قهوهخانه در فرهنگ آذربایجان صرفا محلی برای کشیدن قلیان نبوده اما امروز به دلیل برداشت غلط و خودنمایی جوانان، قهوهخانه به پاتوقی برای تفنن و گردهمایی خلافکاران تبدیل شده است.
به گزارش سرویس اجتماعی عصرهامون به نقل از آناج، «قهوه خانه»ها به رغم همه فراز و نشیبهای تاریخی و اوج و فرودشان برای آنها که پا به سن گذاشتهاند حس نوستالژیک برایشان دارد. قهوه خانههای معروف شهر تبریز در خیابان تربیت، میارمیار و فردوسی حتی قهوه خانههای بین راهی، همه و همه بخشی از تاریخ ارتباطات سنتی ما آذربایجانیها است.
قهوه خانهها در استان آذربایجانشرقی و تبریز آنچنان که از قدیم مرسوم بوده است فقط محل قلیان و توتون نبوده بلکه اغلب فعالیتهای فرهنگی چون نقاله خوانی، پرده خوانی، شعرخوانی و انتقال مفاهیم فرهنگی در آن رایج بوده است. ازسالهای نه چندان دور در بیشتر قهوه خانههای تبریز شاهنامه سرایی ، مشاعره و حتی افسانه گویی صورت میگرفت که افراد در کنار خوردن چایی و گاهی کشیدن قلیان به این برنامههای فرهنگی گوش فرامیدادند و حتی از ورود جوانان و نوجوانان جامعه به این اماکن جلوگیری میشد اما اکنون بیشتر قهوه خانهها پاتوق جوانان شده و در مواردی منشأ کارهای خلاف در جامعه میباشند.
هر چند دیگراین روزها قهوه خانهها کارکرد دیروز خود را از دست دادهاند و نقش فرهنگیشان کمرنگ شده است لیکن در حدود یک هزار قهوه خانه موجود استان بیش از هر چیز محلی برای وقت گذرانی شده و چه بسا منشا بروز هنجارشکنی و اعمال خلاف میگردند.
علی ایحال پزشکان و کارشناسان بهداشت به کرات در خصوص مضرات کشیدن سیگار و به خصوص قلیان و تأثیرات مخرب آن برای قلب و ریه هشدار داده و سرطان ریه، سرطان مری، بیماری انسدادی ریوی مزمن، آمفیزم، پایین بودن وزن هنگام تولد نوزاد، افزایش حملات آسم و ذاتالریه را ارمغان کشیدن قلیان عنوان کردهاند.
اعتقادات و باورهای غلط مبنی بر کم بودن ضرر قلیان نسبت به سیگار بارها رد شده و بر چند برابری ضرر این وسیله آبی نسبت به سیگار تأکید و همچنین میزان اعتیاد آوری قلیان نیز هشدار داده شده است. ضرر قلیان میوهای به بدن نسبت به قلیان سنتی یا همان خانسار بسیار زیاد است به طوریکه باعث کاهش اسپرم در مردان و تأخیر در رشد اندامهای جنین در شکم زنان میشود.
با این حال هنگامی که وارد قهوه خانههای سنتی و یا مدرن عرضه قلیان در استان آذربایجانشرقی به ویژه تبریز میشویم، شاهد جمع کثیری از نوجوانان زیر 18 سال و حتی 15 سال هستیم که مشغول کشیدن قلیانهای میوهای به صورت حرفهای هستند به طوری که در جمع صمیمیشان مسابقه حلقهزنی توسط دود قلیان به راه میاندازند.
این قشر از جامعه به خصوص جوانان به قلیان از دید تفنن و تفریح نگاه میکنند و با گروهی از همسن و سالان خود و حتی بدون اطلاع خانواده هایشان به قهوه خانهها میروند اما غافل از اینکه این تفنن کم کم به عادت تبدیل شده و انسان را خواه و ناخواه به سمت اعتیاد میکشاند. با وجود هشدارها و توصیههای کارشناسان و مقامات قضایی، سفره خانهها اما همچنان به افراد زیر 18 سال قلیان عرضه میکنند.
باید عواقب و عوارض جسمی و روحی قلیان بر بدن افراد به خصوص جوانان به طور مستمر گوشزد شود و این تنها با فرهنگسازی و آگاهی دهی متولیان امر به خصوص توسط رسانهها صورت گیرد.
در چند سال اخیر، نیروی انتظامی با استناد به آنچه که از آن ابلاغیه وزارت بهداشت نام برده میشد، با قهوه خانههایی که اقدام به عرضه قلیان میکردند، برخورد و قلیانها را جمع آوری مینمود. بر اساس قانون جامع کنترل دخانیات و آییننامه خوردنی و آشامیدنی، از ابتدای سال 1390 عرضه قلیان در تمامی اماکن شامل قهوهخانهها، سفرخانهها، اماکن عمومی و پارکها ممنوع و با متخلفان برخورد قانونی شد.
پس از مصوب شدن این قانون اتحادیه صنف قهوه خانه داران و چایخانههای سنتی دادخواستی برای ابطال آیین نامه اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات و بحث جمع آوری قلیان از قهوه خانهها و چایخانهها داد که این تقاضا در جلسه هیات عمومی دیوان عدالت اداری قانونی تشخیص داده شد و قلیان دوباره به قهوه خانهها بازگشت.
به نظر میرسد با فرهنگ سازی و اطلاع رسانی در مورد عواقب کشیدن قلیان توسط رسانهها نتیجه مطلوب به دست آید تا با بگیر و ببند قهوه خانهها توسط نیروی انتظامی. با توسعه اماکن ورزشی، سینماها و پارک ها باید جوانان و نوجوانان را به سمت تفریحات سالم و البته کم هزینه تر از قلیان سوق دهیم و از سوی دیگر قهوه خانهها یا تغییر کاربری بدهند و یا از عرضه قلیان به مشتریان خود خوداری نمایند تا بیش از این با سلامت مردم بازی نکنند.