطقه خلیج فارس، برخی از دولت های منطقه و خصوصا اعراب ، امنیت خود و منطقه را در سایه ی اتحاد و همراهی با قدرت های بزرگ فرا منطقه ای تعریف کرده اند و از این طریق سبب حضور و نفوذ غربیها در منطقه شده اند. از طرفی، برخی دیگر از دولت های منطقه ی خلیج فارس حضور قدرت های بزرگ را در تضاد با امنیت خود دانسته اند و مسیر منطقه ی بدون حضور بازیگران و کنشگران غیر منطقه ای را دنبال می کنند.

دریاها و خلیج های کوچک و بزرگی در سراسر عالم وجود دارد، ولی نام هیچ یک از آنها بلند آوازه تر و تاریخی تر از نام خلیج فارس نیست.خلیج فارس یکی از مهمترین مناطق ژئو پولیتیکی دنیا است که به دلیل وجود منابع نفتی و گاز در این منطقه و موقعیت خاص ان همواره شاهد درگیری ها ومناقشات بوده که قدرت های خارجی را به این بهانه به این منطقه کشانده است. و جمهوری اسلامی را هم به دلیل داشتن منافع و همجواری بامنطقه درگیر خود کرده است. به همین خاطر تا کنون این منطقه نتوانسته شاهد آرامش و یک سیستم امنیتی پایدار باشد.

اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی خلیج فارس در عصر حاضر به خاطر سه عامل موقعیت جغرافیایی، بازار صدورکالا و نفت ، سرمایه و تجهیزات نظامی و ذخایر عظیم نفت و گاز است که سه قاره اروپا، آفریقا و آسیا را به هم پیوند می دهد. در واقع خلیج فارس گلوگاه حساس سیاسی و حیاتی ایران، در سیاست و اقتصاد در دنیای گذشته و حال نقش ارزنده و فعالی را ایفا کرده و می کند و در حوزه استراتژیک دنیای امروز شاهد چالش های بزرگی است که این منطقه به دلیل اهمیت آبراهی و سوق الجیشی می تواند در تحولات آینده جهان کاملاً اثرگذار باشد.

در حوزه اقتصاد وجود ذخایر عظیم نفتی در این حوزه و نیاز روزافزون جهان به این ماده حیاتی بر اهمیت نقش این منطقه بر معادلات سیاسی جهان می افزاید، از طرفی دیگر نوعی خیزش و بیداری ملت های اسلامی که از دهه های پایانی قرن بیستم شروع و تاکنون نیز ادامه دارد خلیج فارس را در کانون این مباحث قرار داده است.

اقتصاد منطقه ای خلیج فارس با اقتصاد جهانی رابطه متقابل دارد. خلیج فارس به جهت داشتن منابع عظیم نفت و گاز که به عنوان، عناصر محرکه دنیای صنعتی شناخته می شود، و نیز به علت وابستگی شدید صنعت و رفاه اجتماعی جامعه بشری به ویژه کشورهای صنعتی غرب به نفت خلیج فارس به صورت قلب اقتصاد جهان عمل می کند و با توجه به عوامل همگرا و واگرا در حوزه خلیج فارس بررسی این عوامل در منطقه نشان می دهد که بعضی از این عوامل ساختاری هستند و بعضی عارضی عواملی از قبیل اعتقادات مذهبی سنی و شیعی و یا ناهمگونی رژیم های سیاسی در منطقه واقعیت های ساختاری منطقه به شمار می آیند که نمی توان آنها را نادیده گرفت، اما می توان با هزینه بیشتر نقش آن را کم رنگ تر ساخت. برای مثال می شود با تمسک به اصول اولیه دینی برای همه مذاهب اسلامی حق حیات اجتماعی قائل شد و اصول وحدت را رعایت نمود. در این صورت سوء ظن ها کاهش خواهد یافت و زمینه های سوء استفاده بیگانه نیز از میان خواهد رفت. ناهمگونی حکومتهای منطقه را نمی توان به راحتی حل کرد، اما این حکومتها با پذیرش اصل احترام به یکدیگر و تقویت عوامل مشترک دیگر می توانند نتایج این ناهمگونی را به حداقل کاهش دهند.

جمهوری اسلامی با توجه به اهداف سیاست خارجی خود در منطقه، در پی اجرا و رسیدن به اهدافی است که منافع خود را تامین کند. در این زمینه اهدافی مثل تنش زدایی در روابط خود با کشورهای منطقه، اعتماد سازی و جلب نظر طرف های خود در منطقه، حل اختلاف های مرزی، سیاسی وغیره دنبال کرده است. علی رغم وجود اختلافات و تناقضات پنهان وآشکاری که در دیدگاه های مختلف در مورد امنیت خلیج فارس وجود دارد اما تفاهمی بین کشورهای دخیل و ذینفع در این زمینه وجود دارد که تا زمانی که یک نظام امنیتی مشترک رسمی در خلیج فارس مستقر نشود اوضاع و شرایط منطقه همچنان نا آرام و بحرانی است

خلیج فارس شامل ملت‌هایی است که از نظر فرهنگی متفاوت هستند ولی از نظر مشغله‌های سیاسی، استراتژیک و اقتصادی هماهنگی و تجاسن دارند. این منطقه شامل کشورهای ایران، عراق، عربستان سعودی، عمان، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین است. پاکستان نیز به دلیل نزدیکی جغرافیایی و مبادلة گستردة بازرگانی علایق زیادی در این منطقه دارد و می‌توان آن را در ادامه ژئوپولیتیک خلیج فارس محسوب کرد.

همسایگان جنوبی ایران در خلیج فارس که شامل کشورهای عربی هستند با سطح خاص اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، وجود بحران‌ مشروعیت و عدم ثبات سیاسی، پایگاه محکم و متحدی استراتژیک برای آمریکا شده‌اند. علاوه بر این‌ دشمنی و عدم روابط دوستانه تاریخی با کشورهای عربی و پیشینه روابط نه چندان موفق ایران و این دولت‌ها همواره راه را برای حضور دشمنان ایران در این منطقه باز کرده است

جنوب خلیج فارس عموماً شامل کشورهایی است که با مسائل و مشکلات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ساختاری رو به رو هستند. این عقب ماندگی های ساختاری زمینه ساز ناامنی ها و بی ثباتی های موجود در منطقه را فراهم نموده و همین امر به بازیگران بین المللی فرصت لازم را برای ایفای نقش اصلی در منطقه خلیج فارس داده است. لذا عامل اصلی حضور آمریکا در منطقه خلیج فارس جدای از عوامل بیرونی در مسائل و مشکلات داخلی کشورهای منطقه نهفته و برآیند مستقیم عمکرد کشورهای منطقه است. به عبارت دیگر با توجه به اینکه به غیر از جمهوری اسلامی ایران ساختار اجتماعی و سیاسی سایر کشورهای عرب منطقه ثبات نداشته و از کار کرد ضعیفی برخوردار است؛ همچنین ساخت تک محصولی کشورهای منطقه ، روند همگرایی در منطقه را کند نموده است
انتهای پیام/4382


کد مطلب: 52120

آدرس مطلب :
https://www.asrehamoon.ir/news/52120/خلیج-فارس-جغرافیا-بازار-ترانزیت-کالا-منابع-عظیم-نفت-گاز

عصر هامون
  https://www.asrehamoon.ir