کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

رمضان در آئینه رسوم و سنن جنوب شرق کشور/ از رمضونیکه سیستان تا نماز تراویح در بلوچستان

22 ارديبهشت 1398 ساعت 9:37

ماه مبارک رمضان در هر گوشه از ایران با آداب و رسوم خاصی همراه است اما در سیستان و بلوچستان مردمان این دیار با رنگین کمانی از سنن خاص این ماه پربرکت را سپری می کنند.


به گزارش عصرهامون، رمضان ماه قرآن و میهمانی خدا، ماه خوبی‌ها و شب‌های قدر، ماه دعا و نیایش در حالی ششمین روز خود را سپری می کند که مردم شیعه و سنی پایتخت وحدت کشور نیز همچون دیگر مسلمانان با انجام برنامه‌های ویژه مذهبی به میهمانی این ماه رفته و خودشان را برای پشت سر گذاشتن ماهی پر از برکت و لحظه های شیرین نیایش آماده ساخته اند.

از آنجایی که هر ضیافتی آداب خاص خود را دارد میهمانی خدا هم از این قاعده مستثنی نبوده و در هر گوشه برای بهره مندی از این ماه پربرکت آداب و رسوم خاصی وجود دارد، رسومی کهن که ریشه در فرهنگ هر دیار دارد و رنگ و بویی خاص به این میهمانی می بخشد. برای لمس این حال و هوا و سهیم شدن در لحظه های شیرین این ماه، سفری متفاوت برایتان در نظر گرفته ایم که با توقف در هر شهر از این خطه از دیار با آداب و رسوم خاص آن آشنا خواهید شد.

سحر خوانی (چاوشی)
در گذشته مردم این منطقه به دلیل اهمیتی که برای روزه قائل هستند در هنگام سحر با دهل زدن و یا سحری خوانی مردم را برای خوردن سحری بیدار می کردند که بر اساس برخی روایات موجود آئین سحر خوانی و رمضان خوانی بیش از هزار سال یعنی در اوایل اسلام بین مردم این منطقه مرسوم بوده است.

مردم این استان در بسیاری مواقع با ایجاد سر و صدا در هنگام سحر با ابزاری که در اختیار داشتند و فانوس به دست در کوچه ها حرکت کردن و یا کوبیدن درب منازل و یا چاوشی کردن (خواندن اشعاری زیبا و عرفانی ) فرارسیدن هنگام سحر را به همدیگر اطلاع می‌ دادند.

رمضونیکه یا رمضو الله و سنت های رمضان در سیستان
سحرخوانی ‌از سنت‌های مهم و ماندگار منطقه سیستان است که بر اساس برخی از روایات موجود، آیین سحرخوانی و رمضان‌خوانی بیش از یک هزار سال پیش یعنی از اوایل اسلام، نزد ساکنان سیستان مرسوم بوده و به ماه مهمانی خدا در این خطه از ایران جلوه‌ای زیبا بخشیده است.

این سنت دیرینه (مراسم رمضونیکه) عمدتا در شب‌ های ۱۴ و ۱۵ ماه مبارک رمضان مصادف با ولادت امام حسن مجتبی (ع) با شور و حال بیشتری اجرا می ‌شود و تعدادی از جوانان به قصد کمک به مستمندان گروهی تشکیل می دهند و "جولی کش" آنها کیسه ای به خود می بندد و هنگام افطار به درب خانه های مردم می روند.

از روز سیزدهم تا نوزدهم ماه مبارک رمضان این گروه مقابل درب خانه هایی که پسر جوان یا دختر جوانی دارند با خواندن شعری پس از تعریف و تمجید از فرزند اهل آن خانه، می خوانند «این سرا از کنه که رو و باده پسره داره که نو دوماده» (این منزل از کیست که رو به باد است و پسری دارد که تازه داماد است) «رمضو الله الله رمضو».

«رمضو آمده میمانش کنه گو و گوساله ره قربانش کنه» ( رمضان آمده میهمانش کنید گاو و گوساله را قربانش کنید) «رمضو الله الله رمضو».
«رمضو الله خوشنوم خدا» (رمضان نام خوش و ماه خوب خداست).

در پایان رمضان خوانی این گروه، صاحب خانه بنا به فراخور توانایی مالی خود، در کیسه که به آن «جولی» می گویند و فرد «جولی کش» آن را بر دوش دارد، مواد غذایی یا هر چیز دیگری می گذارد و اگر صاحب خانه توان مالی برای کمک کردن نداشت به شوخی کاسه آبی به نشانه روشنایی روی گروه رمضان خوان می پاشد تا خداوند همواره روشنایی و شادی را به آنان هدیه کند.

گروه رمضان خوان پس از پایان این آیین در محلی تجمع و کمک های اهدایی مردم را جمع بندی و چنانچه در میان خودشان مستمندی وجود داشت مقداری از آن را به او می دهند و بقیه را بین مستمندان و نیازمندان محله خودشان تقسیم می‌کنند.

در خواندن رمضونیکه این نکته مهم است که رمضونی خوانی تا قبل از شب نوزدهم ماه مبارک و مصادف با ضربت خوردن مولای متقیان امام علی (ع) پایان می‌ یابد.
 
خوراک رمضان در سیستان
در ایام ماه مبارک رمضان استفاده از غذا های آب دار منطقه به ویژه آبگوشت زابلی با گوشت گوسفند یا مرغ محلی، قورمه، چنگالی با روغن حیوانی و در سالهای اخیر نیز پلو گوشت، پلو مرغ و سایر غذاهای مرسوم ایرانی در موقع افطار به اوج خود می‌رسد، گرچه نباید از حلیم محلی (غلور) نیز غافل شد زیرا بیشتر خانواده ‌ها در این مدت روی به این غذا می‌آورند.

در قدیم زمانی که ماه رمضان در ایام گرم سال قرار می‌گرفت مردم از غذا های سرد همچون آب دوغ خیار و کشک استفاده می‌کردند تا در طول روز دچار گرمازدگی نشوند.

آن‌ ها حتی برای این ‌که در طول روز دچار افت قند نشوند از آلوی خشک، برگ زرد آلو و دواهای محلی مربائی را درست می‌کردند که در طول روز به هیچ عنوان احساس ضعف نمی‌کردند.
 
سنت آرَک و بَرَک
یکی از سنت های قدیمی و پسندیده مردم سیستان در گذشته این بود که از هر اجاقی که دود بلند می شد و تا هر شعاعی که دود می رفت، خانواده ها مقید بودند هر کس یک کاسه ای از غذا را برای دیگران ببرد بنابراین سنتی به نام آرک و برک یعنی «آوردن و بردن» رواج داشت.

از سحوری تا "دبوج" قوم بلوچ
مردم شهرستان دلگان هم با شروع ماه مبارک رمضان آداب و رسوم خاصی دارند که بعضی از این رسوم با سایر اقوام بلوچ مشترک است. از بیدار شدن در سحر که به سحوری معروف است تا افطار که به "دبوج" یا "دبوچ" معروف است.

مردم بلوچ ساعاتی قبل از اذان صبح بیدار می شوند، که به راز و نیاز  با پروردگار می پردازند، زن های بلوچ در این فرصت "سحوری" را آماده می کنند و مقداری از آن را به عنوان تحفه به همسایگان می دهند.

 یکی از رسوماتی ‌که در گذشته در منطقه دلگان رونق بیشتری داشته است و امروزه هم کم و بیش اجرا می‌شود، دیدار از دوستان و آشنایان بعد از دبوجی است.

غذاهای بلوچی با طعمی به حلاوت طبیعت
تباهگ، را می توان به عنوان یکی از اصلی ترین غذاهای ماه مبارک رمضان در منطقه بلوچستان دانست که مخصوص سفره سحری است که از مخلوط برنج، ادویه و نوع خاصی از گوشت خشک شده تهیه می شود و به دلیل طعم خاصی که داراست مورد توجه مردم این منطقه است به گونه ای که دارای طرفداران زیادی در میان قوم بلوچ و حتی اقوام غیربومی ساکن جنوب سیستان و بلوچستان است.

آماده سازی گوشت خاص و خشک شده "تباهگ" یک هفته تا ۱۰ روز طول می کشد و به همین دلیل، کار تهیه این خوراک مخصوص ماه مبارک رمضان از نیمه دوم شعبان آغاز می شود.
 
چانگال،  میز خوراکی خاصی است که بیشتر در ماه مبارک رمضان بر سر سفره افطار مورد استفاده قرار می گیرد و مواد اولیه آن خرما، خمیر نیمه پخته، روغن محلی حیوانی و افزودنی های معطری است که توسط زنان بلوچ از کوه ها و دست های بلوچستان جمع آوری شده است.

چانگال جزء شیرینی های محلی ثابت سفره های افطار است طرفداران این شیرینی مخصوص بلوچی به جزء از ایام رمضان نیز آن را تهیه و صرف می کنند اما پرمصرف ترین زمان این شیرینی خوشمزه ماه مبارک رمضان است به گونه ای که این شیرینی خاص بلوچی هم مانند "تباهگ" در میان غیر بلوچ های منطقه طرفداران بی شماری دارد.

بَّت ماش، را می توان غذایی برای بارندگی دانست به گونه ای که علاوه بر ماه مبارک رمضان در همه ایام سال و هنگام بارش باران بر سر سفره مردمان بلوچ حاضر می شود و به عقیده بومیان منطقه جنوب سیستان و بلوچستان بهترین زمان برای صرف "بتّ ماش" زمانی است که باران می بارد و همین زمان است که به اصطلاح عام آن این خوراک "شل" می چسپد و مصرف آن با ترشی انبه و یا لیمو لذتش را دوچندان می کند.

نان تیموش، این نان که فقط در بلوچستان تهیه و پخت می شود تنها مخصوص ماه رمضان نیست اما به علت سبکی و هضم سریع آن در این ماه طرفداران زیادی دارد. نان تیموش حتی از کاغذ نیز نازک تر است و پخت آن مهارت خاصی را می طلبد.
 
بُز قورمه، از جمله غذاهای پر طرفدار در بین مردم میرجاوه است که با گوشت بز، کشک محلی یا همان قوروت در هنگام سحر و افطار طبخ می شود و آب گوشت، اناردونه ، و ته چین گوسفند از دیگر غذاهای پرطرفدار در میان سفره افطار اقوام بلوچ است.
 
نماز تراویح
در نزد مذهب اهل سنت هر شب به همراه نماز عشاء، نماز 20 رکعتی اقامه می شود که به آن 'تراویح' می گویند، از منظر اهل سنت این نماز که ویژه ماه مبارک رمضان است، فضائل زیادی دارد و خواندن آن برای روزه داران لازم است.

نماز تراویح متشکل از 10 نماز دو رکعتی است که مردم بلوچستان بر طبق سنت دیرین خود همیشه سعی می کنند بیست رکعت نماز تراویح را به جماعت و امامت حافظ قرآن که هر شب یک جزء از این کتاب مقدس را تلاوت می کند، بجا بیاورند، اقامه نماز تراویح از 45 دقیقه تا یک ساعت و نیم به طول می انجامد.

انتهای پیام/


کد مطلب: 111592

آدرس مطلب :
https://www.asrehamoon.ir/report/111592/رمضان-آئینه-رسوم-سنن-جنوب-شرق-کشور-رمضونیکه-سیستان-نماز-تراویح-بلوچستان

عصر هامون
  https://www.asrehamoon.ir