تاریخ انتشار :جمعه ۲۹ اسفند ۱۳۹۹ ساعت ۰۶:۰۰
عید نوروز در هر خطه ای از کشور آیین و آداب و رسوم ویژه ای دارد که یکی از مهم ترین آن ها تهیه شیرینی های محلی است و در سیستان و بلوچستان نیز شیرینی های سنتی نوروزی با همکاری گروهی بانوان تهیه می شود.
حلاوت نوروز با شیرینی های محلی رنگ می گیرد/ از "تجگی" و "قتلمه" سیستان تا "حلوای مَدَر" و "دانکوک" بلوچستان
به گزارش عصرهامون؛ در سیستان و بلوچستان نیز از دیرباز این کهن آیین ایرانیان گرامی داشته می شد و شیرینی های محلی بر پایه محصولاتی که در طبیعت این خطه از کشور کشت می شود در این استان پخت و مورد استفاده قرار می گیرد.

پایه این شیرینی ها را گندم خطه سیستان و خرمای بلوچستان تشکیل می دهد و در کنار آن از روغ ها و دانه های محلی نیز استفاده می شود.

تهیه شیرینی عید در سیستان با نام آیین آرزیکه شناخته می شود و در سیستان و بلوچستان این کار به صورت گروهی و با همکاری بیشتر اعضای خانواده و حتی همسایگان صورت می گیرد و لحظات خوشی را برای بانوان و دست اندرکاران رقم می زند.

آیین آرزیکه؛تهیه شيريني عيد در سيستان

محمدعلی ابراهیمی، پژوهشگر میراث فرهنگی و کارشناس مردم شناسی در این زمینه به خبرنگار ما بیان کرد: در سيستان بيشتر كارها به صورت گروهي انجام مي‌شود و روحيه تعاون و همكاري در روح مردم سيستان عجين شده است، سيستان به دليل داشتن غله زياد و تنوع غلات در يك دوره انبار غله ايران نام گرفته بود.

وی ادامه داد: زيادي گندم باعث شده بود تا خانم‌ هاي سيستاني بهترين نان ها و شيريني‌هاي محلي را بپزند، همچنين زيادي غله باعث تنوع و كيفيت نان سيستاني شده و چون كلوچه هم از آرد گندم تهيه مي‌شود كلوچه سيستاني (شيريني مخصوص نوروز) هم از تنوع و كيفيت مطلوبي برخوردار است.

ابراهیمی بیان کرد: نان سال و كلوچه از واجبات سفره سيستاني‌ هاست، مردم سيستان با هر وضعيت مالي نان و كلوچه را هنگام تحويل سال داخل سفره‌هاي خود مي‌گذاشتند زيرا اعتقـاد مـردم سيستان در صبح روز عيد اين بود كه بي‌بي‌نوروز به تمام خانه‌ها سر زده و سفره را بازديد مي‌كند.

وی خاطرنشان کرد: نان سال، نماد بركت و روزي صاحب خانه بود و كسي كه نان سال را بزرگ‌تر و بهتر در سفره داشت به اعتقاد مردم سيستان به همان نسبت در طول سال، بركت به خانه‌اش خواهد آمد.
 

شیرینی های نوروزی در سیستان

کارشناس مردم شناسی بیان کرد: نان ديگري كه پخت آن در شب عيد مرسوم بود و مردم سيستان در همه اوقات از آن استفاده مي‌كنند، قتلمه نام دارد، در گذشته مردم سيستان انواع قتلمه و سمنو را در روزهاي عيد با خود به زيارتگاه‌ها مي‌بردند و از آن به جاي ناهار ظهر استفاده مي‌كردند که از سنت های نورروزی مردم سیستان برخی هنوز برجای مانده است.

ابراهیمی بیان کرد: تَجگی یا سمنو یکی از خوردنی های ویژه نوروز و نیز به دلیل ارزشمندی در خلال روزهای دیگر سال نیز پخته می شود، در سیستان این جشن فرخنده با جلوه هایی خاص برپا و بازار تجگی درست کردن داغ می شود.

وی عنوان کرد: تَجگ با واژه جوانه های تازه درآمده در گفتار سیستانی ها برابر است، برپایی این یادگار کهن عملاً در بهمن ماه شروع می شود، در سرمای شدید این ماه، سیستانی ها بنا به رسمی کهن، مقداری گندم «سفیچه» (گندم سفید دانه درشت) را تمیز و پس از شستن در کیسه ای می ریزند و تا زمانی که کاملاً جوانه بزند بر روی آن کیسه آب می ریزند.
 

پژوهشگر میراث فرهنگی عنوان کرد: هر چه هوا سردتر باشد «تجگی یا سمنو» شیرین تر و خوشمزه تر می شود، هنگامی که گونی از جوانه های گندم پوشیده شود آن را از آب می گیرند و در حیاط یک شبانه روز می گذارند تا آب آن کاملاً بچکد.

ابراهیمی بیان کرد: سپس سر گونی را باز می کنند و گندمهای ریشه زده و جوانه زده را روی پارچه ای می ریزند و آنها را که به هم پیچیده اند از هم باز می کنند و روی همان پارچه در مقابل آفتاب خشک می کنند و کار واکندن و از هم جدا کردن همه روز ادامه دارد.

وی اظهار کرد: پس از خشک شدن گندم جوانه زده را با دست آس که معمولاً در همه خانه های سیستانی پیدا می شود و یا آسیاب بلغور می کنند و آنها را در کیسه ای می ریزند و منتظر نوروز می مانند، تجگی از واجبات سفره هر سیستانی است.

کارشناس مردم شناسی بیان کرد: اگر چه در ماه های دیگر هم تجگی می پزند چون ماده غذایی بسیار مقوی و نماد سرزندگی، نیرو، شادی و سپاسگزاری از نعمات خداوندی است، تجگی در دیگ های مسی درب دار و در زیر گرمای خاکستر داغ بدون آتش پخته می شود.

ابراهیمی عنوان کرد: پس از گذاشتن خمیر تجگی در دیگ مسی درب آن محکم بسته می شود و زیر و روی آن را با خاکستر پر می کنند و در یک گرمای آرام پس از گذشت زمانی آنچه بدست می آید نانی کلفت و خوش خور است که با چاقو برای خوردن به تکه های کوچکتر بریده می شود.

سفره عيد و اعتقادات مردم در سيستان

وی بیان کرد: در سیستان در سفره عید باید قرآن، نان سال، قتلمه، تجگی یا سمنو، آینه ای که بر روی آن تخم مرغ خام می گذارند و انواع کلوچه باید قرار گیرد.

پژوهشگر میراث فرهنگی اظهار کرد: مردم سیستان بر این باور بودند که کره زمین روی شاخ های گاو قرار دارد و گاو هم روی نهنگ و موقع تحویل سال گاو زمین را روی شاخ دیگرش میبرد بنابراین زمین تکان می خورد و این حرکت باعث می شود تا تخم مرغ روی آینه بچرخد.

ابراهیمی افزود: قبل از تحویل سال دخترکان سیستانی معتقدند که (بی بی نوروز ) سرش را می شوید اگر باران آمد آب باران را جمع می کنند و با آنها موها را می شویند و اعتقاد دارند موهایشان رشد می کند.

وی گفت: مردم سیستان سعی دارند صبح عید به سیاهی نظر نکنند، صبح عید نگاه کردن به سبزه و صورت کودکی خوشرو میمنت دارد. پس از بیدار شدن اهل خانه، بعد از دست و رو شستن روبوسی می کنند و قبل از اینکه اهل منزل از خواب برخیزند مادر لباس های نو هر کدام از فرزندان را در کنار رختخواب گذاشته تا بپوشند و از هر نظر پاک تمیز و نو باشند.
 
 
شیرینی های سنتی در بلوچستان

عبدالسلام بزرگزاده، نویسنده، شاعر و پژوهشگر سیستان و بلوچستان نیز در تحقیقات خود آورده است: مردم بلوچستان روز اول بهار تمام كره و خامه هايي را كه به روش سنتي تهيه كرده اند به روش محلي با آتش و سه پايه و ديگ مخصوص به روغن حيواني تبديل كرده و تفاله و ته مانده خامه و كره را با آرد گندم و ذرت خرد شده و خرمايي كه از طرف دوستان وآشنايان مكراني به عنوان هديه نوروزي و بهاري عيدي فرستاده شده مخلوط وحلواي مخصوص به نام حلواي مَدَر درست مي كنند.

وی اظهار کرد: مقداري از اين حلواي مَدَر را به عنوان عيدي نوروزي براي دوستان و آشنايان مكراني خود مي فرستند، در ايام نوروز مردم سرحد بلوچستان از گوسفنداني كه در همان سال براي اولين بار زائيده و پس از اولين شيردهي شير آنها را جمع آوري و از آن كشك ويژه اي كه مخصوص بهار است و كشك نوروزي مي گويند براي آشنايان و عزيزان خاص ازجمله به تازه عروس ها و تازه داماد ه و به زناني كه براي اولين بارحامله هستند و به افرادي از طايفه كه قهر بوده اند و تازه آشتي كرده اند هديه مي دهند.

این نویسنده بیان کرد: يكي ديگر از مراسم نوروز در منطقه سرحد بلوچستان سوختن و دود كردن اسپند در روز اول بهار و لحظه تحويل سال به اعتقاد دفع بلا در طول سال و سرودن آواهاي بهار گاهي وجشن بهار چراني است.

بزرگزاده خاطرنشان کرد: عشایر بلوچ برای تهیه و تدارک آجیل نوروزی از امکانات اطراف خود استفاده می کنند، خوشه های یک نوع گندم محلی را که دانه های چاق و درشتی نسبت به گندم های معمولی دارد و به آن پشمک می گویند را به همراه پودر زردچوبه یا گیاه مخصوص محلی به نام هِچک که شبیه زعفران است و رنگ زرد دارد و با شیر گوسفند می جوشانند و روی تابه محلی به نام تین تفت می دهند تا خشک شود و به آن دانکوک می گویند رنگ آن زرد پررنگ است.

وی بیان کرد: دانکوک خوش طعم، نرم و شکننده است و مغز درختی کوهی به نام گواتام که شبیه بادام اما هسته آن کوچکتر است را با شیر گوسفند می جوشانند تا طعم خام و تلخ آن از بین برود و روی آفتاب پهن می کنند پس از خشک شدن همانند دانکوک نرم و شکننده و قابل خوردن است به آن وَشّک می گویند و خواص دارویی زیادی دارد.

این پژوهشگر سیستان و بلوچستان بیان کرد: اگر هسته گواتام را به جای شیر گوسفند با دوغ ترش محلی بجوشانند خوش طعم و کمی ترش می شود و به آن تُرُپشَک می گویند و همانند وَشَک پس از خشک شدن نرم و شکننده است و طعم لذیذ و ترشی دارد.

بزرگزاده بیان کرد: عشایر بلوچ برای تهیه آجیل نوروزی دانکوک، وَشَک و تُرُپشَک را مخلوط کرده و از مهمانان نوروزی خود پذیرایی می کنند برای تدارک شیرینی نوروزی نیز علاوه بر تهیه انواع حلواهای محلی به نام حلوا مَدَر، چنگال و حلوا خرما یک نوع حلوای مخصوص نوروزی که از مخلوط خرما با دانکوک و به صورت گرد به اندازه توپ تنیس تهیه می شود استفاده می کنند.

وی خاطرنشان کرد: مراسم ويژه بهار و جشن هاي بهارگاه و عيد نوروز در منطقه مكران بلوچستان بيشتر مرتبط با نخل خرما و نخلستان است که به نشاني شروع فصل بهار از اول بهار و قبل از تحويل سال همه منازل روستايي كه اغلب از خشت و گل بنا شده اند و درب منازل در قديم درب هاي چوبي و جاي مخصوص در بالاي درب تعبيه شده كه با شاخه هاي داراي برگ سبز درخت خرم مزين مي شود.

نویسنده، شاعر و پژوهشگر سیستان و بلوچستان گفت: بنابراين چنانچه فرد غريبه اي به اين روستا وارد شود بدون اينكه از كسي سوال كند مي داند كه اين علامت سبز برگ درختان خرما كه روي سر در تمام منازل تعبيه شده پيام خاصي دارد و آن شروع فصل بهار و عيد نوروز است.

انتهای پیام/
 
 
https://www.asrehamoon.ir/vdcjymev8uqetyz.fsfu.html
نام شما
آدرس ايميل شما