نگاهی به آداب و رسوم مردم شهرستان سرباز در ماه مبارک رمضان

به گزارش سرویس اجتماعی عصرهامون به نقل از پاپایا،آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در میان مردم بلوچستان همانند دیگر مراسم این قوم تشابه بنیادی و ریشه ای با یکدیگر چه در مکران (جنوب بلوچستان) و چه در سرحد (شمال بلوچستان) دارد اما اجرای این مراسم کمابیش در مناطق مختلف بلوچستان متفاوت است.

زنان بلوچ در برگزاری آیین های مربوط به ماه مبارک رمضان نقش کلیدی دارند و مدیریت بیشتر امور در این ماه به زنان بلوچ مربوط می شود.

مردم بلوچ از نیمه دوم ماه شعبان، خود را برای استقبال از ماه مبارک رمضان آماده می کنند و خانه و کاشانه خویش را غبارروبی کرده و زمینه برگزاری آداب و رسوم رایج این قوم در ماه رمضان را فراهم می کنند.

اکثر زنان بلوچ بویژه مادربزرگ ها قبل از آغاز ماه مبارک رمضان افزون بر تمیز کردن خانه خود نظافت مساجد محله یا روستای خود را نیز برعهده می گیرند.

بعد از نظافت مساجد، زنان به روشن کردن مشک و دود دادن مواد خوشبویی به نام ‘سوچکی’ و ‘اوددار’ که بیشتر از کشورهای حاشیه خلیج فارس یا پاکستان تهیه می شود، مبادرت می ورزند.

‘سوچکی’ تکه های نازکی از یک درخت بسیار خوشبو است که معمولاً با مواد معطر دیگر آغشته شده و در ظروفی با طرح های محلی شیک در فروشگاهها عرضه می شود.

مردان نیز در آماده سازی مساجد برای استقبال از ماه مبارک رمضان سهمی دارند، به این ترتیب که آنان قبل از آغاز این ماه پربرکت، با نصب چادر و تفکیک مکان زنان و مردان در مساجد، زمینه حضور زنان را برای بهره جستن از فضائل این ماه فراهم می سازند.

با آغاز ماه مبارک رمضان هر شب قبل از اذان صبح، شخص یا اشخاصی برای بیدار کردن اهالی محل با به صدا در آوردن طبل و خواندن اشعاری در این خصوص که از سروده های عامیانه منطقه است، مردم را برای صرف سحری بیدار می کنند.

معمولاً سحرخوانی توسط دو یا سه نفر انجام می شود و آن کس که بر طبل می کوبد، خواننده نیز است و همراه یا همراهان وی نقش همسرایان را بازی می کنند.

در فقه اهل تسنن هر شب به همراه نماز عشاء، نماز ۲۰ رکعتی اقامه می شود که به آن ‘تراویح’ می گویند، از منظر اهل سنت این نماز که ویژه ماه مبارک رمضان است، فضائل زیادی دارد و خواندن آن برای روزه داران لازم است.

نماز تراویح متشکل از ۱۰ نماز دو رکعتی است که مردم بلوچستان بر طبق سنت دیرین خود همیشه سعی می کنند بیست رکعت نماز تراویح را به جماعت و امامت حافظ قرآن که هر شب یک جزء از این کتاب مقدس را تلاوت می کند، بجا بیاورند، اقامه نماز تراویح از ۴۵ دقیقه تا یک ساعت و نیم به طول می انجامد.

در گذشته معمولاً زنان نماز تراویح را در منزل می خواندند اما امروزه درهای بیشتر مساجد شهرهای بزرگ به روی زنان نمازگذار باز است، البته زنان بلوچ در طول سال فقط یک ماه آن هم در ماه مبارک رمضان صرفاً برای اقامه نماز تراویح که با ختم قرآن همراه است، به مساجد می روند.

حضور زنان در مساجد شهرهای بزرگ و روستاهای پرجمعیت پدیده ای نو ظهور است که طی ۲۰ سال اخیر شکل گرفته و هنوز در بیشتر روستاهای بلوچستان اقامه نماز تراویح بدون حضور زنان انجام می گیرد.

در شبهای قدر زنان بلوچ به صورت گروهی در خانه ها و مردان در مساجد به عبادت و تلاوت قرآن می پردازند، مردان خانواده سعی می کنند فرزندانشان را همراه خود به مساجد ببرند تا از سخنان مولوی که پیرامون فضیلت این ماه مبارک و احیاء و زنده داری شبهای لیله القدر است بهره گیرند.

هر شب قبل از نماز عشاء و تراویح، مولوی مسجد در مورد فضیلت روزه و ماه مبارک رمضان به سخنرانی می پردازد.

در دهه آخر ماه مبارک رمضان و همزمان با شبهای قدر، شخصی که معمولاً روحانی است به نمایندگی از همه مردم هر محله، در چادری که در گوشه ای از مسجد نصب شده، مراسم اعتکاف را برگزار می کند و شبانه روز به تلاوت قرآن و اقامه نماز و دعا و نیایش می پردازد که تا شب قبل از عید حق بیرون رفتن از مسجد را ندارد.

یک شب مانده به پایان ماه مبارک رمضان و اعتکاف، اهالی محل و نمازگذاران مبلغی پول را به عنوان هدیه به فرد معتکف تقدیم می کنند.

از خوراکهای محلی که می توان آن را بر سر سفره های افطار مردم بلوچ یافت، ‘چانگال’ ،’تباهگ’ ،’بَّت ماش’،نان ‘تیموش’ ،’پکوره’ ،حلوا شکری، حلوا شیرگی، خرما بریز، خرما شیرگی، کتوک، هارگ، انواع لبنیات محلی، نان روغنی، مربای خرما، انواع ترشی های مختلف مثل ترشی لیمو، ترشی انبه است.

با توجه به زمان بر بودن دوخت البسه سوزن دوزی شده بانوان بلوچ که گاهاً حتی تا شش ماه نیز به طول می انجامد، زنان در ماه رمضان به محض فراغت از کار منزل تا عصر به دوخت و دوز و «سوزن دوزی» لباسهای مخصوص عید فطر خود و فرزندانشان مشغول می شوند.

چند روز مانده به پایان ماه مبارک رمضان شهرهای بزرگ و مراکز خرید در بلوچستان به طور چشمگیری شلوغ می شوند و مردم شهرهای کوچک و روستاها برای تهیه ملزومات عید، خود را به شهرها می رسانند.

شهرهای بزرگ و مراکز خرید منطقه بلوچستان در چند روز پایانی ماه مبارک رمضان چنان شلوغ می شوند که تردد را برای مردم و خودروها دشوار می سازد، بیشترین کالاهایی که در این روزها خریداران زیادی دارد، پارچه ،لباس، کفش، حنا، شیرینی و میوه است.

در شب پایانی ماه مبارک رمضان زنان بلوچ با تهیه و آماده کردن حنا که معمولاً حنای محلی آن منطقه است، خود را برای مراسم حنا بندان آماده می کنند.

در این مراسم که شب قبل از عید فطر برگزار می شود، زنان و دختران با حنا نقش های مختلف و زیبایی را بر روی دست های خود می کشند و کار بستن حنا بر دست زنان توسط فردی که در این زمینه مهارت خاص دارد انجام می شود.

در نهایت ماه مبارک رمضان پایان می یابد و مردم خود را برای روز عید سعید فطر آماده می کنند، در این روز مردان با پوشیدن لباس نو به نزدیک ترین عید گاههای محل سکونت که محلی برای اقامه نماز عید است، می روند.

حضور چشمگیر کودکان به همراه پدران و نزدیکان خود در عیدگاهها از نکات جالب توجه این مراسم معنوی است اما زنان نمی توانند در نماز عید حضور داشته باشند.

بلاخره ماه مبارک رمضان پایان می یابد و مردم خود را جهت روز عید سعید فطر آماده می نمایند. عید سعید فطر یکی از اعیاد است که نزد ما ایرانی ها و بخصوص مردم بلوچ حائز اهمیت است. در این روز مردان با پوشیدن لباس نو به نزدیک ترین عید گاه های محل سکونت که محلی است جهت اقامه نماز عید به آنجا می روند. حضور چشمگیر کودکان به همراه پدران و نزدیکان خود در عیدگاه ها از نکات جالب توجه این مراسم معنوی است.
با پایان نماز عید و خواندن دعا بصورت دسته جمعی، نمازگزاران بخصوص آشنایان ،اقوام و خویشاوندن همدیگر را در آغوش گرفته و طلب بخشش و حلالیت می نمایند. مردم بلوچستان معتقدند: اگر کسی در طول سال مرتکب خطایی شده با طلبیدن حلالیت از یکدیگر در این روز بزرگ، خداوند تمام گناهان او را می بخشد.زنان نمی توانند در نماز عید حضور داشته باشند.
بعد از اتمام حلالیت کودکان نیز با گرفتن عیدی از بزرگترها این روز را به خوشی می گذرانند. اگر کسی نتوانست یکی از اقوام یا وآشنایان خود را در روز اول عید ملاقات کند، برای تبریک گویی وحلالیت طلبی تا سه روز فرصت دارد.
بعد از رفتن مردان و کودکان به عید گاه زنان با پوشیدن لباس عید و زیورآلات مخصوص و همچنین آماده نمودن غذاهای خوشمزه منتظر مردان می مانند تا از آنها پذیرائی نمایند و طلب حلالیت بطلبند.
در روز عید اکثر مردم به دید و بازدید از بزرگترها و مریضان می روند همچنین اگر در طول چند ماه فردی از نزدیکان خود را از دست بدهد مردم جهت دلداری به منزل وی می روند.
انتهای پیام/4382

https://www.asrehamoon.ir/vdcbgzb0.rhb9gpiuur.html

منبع : پاپایا