تاریخ انتشار :يکشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۴ ساعت ۰۸:۱۶
گزارش عصر هامون از گذری بر جشن شب یلدا در جنوب شرق کشور؛

از «چله نشینی» تا «شیرنک ودوشو چه مزه میده امشو»

شب یلدا بلندترین شب سال می باشد که در سیستان از آن به نام شب چله یاد می شود.
از «چله نشینی» تا «شیرنک ودوشو چه مزه میده امشو»
از «چله نشینی» تا «شیرنک ودوشو چه مزه میده امشو»
به گزارش خبرنگار اجتماعی عصر هامون، شب چله در سیستان از اهمیت وافری برخوردار است به طوری که در گذشته برای بهره برداری از این شب از قبل برنامه ریزی می شده است.
مردم سیستان در این شب با گستراندن سفره ای مملو از خوراکی های خوشمزه از قبیل هندوانه، شیرینک، پودر ستو، دوشو، انواع تخمه و همچنین انار به استقبال زمستان می رفتند.
دیدار از بزرگان و کهنسالان و همچنین بهره مندی از داستان ها و قصه های کهن از دیگر برنامه های انجام شده در این شب توسط سیستانیان به شمار می رفته است.
کتابی به نام شگفتیهای سکستان (استان سکاها،سیستان روزگار اشکانی وساسانی)زینت بخش کتابخانه های شناخته شده ی ایران وجهان است که به روشنی نشان می  دهد جغرافیای سیستان از دیرها و دورهای تاریخ، برای ایرانیان همراه با راز ها و گفتارهای بسیار بوده است.
جغرافیایی که جهان پهلوانان شاهنامه ازآن برخاسته اند وگواه گفتگوهای یگ پیامبر با خداوند هستی ها بوده، سرزمینی که به دیده ی ایرانیان باستان خاستگاه بن مایه های اسطوره ی رهایی بخش و رستگاری ایرانیان در هزاره های پایانی گیتی است .
 
کوروش هخامنشی به مردم سیستان لقب یاریگر داده است
رییس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان زابل گفت: کوروش هخامنشی به مردم سیستان لقب یاریگر داده، در روزگار اشکانیان شاه سیستان یا سکانشاه می باید تاج را برسر شاهنشاه ایران بگذارد و لیعهد و شاه آینده ساسانی برای پرورش وآموختن فرهنگ وآیین ،رسم کشورداری و لشکر آرایی راهی سیستان می شدند از همان راهی که پیشتر شاهزداگان کیانی شاهنامه، سیاوش و بهمن به سیستان  رسیده بودند.
علیرضا خسروی در این راستا افزود: این پیش درآمدی است برای آشنایی با سرزمینی ارجمند که به دید و داوری برخی پژوهشگران پیشینه ی دانش کیهان شناسی وگاه شماری ایرانیان را با واژه ی نیمروز، یکی دیگر از نام واژهای اسرارآمیز، به سیستان می رسانند.
وی ادامه داد: برمبنای این باور خط نمادینی که دنیای شناخته شده ی کهن را  دو بخش میکرده نیمروز یا میانگاه جهان نامیده می شده، همان خطی که بعد ها به نصف النهار تغییر نام یافته، از سیستان می گذشته است.
وی گفت: براین باور کهن زمانیکه خورشید دروسط آسمان سیستان برسد نیمی از جهان درشرق آن روز و پیش از ظهر ونیم دیگردرغرب آن نیز پس از ظهر جای می گیرند.
وی تصریح کرد: در همین پیوند ابوریحان بیرونی درکتاب آثارالباقیه با نام بردن از مهندس ابوسعید سجزی می نویسد، که درسیستان گاه شماری ویژه وماه های ویژه ی خودشان را داشته اند که از دیماه آغاز می شده است.سپس می نویسد ابوسعید اسطرلابی ساخته بود به نام اسطرلاب زورقی که مبنای کارش حرکت ماه وستارگاه برگرد خورشید است .ابوریحان ادامه می دهد باوری که سخت است اما اورا به خاطر ساخت اسطرلاب تحسین نمودم.

ماه های کهن سیستان از دی ماه آغاز می شده است
کارشناس میراث فرهنگی سیستان عنوان کرد: برپایه ی این آگاهی های تاریخی ماه های کهن سیستان از دیماه اغاز می شده است و کریست نام نخستین ماه و برابر با دی ماه  بوده و نام­های دیگری مانند اوسال،تیرکیانوا،رشن،رهو،کواذ...که برابر با دوازده ماه خورشیدی بوده است.
خسروی تاکید کرد: بسیاری از پژوهشگران هم روزگارما براین باورند که سنت­های مسیحی امروز بسیار وامدار فره و فرهنگ ایرانیان است و هم ریشگی کریست با کریستمس نیز دور از همین اثر گزاریهای تاریخی نیست.
وی ادامه داد: افزون بر اینها درسیستان نام های محلی دیگری نیز برای ماه های قمری وجود داشته که هنوز هم درمیان سپید مویان سیستان کاربرد دارد و از ماه شوال نیز آغاز می شده است وبه روشنی نشان می دهد که درسیستان سنت های ریشه دار گاه شماری وتقویم وجود داشته وپاسداشت شب چله وآگاهی از زمان دقیق آن و درک انقلاب زمستانه ریشه درهمین توان علمی دانشی مردمان سرزمین هیرمند فرمند دارد که با مبانی اقتصاد معیشتی دامپروری وکشاورزی نیز پیوند داشته است.

چله در سیستان همان شب یلداست
کارشناس میراث فرهنگی سیستان اظهار داشت: درسیستان شب چله به جای واژه ی یلدا با همان مفاهیم فراگیر در میان مردم به کار می رود واین شب بلند ترین شب سال وآغاز زایش دوباره ی خورشید وبازگشت گرما وروشنی به زندگی است که چله ی بزرگ نام دارد وتا دهم بهمن به درازا می کشد وپس از آن چله ی خورد یا کوچک آغاز می شود و تا بیست اسفند  ادامه می یابد.
خسروی بیان داشت: دهه ی پایانی سال نیز در فرهنگ ایران باستان دهه­ ی فروردگان و در سیستان بوی مردگان(مَردَگو)نامیده می شود.

در سیستان برای شب چله از پیش اماده می شدند
کارشناس میراث فرهنگی سیستان گفت: درسیستان برای شب چله از پیش آماده می شدند.دراین شب سفره ای بزرگ از دست بافته های سیستان را می گسترانند وبا خوراکی های خوشمزه ای که پیشتر آماده شده تزیین می کنند.ازهندوانه هایی که در لابه لای کاه و خنکای کاهدان تابستان را به زمستان پیوند می دادند تا کشته های شیرین  خوش خورخربزه به نام چولی (با فتح چ –و) و پودر خوشمزه و مقوی شیرینک که ازجوشاندن هندوانه ی تازه به همراه تخمه ها و گندم نیم کوب معجونی شیرین و خوشمزه بدست می آمد که پس ازخشک شدن در آفتاب و دست آس و الک  شدن، برای پاسداشت شب چله و بهره برداری در شبهای سرد زمستان در کیسه های تمیز نگهداری می شد.
وی عنوان کرد: افزون براینها پودر خوشخور دیگری به نام ستو(با فتح س وتشدید ت)از ترکیب پودر جو ی آبدار و بوداده شده  با شکر و نبات دست آس شده برای این شب تهیه می شد.
وی ادامه داد: خوردنی خوشمزه و زمستانه ی دیگری که برای این شب آماده می شد ،دوشو(دوشاب)، نام دارد که از ترکیب خرمای خوب مضافتی به همراه روغن زرد حیوانی که دریک مشک آماده برای این شب رسانده می شد .این همه با انواع تخمه های شور هندوانه وخربزه و انار می خوش و شیرین نیز همراه این شب بلند سیستان است.
وی تاکید کرد: رفتن به خانه ی سپید مویان و سالخوردگان وشنیدن روایت های کهن و شاهنامه نیز از سنت های نیکویی است که آن را به بلندای کرامت انسان و فرهنگ میرساند. این شعر نیز مربوط به همین شب برجای مانده است : شیرنک ودوشو چه مزه میده امشو.
وی در این راستا ادامه داد: در سیستان واژه های کهن سال و پیر، با تدبیر و زندگی مردم پیوند دارند، پیران نماد کهن سالی گیتی و موی سپید شان نیز دراین شب بلند نشان خرد و تدبیر و به روشنایی و سپیده رساندن شبهای طولانی دیگر زندگی مردم و آغاز روزشمار رسیدن به نوروز است.

آیین یلدا در میان مردمان سیستان و بلوچستان
رئیس میراث فرهنگی زابل بیان داشت: آیین شب یلدا در استان سیستان و بلوچستان  از دیرباز در سه شب متوالی با عناوین شب «چله‌بزرگ» و« چله‌ متوسط » و «چله کوچک» برگزار می ‌شود و خویشان و دوستان سفره‌ای از مهر را می‌‌گشودند و از هر دری سخن می‌گفتند.
وی ادامه داد: دیکی ‌از آیین‌های ویژه یلدا در سیستان وبلوچستان دیدار بزرگان و سالخوردگان فامیل بوده ‌است،در شب‌های چله افراد فامیل در همایشی صمیمی دور کرسی چوبی جمع می‌شدند و به قصه‌های بزرگترها گوش می‌دادند.
 
حافظ در شب یلدا در میان مردم سیستان و بلوچستان نقش بسزایی دارد
وی ادامه داد: در شب یلدا در منطقه سیستان رسم بر این است که صاحب‌خانه، دیوان حافظ را به بزرگتر فامیل که سواد دارد، می‌دهد، سپس هر یک از میهمانان نیت کرده و بزرگ مجلس، این جمله را می‌گوید و تفألی به گنجینه حافظ می‌زند: «ای حافظِ شیرازی/ تو محرم هر رازی/ بر ما نظر اندازی/ قسم به قرآن مجیدی که در سینه داری...» یا هر چیزی شبیه به این رسم یکی از رسوم پرطرفدار شب یلداست و سرگرمی ‌خوبی برای خانواده‌ها در این شب بلند سال است.
خسروی گفت: واژه «یلدا» به معنای «زایش زادروز» و تولد است، ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و جشن بزرگی برپا می‌کنند و از این رو به دهمین ماه سال دی (به معنای روز) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.
انتهای پیام/9031-1 https://www.asrehamoon.ir/vdciyvay.t1a3v2bcct.html
نام شما
آدرس ايميل شما