وقتی بدعهدی افغانستان با ضعف دیپلماسی دولت به اوج می رسد/مرگ بزرگترین دریاچه آب شیرین فلات ایران در سایه غفلت ها

به گزارش عصرهامون، سال هاست که آب، رقص ماهی ها، توتن سواری، صید و صیادی برای مردم هامون نشین آرزو شده است، مردمانی که روزگاری با قایق های محلی شان به آب های زلال پناه می بردند تا از این طریق ارتزاق کنند و خاطره خوشی را در ذهنشان به ثبت برسانند.
 
آری مدت هاست که دیگر خبری از سرزندگی آن روزهای بزرگترین دریاچه آب شیرین فلات ایران نیست، هر چند طی 2 سال گذشته آبی وارد هامون شد و جانی تازه به این تالاب بین المللی ببخشید اما فرسنگ ها با روزهای آبادانی آن فاصله دارد، روزهایی که به دلیل وداعش، مردمان این خطه به مهاجرانی تبدیل و آواره شهرها و استان های دیگر شدند.
 
آن هایی هم که ماندند، گرد و خاک و سرفه های مداوم ناشی از ریزگردها تحفه هر روزشان از وضعیت این روزهای تالاب هامون است، چراکه خشکسالی، رس زمین و آب های سطحی و زیر زمینی آنان را گرفته است، اما مقصر این قصه تلخ، عدم تخصیص حق آبه ای است که سال هاست مردمان سرزمین رستم دستان آن را فریاد می زنند و پیگیری اش را از مسئولان طلب می کنند.

عدم پایبندی افغانستان به معاهده
 
حق آبه ای که تفاهم نامه اش در سال 51 از ترس افزایش نفوذ کمونیسم در افغانستان، بین ایران و این کشور منعقد و در قالب آن بیش از 80 درصد حق آبه هیرمند به افغانستان واگذار و مقرر شد سالانه 850 میلیون مترمکعب آن وارد سیستان شود، اما افغانستان به این قرارداد پایبند نماند و از سال 70 خشکی این خطه را شاهد بودیم.
 
این در حالی است که معیشت بیش از 50 درصد مردم این سرزمین کهن به این آب وابسته بود و در گذشته های نه چندان دور کشاورزی و دامپروری شان رونقی خاص داشت، اما ورق برگشت و خشکی هیرمند تا جایی پیش رفت که بسیاری از ساکنان سیستان و بلوچستان بیکار و خانه نشین شدند.
 
علاوه بر این، سیلی بادها بر پیکر خشکیده هامون، منشاء ریزگردهایی شد که گاه و بیگاه میهمان سفره ها و طاقچه های مردمان این دیار می شود، به گونه ای که مدت هاست آمار مبتلایان به بیماری های تنفسی در این منطقه بیداد می کند و سیستان را به کانون سل کشور تبدیل کرده است.
 
از سویی علاوه بر عدم پایبندی افغانستان به این قرارداد، این کشور اقدام به سدسازی هایی کرد تا میزان آب ورودی ناشی از نزولات جوی و سیلاب ها به ایران کاهش پیدا کند، اما تلخی این حکایت دیپلماسی ضعیف دولتمردان کشورمان است که سال هاست وعده رفع این مشکل را می دهند، اما نه تنها در عمل خبری از تحقق این مهم نیست، بلکه طی ماه های اخیر شاهد به پایان رسیدن ساخت بند کمال خان و آبگیری اولیه آن شدیم، اتفاقی که امیدها را از حق آبه و دولت تدبیر نا امید کرد.
 

 

دیپلماسی ضعیف وزارت امور خارجه
 
موضوعی که به گفته عضو کمیسیون امنیت ملی در مجلس، در سال های اخیر پیرامون آن رایزنی‌هایی صورت گرفته است اما دیپلماسی وزارت امور خارجه نه تنها با افغانستان بلکه با کشورهای همسایه و منطقه ضعیف بوده، بلکه این روند باعث از دست رفتن فرصت های بسیاری شده که نمونه آن حق آبه سیستان و بلوچستان از رودخانه هیرمند است.
 
در همین راستا وحیدپورمردان، مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان با بیان این که تخصیص حق آبه به دیپلماسی وزارت امور خارجه نیاز دارد، در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: در سنوات خیلی گذشته، به دلیل این که به قول قدیمی های سیستان آب به آب می رسید، به این معنی که وقتی حجم آب ورودی به تالاب، کاهش پیدا می کرد، آب فصل بعدی آبی افغانستان از حوزه بالادست وارد تالاب می شد، پر و خالی شدن این دریاچه خیلی محسوس نبود.

 
تغییرات اقلیمی و سدسازی های افغانستان
 
وی ادامه داد: از زمانی که تغییرات اقلیمی در افغانستان و در ایران اتفاق افتاد و از طرفی به دلیل فعالیت های افغانستان و سدسازی هایی که انجام داد، آب به آب اتفاق نیفتاد، روز به روز کمتر شد و کسری بالاتر رفت، به دلیل این موضوع پر و خالی شدن تالاب محسوس تر شد، تا جایی که دیگر در اردیبهشت ماه هر سال شاهد آبی در تالاب نبودیم.
 
این مقام مسئول اضافه کرد: تالاب هامون فصلی است که خیلی باید دقت کنیم که از اندک آبی که وارد آن می شود، بهره برداری ویژه ای برای حفاظت پوشش گیاهی و تثبیت بستر به دلیل کانون های گرد و غباری داشته باشیم، با لطف خدا در سال گذشته، بارش ها و نزولات جوی و انجام فعالیت هایی شامل احداث کانال ها و لایروبی های مسیرها و انهار به احیای این تالاب خیلی کمک کرد.
 
وی تصریح کرد: به واسطه این اتفاق ها، بعد از 23 سال هنوز در این فصل از سال در هامون صابری شاهد آب باشیم، وضعیت این بخش از تالاب خوب است، اما اگر امسال آبی وارد سیستان نشود، رو به خشک شدن است، البته با توجه به اخباری که از هواشناسی در خصوص حوزه فراه رود یعنی قسمت شمالی سیستان دریافت کردیم، سال مالی نرمالی را شاهد خواهیم بود.
 
پورمردان ابراز امیدواری کرد: با پروژه های جدید و لایروبی های مجدد در منطقه بتوانیم این میزان آب و پوشش گیاهی منطقه را حفظ کنیم.
 
وی لایروبی شاخه ادیمی، هامونک، نه طایفه و دومکه، لایروبی شاخه های لورگ باغ و نهر شوکی، لایروبی نهر شمشیری، لایروبی شاخه های ملکی و نیاتک، بازگشایی دایک جنوبی کوه خواجه و بازگشایی مبادی مرزی ورود آب به کشور ایران در سه محدوده گمشاد، مسجدک و محمودی را از جمله مهم ترین اقدام هایی برشمرد که در راستای احیای تالاب بین المللی هامون انجام شده است.
 
مدیرکل حفاظت محیط زیسست سیستان و بلوچستان اضافه کرد: همچنین عملیات مراقبت، آبیاری، واکاری و کاشت با حجم هزار هکتار، عملیات حفاظت، قرق و مدیریت چرا در تالاب بین المللی هامون با حجم 64 هزار هکتار، خرید مستحدثات، حقوقی عرفی و مستثنیات، ارتقای سطح پایش کیفی هوای منطقه سیستان و انجام لایروبی و بازگشایی مسیرهای ورودی آب به تالاب بین المللی هامون از جمله برنامه های در دست اقدام است.

 

 

نیاز به دیپلماسی عمومی و فعال
 
محمد سرگزی، نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی نیز به خبرنگار ما در این باره گفت: افغانستان مکلف است که 850 میلیون متر مکعب حق آبه ایران را هر سال تخصیص دهد و وزارت امور خارجه با دیپلماسی قوی پیگیر تامین حق آبه باشد.
 
وی با اشاره به پیش رو بودن بارندگی ها و ورود سیلاب به کشور، ادامه داد: بر اساس موافقت نامه صورت گرفته آب هایی که به عنوان سیلاب وارد کشور می شود، نباید به نام حق آبه شناخته شود و باید در طول سال هم این حق آبه تخصیص یابد، نه این که به صورت مقطعی در برخی از ماه های سال وارد کشور شود.
 
سرگزی اضافه کرد: وزارت نیرو و وزارت امور خارجه ایران باید در این زمینه ورود و به منظور احقاق حقوق کشورمان برای دریافت حق آبه رودخانه هیرمند پیگیری کنند تا از مشکلات آن جلوگیری شود که به طور قطع به عنوان نماینده و با توجه به مسئولیت نظارتی فعالیت های این 2 وزارتخانه را بررسی می کنیم.
 
وی با تاکید بر این که برای این مشکل باید وزارت نیرو و وزارت امور خارجه اقدام کنند، خاطرنشان کرد: افغانستان موظف به پایبندی به معاهده تقسیم آب رودخانه هیرمند است.
 
عضو کمیسیون عمران مجلس تصریح کرد: دریافت حق آبه ایران از کشور افغانستان، نیاز به دیپلماسی عمومی و فعال دارد، اگر این دیپلماسی در حوزه وزارت امور خارجه و وزارت نیرو نباشد به طور قطع به مشکل برخواهیم خورد.

 
لایروبی؛ راهکار انتقال بهینه آب به تالاب
 
عباس سارانی، معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای سیستان و بلوچستان هم در این باره گفت: محیط زیست مدیریت یکپارچه تالاب هامون را دنبال می کند و اقدام های خاص خودشان را انجام می دهند، اما از جمله کارهایی که از سوی آب منطقه ای می تواند به این موضوع کمک کند فراهم کردن شرایط انتقال آب از ورودی کشور تا تالاب در قالب لایروبی هاست.
 
وی ادامه داد: سعی کردیم با همان نگاه که هم بتوانیم شرایط آبگیری بهتری را فراهم کنیم و هم  آب را به سمت دریاچه ها انتقال دهیم، اقدام هایی با کمک محیط زیست انجام شد تا بتوانیم بعد از تامین آب برای مصارف شرب برای احیای محیط زیست هم کاری انجام دهیم.

 

 
بزرگترین دریاچه آب شیرین فلات ایران در آستانه خشک شدن
 
در همین خصوص، مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به وضعیت تالاب هامون و نقش آن در تولید گرد و غبار در سیستان و بلوچستان در گفت و گویی اذعان کرد: بزرگترین دریاچه آب شیرین فلات ایران در آستانه خشک شدن است.
 
وی با بیان این که دریاچه هامون به عنوان یک پهنه بسیار گسترده می‌تواند کانون بسیار بزرگی برای تولید گرد و غبار در کشور باشد، افزود: با اقداماتی در جهت لایروبی انجام شده، در این زمینه توانستیم از چرای بیش از حد دام در داخل تالاب هامون جلوگیری کنیم.
 
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست تأکید کرد: با ورود آب به این تالاب تعداد روز‌های پاک 48 برابر شده که نشان از آن دارد که ما می‌توانیم با مدیریت صحیح، وضعیت تالاب‌ها را به سمتی ببریم تا افراد در حاشیه تالاب‌ها با درآمدزایی در آرامش بدون مشکل و گرد و غبار زندگی کنند.
 
تجریشی ادامه داد: اگر تالاب‌ها آب داشته باشند، هنگام وزش باد، مانع از این می‌شود که گرد و غبار بلند شود همچنین با تلطیف هوا شرایطی مهیا می‌شود که افراد آن منطقه دیگر برای زندگی به سایر شهرها کوچ نکنند، به تعبیر دیگر، بزرگترین دریاچه آب شیرین فلات ایران در آستانه خشک شدن است.
 
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: پرداخت حق‌آبه تالاب هامون از سوی کشور افغانستان به قدری قابل اهمیت است که می‌توان گفت زندگی در سیستان وبلوچستان به این حق‌آبه بستگی دارد.
 
انتهای پیام/