تاریخ انتشار :چهارشنبه ۲۰ اسفند ۱۳۹۹ ساعت ۰۹:۱۰
مالچ نفتی اگرچه می تواند در شرایط بحرانی سبب تثبیت کانون های گرد و غبار در مناطق مستعد از جمله سیستان و بلوچستان شود، اما در دراز مدت موجب از بین رفتن پوشش گیاهی و جانوران منطقه می شود و اثرات جبران ناپذیر زیست محیطی بر جای می گذارد.
مرگ تدریجی اکوسیستم های زیست محیطی به بهانه مقابله با گرد و غبار / مالچ نفتی؛ نوش دارویی که نابودی می آفریند
به گزارش عصرهامون، شمال سیستان و بلوچستان به دلیل کاهش نزولات آسمانی وتغییرات اقلیمی، ایجاد مانع از سوی افغانستان برای ورود آب به ایران و خشک شدن تالاب هامون بیش از ۲۰ سال در محاصره ریزگردها قرار دارد و به تازگی و با خشک شدن تالاب جازموریان جنوب و مرکز استان نیز گرفتار همین بلا شده اند.

در این میان با آزمون و خطا روش های زیادی برای مقابله با پدیده گرد و غبار در سیستان مورد استفاده قرار گرفت تا بتواند به صورت موقتی جلوی طوفان های گرد و غبار در این حوزه را بگیرد.

ایجاد بادشکن های سبز در حاشیه مزارع، مالچ پاشی، درختکاری در کانون های بحران، هدایت اندک آب ورودی به سیستان به کانون های بحران و لایروبی کانال ها و ... از جمله اقدامات انجام شده در این حوزه بود.

در میان این روش ها مالچ پاشی اما و اگرهای زیادی را به وجود آورد، مُسَکِنی که به صورت موقتی اثرات گرد و غبار را در یک منطقه از بین می برد، اما باعث بروز مشکلات دیگری شد.

مالچ های نفتی به دلیل اینکه بر پایه نفت هستند با نفوذ در خاک و تپه های شنی تبعات زیست محیطی بدی را بر جای گذاشتند و سبب از بین رفتن خاک و جانوران ریز سازگار با همان محیط بیابانی شدند.

با توجه به اینکه سیستان و بلوچستان از دو دهه اخیر تاکنون گرفتار گرد و غبار است و این پدیده همچنان با سرعت در این خطه از کشور می تازد، لازم است روش های مبارزه با گرد و غبار با نگاه زیست محیطی و کاهش تبعات برای دیگر جانوران ساکن اکوسیستم باشد.
 

 
استفاده از روش های آسیب زا برای مقابله با گرد و غبار

سروش کیانی قلعه سرد، کارشناس اقتصاد محیط زیست در این زمینه به خبرنگار ما بیان کرد: به موازات بر هم خوردن تعادل های زیست محیطی و وقوع تغییرات اقلیمی، خشک شدن تالاب ها، دریاچه ها و رودها اولین نتایجی بود که انسان در برابر خود دید.

وی ادامه داد: در کشورهایی مانند ایران که شرایط اقلیمی وضعیت شکننده  تر و به مراتب آسیب پذیرتری به نسبت سایر کشورها دارد این صدمات به شدت نمود بیشتری داشته است و گرد وغبار ناشی از سطوح خشکیده مراکز آبی در طی سالیان گذشته به یکی از مهم ترین چالش های آب و هوایی کشور مبدل شده است.

کارشناس اقتصاد محیط زیست بیان کرد: اما تلاش های صورت گرفته در طی سال های مذکور به جای آنکه معطوف به سیاست گذاری در جهت سازگاری با تغییرات اقلیمی و روش های نوین و سبز در جهت کاهش اثرات منفی گرد وغبار باشد بیشتر معطوف به روش های آسان اما آسیب زا بوده است.


 
آسیب های جبران ناپذیر استفاده از مالچ نفتی

کیانی قلعه سرد افزود: یکی از رایج ترین این روش ها، مالچ پاشی برای کنترل گرد و غبار کانون های این پدیده بوده است، مالچ نفتی که باقی مانده یا پسماند مواد نفتی است، پس از آن که به صورت لایه ای نازک بر روی سطوح پاشیده می شود، اگرچه  تا حدود زیادی از پدیده هایی مانند گرد وغبار جلوگیری می کند اما آسیب های بسیار جدی به محیط زیست وارد می سازد.

وی ادامه داد: آسیب هایی چون بالا بردن ضریب حرارتی زمین، از بین بردن بسیاری از حیوانات وخزندگان، جلوگیری از جذب باران، نابودی خاک و وزش بادهای سمی و مواردی از این دست همه اثراتی هستند که این اقدام ایجاد می کنند، از سوی دیگر این کار خود دارای هزینه های بسیار زیادی بوده که با توجه به آثار و نتایج حاصل از آن فاقد هرگونه توجیه است.

کارشناس اقتصاد محیط زیست بیان کرد: آسانی و سهولت از یک سو و منافع اقتصادی بسیار برای شرکت ها و نهادهای اجرا کننده این امر از سوی دیگر باعث شده تا دیگر روش های سازگار با محیط زیست و کم هزینه مورد توجه قرار نگیرد.

کیانی قلعه سرد تصریح کرد: روش های جایگزینی که علاوه بر ممکن سازی عدم ایجاد پدیده های گرد وغبار، هیچ گونه آسیبی به محیط زیست وارد نخواهند کرد.
 

 
لزوم استفاده از روش های جایگزین بدون آسیب زیست محیطی

وی ادامه داد: مالچ رُسی، پلیمر تثبیت کننده شن روان، باشدکن، نقش بند و باران مصنوعی از جمله روش هایی است که آسیبی برای محیط زیست ندارند و می توانند جایگزین مالچ نفتی شوند.

این کارشناس گفت: مالچ رُسی ترکیبی از رس و کاه بوده و استحکام خوبی ایجاد می ‌کند و می‌ تواند فرآیندهای هیدرولوژیکی و باروری خاک را بهبود بخشد و باعث کاهش میزان رواناب شود و در تبخیر از سطح هم موثر است، تحقیقات اجرایی خوبی در این مورد در دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شده و قابلیت اجرا دارد.

کیانی قلعه سرد بیان کرد: همچنین محققان پارک علم و فناوری دانشگاه تهران برای اولین بار با استفاده از نانوفناوری موفق به تولید پلیمری شدند که ۹۹ درصد آن را آب تشکیل می ‌دهد که برروی شن اسپری می‌شود و باعث چسباندن شن‌ها به یکدیگر می ‌شود و از حرکت شن‌های روان جلوگیری می‌کند.

وی ادامه داد: پلیمر تثبیت کننده شن روان ماده غیرسمی بوده و نفوذپذیری از ویژگی ‌های آن است، این ماده با ۲ تا ۳ میلی‌متر ضخامت در برابر بادهای تا ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت مقاوم بوده و یون‌های موجود در آن برای رشد گیاهان مناسب است.

کارشناس اقتصاد محیط زیست بیان کرد: باد شکن ‌ها دو نوع زنده (جنگل، درختان، پوشش گیاهی) و غیرزنده (مصنوعی یا مکانیکی) هستند، بادشکن‌های طبیعی مانند کاری که پاکستان در ایجاد جنگل در ایام کرونا انجام داد‌ و یک کمربند سبز با مشارکت مردم ایجاد کرد، بادشکن مصنوعی از دیواره‌های سنگی، فلزی، چوبی، پلاستیکی حصیری و یا حتی از شاخ و برگ بریده شده درختان ایجاد می‌شود.

کیانی قلعه سرد اظهار کرد: نقش بند دارای تجربه موفق در آمریکا و سوریه است، نقش بند غلتکی است که ضمن کوبیدن لایه‌‌ رویی خاک از فرسایش آن جلوگیری و از روش‌های کارآمد و ارزان قیمت و البته با مزیت‌های بسیار است‌‌.

وی ادامه داد: نقش بند با طراحی و تعبیه یک بذرپاش روی آن ضمن کاشت گیاه مناسب اقلیم، تاثیر عمل آن را افزایش می‌دهد و با بازدهی بیشتر مانع حرکت یا فرسایش خاک می‌شود.

کارشناس اقتصاد محیط زیست بیان کرد: باران مصنوعی چندین سال است در کشورهایی مانند امریکا، استرالیا و روسیه انجام می‌شود، دستگاهی بنام بوسترهای باران ساز با ارسال امواج با برد کوتاه به پنج تا ۱۰ کیلومتری سطح زمین باعث باردار شدن یون‌های موجود در جو می‌شوند.

کیانی قلعه سرد تصریح کرد: برای استفاده از این روش می‌توان با استفاده از داده‌های هواشناسی، زمان و محل تشکیل گرد وغبار را پیش بینی کرد و توسط این فناوری مانع از طوفان شد.
 

مالچ نقتی پوشش گیاهی و جانوران منطقه را از بین می برد

وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز در این زمینه به خبرنگار عصرهامون بیان کرد: مالچ پاشی موضوع گسترده و وسیعی است و موافقان و مخالفانی دارد.

وی ادامه داد: مالچ از ابتدای ایجاد بر پایه نفت بود و مواد نفتی زیادی در آن وجود داشت که این موضوع به رشد گیاهان و موجوداتی که در اکوسیستم ریگزارها هستند آسیب می زند.

این مقام مسئول بیان کرد: ما نمی توانیم بگوییم کویر لوت اکوسیستم زیستی ندارد، قطعا خزندگان و موجوداتی هستند که در شرایط اقلیمی کویر لوت خود را وفق داده اند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان اظهار کرد: با مالچ پاشی در ریگزار هم پوشش گیاهی و هم جانداران آن اقلیم از بین می روند.

پورمردان تصریح کرد: به تازگی مالچ ها به سمت مالچ های سبز، زیستی و دوستدار محیط زیست رفته اند، به این معنی که مواد نفتی و قدرت آسیب رسانی به خاک در آن کم شده است و فقط برای تثبیت بسترهای خیزش گرد و غبار مورد استفاده قرار می گیرند.

وی بیان کرد: مالچ دارای پایه زیستی مانع تبادل هوا با خاک نمی شود و یا اینکه ماندگاری آن ها در محیط سبب از بین رفتن پوشش گیاهی در محیط نمی شود.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: در محیط زیست مخالف مالچ نفتی هستیم و با پاشیدن آن در استان سیستان و بلوچستان کاملا مخالفیم، از طرفی بعضی از کانون های گرد و غباری راهی جز تثبیت فیزیکی و غیر بیولوژیک ندارد و مجبور هستیم از مالچ های دوستدار محیط زیست استقبال کنیم.
 

مالچ پاشی آخرین راه برای تثبیت کانون های گرد و غبار

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان گفت: در سازمان حفاظت محیط زیست کارگروهی وجود دارد که متقاضیان مالچ های زیستی، شامل شرکت ها دانش بنیان و ... در سه مرحله از این سازمان مجوز می گیرند.

پورمردان اضافه کرد: در مرحله اول مدارک و کارهای اداری انجام ، در مرحله دوم فرمولاسیون توضیح، تشریح و آزمایشات انجام می شود و در مرحله سوم هم به صورت پایلوت منطقه ای مالچ پاشی تا در عرصه نتایج مشخص شود.

وی ادامه داد: در حال حاضر در مرحله پایلوت سه شرکت را در کشور داریم که اگر مجوز زیست محیطی بگیرند می توان از محصول آن ها برای تثبیت کانون های گرد و غباری را که اقدام دیگری نمی توان برای آن انجام داد استفاده کرد.

این مقام مسئول تصریح کرد: آخرین راه به عنوان کارشناس محیط زیست برای تثبیت کانون های گرد و غبار مالچ پاشی است، باید به صورت توام کار بیولوژیک و غیر بیولوژیک با هم انجام شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان افزود: در کشورهای در حال توسعه مانند چین تلفیق کارهای بیولوژیک و غیربیولوژیک بسیار جواب می دهد، استفاده از مالچ های دوستدار محیط زیست و کاشت نهال های همسو وهمگن با محیط می تواند نتیجه خوبی برای کنترل گرد و غبار دهد.
 

یک مترمربع از عرصه های زیست محیطی سیستان و بلوچستان مالچ نفتی ندارد

پورمردان گفت: امیدواریم در این زمینه 2 تا سه شرکت خوب را برای استان جذب کنیم تا کار مالچ پاشی را به صورت پایلوت  انجام دهند، اما مالچ نفتی همواره رای منفی محیط زیست را دریافت کرده است.

وی اظهار کرد: در تالاب هامون و عرصه هایی که تحویل محیط زیست است اجازه پاشیدن حتی یکی مترمربع مالچ نفتی را ندادیدم، اما اداره کل منابع طبیعی از این روش استفاده می کند، اما قطعا آن ها هم همسو با محیط زیست هستند و تغییراتی در مالچ ها دارند.

این مقام مسئول گفت: در 2 سال گذشته مالچ پاشی طبق اطلاعات بنده در استان انجام نشده است، زیرا آب وارد استان شد و برای کانون های گرد و غبار بهره برداری صورت گرفته است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان افزود: بهترین راه برای کنترل گرد و غبار در مناطق دارای فرسایش بادی، هر اقدامی انجام شده که سبب از بین رفتن پوشش گیاهی شده جبران شود، مثلا در جازموریان با برداشت از سفره های آب زیرزمینی کانون های گرد و غبار ایجاد کرده ایم.

پورمردان تصریح کرد: کارهای بیولوژیک مانند نهال کاری، حفر کانال ها برای رساندن آب و غیر بیولوژیک هم استفاده از مالچ های دوستدار محیط زیست است.

وی اظهار کرد: آخرین راه و تصمیم آن هم در شرایط مدیریت بحران مالچ نفتی است، مالچ نفتی مانند قیر است که به تازگی فرمولاسیون آن تغییر کرده است، اما مانند فرش ضخیمی بر سطح خاک جلوی تنفس و تحرک خاک را می گیرد.

انتهای پیام/
 
https://www.asrehamoon.ir/vdcfetdytw6dmea.igiw.html
نام شما
آدرس ايميل شما