تاریخ انتشار :چهارشنبه ۱ ارديبهشت ۱۴۰۰ ساعت ۰۰:۰۰
عملکرد ضعیف دولت در بخش سیاست خارجی و عدم تحقق حق آبه هامون از هیرمند، باعث شده است که مردمان این خطه با ریزگردها و عوارض تلخ آن دست و پنجه نرم کنند، مسئولانی که به دلیل پایتخت نشینی، این گرد و غبار چشم هایشان را نمی آزارد و نفسشان را تنگ نمی کند.
واکاوی بحران ریزگردها، از درد تا درمان/ دودی که به چشم مسئولان نمی رود
به گزارش عصرهامون؛ در حالی وارد اولین روز اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ می شویم که خبرهای خوشی از وضعیت زیست محیطی جنوب شرق کشور در دست نیست، چراکه آغاز بهار برای مردم صبور این خطه با شروع طوفان های شدید و رقص غبار در آسمان همراه شد.

طوفان های معروف به ریزگردهای ۱۲۰ روزه سیستان که نه تنها امسال به شدت آن افزوده شد، بلکه زودتر از همیشه آغاز شده است، ریزگردهای مشهور و تاریخی که نتیجه جابه جایی هوای گرم دشت سیستان با هوای سرد اراضی شمال است، به دلیل بالا بودن غلظت غبار علاوه بر از بین بردن پوشش گیاهی، خسارات جبران ناپذیری را برای مردم به بار می آورد.

افزایش شمار بیماران ریوی و تنفسی از جمله این خسارت هاست، اما آنچه اهمیت دارد دلیل بروز این اتفاق و درمان آن است که هم علت و هم راهکار برون رفت از این شرایط مشخص است.

کم بارشی و عدم تحقق حق آبه

کم بارشی و عدم تحقق حق آبه از دلایل اصلی این ماجراست، عللی که باعث تشدید خشکی تالاب هامون به عنوان یکی از کانون های اصلی گرد و غبار و افزایش غلظت ریزگردها می شود و زندگی را برای ساکنان این دیار هر روز تلخ تر می کند.

هامون نشینانی که روزی توتن سواری، شنا، صید و صیادی را در این تالاب را تجربه می کردند، اما اکنون علاوه بر این که پهنه خشک هامون، قایق های رنگ و رو رفته و خاک گرفته چشم هایشان را می آزارد، گرد و خاک و سرفه های مداوم ناشی از ریزگردها، بلای جانشان شده است، همان هایی که خشکسالی، رس زمین شان را گرفته است.

بدون تردید هیچ کس مقصر قهر طبیعت نیست، اما آنچه کام هامون نشین ها را بیشتر از این حکایت، تلخ کرده است، عدم تحقق حق آبه، پایبند نبودن افغانستان به تعهداتش و دیپلماسی ضعیف ایران برای تامین حق مردم کشور است.

در حالی که اگر دولت در بخش سیاست خارجی قوی تر عمل می کرد و طبق معاهده سال 1351 این حق آبه تامین می شد، وضعیت این گونه نبود و مردمان این خطه با گرد و غبار ناشی از ریزگردها دست و پنجه نرم نمی کردند، اما خوب آن ها هم حق دارند چراکه به دلیل پایتخت نشینی، این گرد و غبار چشم هایشان را نمی آزارد و نفسشان را تنگ نمی کند.

اما تردیدی در این نیست که اگر تالاب هامون به روزهای ترآبی برگردد، بازهم می توان شاهد انعکاس رنگ آسمان در زلالی آب و تنفس در هوایی پاک بود، اما هامون نشینان علاوه بر این که همچون دیگر مردم جهان روزهای تلخ کرونایی را تجربه می کنند، روز به روز به شمار بیماران تنفسی شان به دلیل خشکی تالاب و جولان ریزگردها افزوده می شود.
 

حق آبه ای که تامین نمی شود و نفس هایی که می گیرد

 وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان در این باره در گفت و گو با خبرنگار ما بیان کرد: فرض را بر این بگیریم که بند کمال خان احداث شده و افغانستان هیچ آبی غیر از ۸۲۰ میلیون مترمکعب حق آبه نمی دهد، این آب وارد کشور و چاه نیمه ها پر می شود، در توزیع حق آبه ابتدا اولویت با شرب است، حرفی از این بابت نداریم، هر چند تنفس بر شرب اولویت دارد، چراکه آب را به هر نحوی می توان تامین کرد اما تنفس را نه.

وی با تاکید بر این که ابتدا شرب و بعد کشاورزی در اولویت قرار دارد، ادامه داد: از ۸۲۰ میلیون مترمکعب، ۶۰ میلیون مترمکعب حق آبه محیط زیست بوده که در مسیر پمپ ها روشن است و برداشت یا تبخیر می  شود.

این مقام مسئول اذعان کرد: به عنوان متولی محیط زیست دغدغه ام این است که حق آبه تالاب را به کجا هدایت کنم؟ صیادان می گویند سمت ما مکانی ایجاد شود و شیلات ماهی بریزد تا صیادی کنیم، آن ها از دید خودشان سخن می گویند، اما درست می گویند چراکه این مهم با معیتشان گره خورده است.

وی افزود: عشایر می گویند این آب را پخش کنید تا برای آب علوفه شود، کشاورز هم در مسیر برداشت می کند، اما به افرادی که در هوای پر از گرد و غبار زابل زندگی می کنند و همه رسانه هایی که توجهشان به این موضوع است به عنوان متولی چه پاسخی دهم؟ چراکه این آب کفاف این موضوع را نمی دهد.
 

حمایت جامعه بین المللی از ذخیره گاه زیست کره 

پورمردان با بیان این که کمک سازمان بین المللی هم در ارتباط با همین موضوع است، گفت: همیشه می گوییم فشار را از روی تالاب کم و آن را برای ذی نفع چهارمی که خودمان تعریف کردیم، فریز کنیم، ذی نفعان مرتبط با تالاب به سمت معیشت جایگزین بروند و برایشان مشاغل جدیدی ایجاد شود تا معیشتشان مختل نشود.

وی تصریح کرد: ذینفع چهارم خود مردم هستند، کارمند، خردسال، سالمند و دیگر اقشار همه از تالاب حق دارند که البته صیاد، عشایر و کشاورز هم در خط مقدم گرد و غبار هستند و اول آن ها سیب می  بینند.

به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، افغانستان از طریق جوامع بین المللی ملزم به تامین حق آبه تالاب هامون است، چراکه وقتی به عنوان ذخیره گاه زیست کره شد و همه کشورها به جز هند و رژیم اسرائیل به این موضوع رای مثبت داده اند، بنابراین تالاب هامون حمایت جوامع بین الملل را دارد و ما هم پیگیر این موضوع هستیم.

وی گفت: ورود سازمان‌های بین‌المللی مانند دفتر توسعه و عمران سازمان ملل متحد (UNDP) در توسعه معیشت جایگزین ساکنان حاشیه هامون با سرمایه‌گذاری ۱۱ میلیون دلار ناشی از اهمیت حفظ تالاب‌ هامون است.
 

از ‌بین‌ رفتن هامون می‌تواند تاریخ منطقه را نیز منقرض کند

پورمردان با تاکید بر این که یونسکو نیز این تالاب را ذخیره‌گاه زیست‌کره اعلام کرده است، ادامه داد: بر این اساس حفظ هامون و تامین حق آبه ایران می‌تواند علاوه بر سطح۲ کشور، در سطح بین‌الملل نیز دنبال شود، چراکه از ‌بین‌ رفتن هامون می‌تواند تاریخ منطقه را نیز منقرض کند.


وی تصریح کرد: بر اساس توافق سال ۱۳۵۱ بین ایران و افغانستان، باید ۲۶ متر مکعب آب در هر ثانیه به ایران سرازیر شود، این قرارداد زمانی بسته شد که در دنیا رویکرد زیست‌محیطی به حق آبه ‌ها چندان رواج نداشت، آبی هم که گاهی وارد ایران می‌شود، پس از ذخیره سازی در چاه‌نیمه‌ها، فقط ۶۰ میلیون مترمکعب آن روانه تالاب می‌شود.

این مقام مسئول اظهار کرد: هنوز تامین حق آبه زیست ‌محیطی با وجود تأکید اسناد بالادستی در اولویت نیست و در این اقلیم خشک و شکننده سالانه ۴۰۰ میلیون متر مکعب صرف کشاورزی می‌شود، با ۶۰ میلیون متر مکعب در سال، محیط‌زیست نمی‌تواند گرد و غبار را در منطقه کنترل کند.

وی تاکید کرد: حق تنفس شهروندان مهم‌تر از تامین آب برای شرب و کشاورزی است و باید الگوهای کشاورزی این منطقه به نفع محیط‌زیست تغییر کند.

پورمردان با بیان این که افغانستان می‌خواهد از امکانات و منابع ایران به بهترین نحو بهره‌برداری کند، اذعان کرد: اگر ما می‌توانستیم ۱۰ سال قبل به این کشور خط لوله گاز دهیم، امروز زیرساخت‌هایشان وابسته به ایران بود و شکل مذاکرات تغییر می‌کرد.
 

دیگر آبی در بستر تالاب نیست

وی گفت: با وجود اینکه در توسعه زیرساخت در افغانستان تعلل کرده‌ایم، اما همچنان می‌توانیم از زیرساخت‌های تکنولوژی در کشور در تولید انرژی پاک در منطقه و توسعه بازارهای مرزی برای تبادل مالی بیشتر استفاده کنیم، می توان در چارچوب منافع ملی، چالش موجود را به فرصت تبدیل کرد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان اظهار کرد: مردم به‌دلیل کمک رسانه‌ها در توضیح شرایط امسال به کمک محیط‌ زیست آمدند، در نتیجه توانستیم با لایروبی، نهال‌کاری، اعمال قرق، حذف جالیز‌کاری و... آب را تا دی‌ماه در هامون نگاه داریم، اما دیگر آبی در بستر تالاب نیست، فقط خاک مرطوب است.

وی خاطرنشان کرد: از آنجایی که ورودی آب نداریم، در ماه‌های پیش‌رو، نمی‌توان آینده خوبی برای تالاب هامون متصور بود و در این شرایط احتمال بروز و تشدید گرد و غبار همانطور که طی ماه اخیر شاهدش بودیم، دور از انتظار نیست. از سویی مذاکرات سیاسی ایران بر سر تامین حق آبه هامون با افغانستان در تمام سال‌های گذشته به کندی پیش رفته است.

خشکی کامل سیستان و بلوچستان و جولان ریزگردها

محسن حیدری، مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان نیز با درباره خشک شدن تالاب هامون و جازموریان به خبرنگار ما گفت: این تالاب بین المللی به دلیل کم بارشی شدید، سیستان و بلوچستان به طور کامل خشک شده و تبدیل به بیابان شده است.

وی با بیان این که كاهش بارندگي هاي امسال مشکلات زیست محیطی را بر عرصه های شهری و مناطق طبیعی استان وارد می کند، گفت: كاهش بارندگي و خشك شدن تالاب هامون سبب فعال شدن چشمه هاي گرد و غبار شده است، به این معنی که امسال گرد و غبار بيشتري مناطق مختلف سیستان و بلوچستان به ويژه شهرستان هاي شمال استان، زاهدان و مناطق شرقي و غربي را فرا مي گيرد.

 حیدری عنوان کرد: در روزهای پایانی اسفند گذشته به سبب وزش باد شدید و گرد و غبار، میزان غلظت ذرات معلق در هوای مرکز استان به بیش از ۴۰ برابر حد مجاز رسید و برخی از محورهای مواصلاتی استان مسدود شد، این طوفان در ۵۰ سال اخیر بی سابقه بوده است.

وی اضافه کرد: این شرایط را در حالی تجربه می کنیم که در بهار ۹۹ کمتر از ۵۰ درصد تالاب هامون آبگیری شده بود، اما بر اساس آخرین خروجی ماهواره لندست، این تالاب و جازموریان به طور کامل خشک شده اند و با این اتفاق دودکش غبار شرق کشور فعال شده و انتظار می رود پدیده‌های خاکدار با افزایش قابل توجهی همراه باشد.
 

کارگروه احیای تالاب هامون باید در سطح ملی تشکیل شود

حبیب الله دهمرده، نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت و گویی با اشاره به اینکه با احداث بند کمال خان بر روی رودخانه هیرمند بحران خشکسالی در منطقه تشدید می‌شود، اظهار کرد: در فروردین ماه امسال نامه‌ای به رئیس جمهور در رابطه با تشکیل کارگروهی ملی جهت احیای دریاچه بین المللی هامون، ارسال شده است.

وی ادامه داد: تالاب بین المللی هامون با وسعت ۵۷۰ هزار هکتار نقش کلیدی در فعالیت‌های اقتصادی مردم منطقه که دامپروری و کشاورزی بوده است ایفا می‌کرد اما متأسفانه اکنون شاهد خشک شدن تالاب و تشدید تبعات خشکسالی هستیم.

به گفته دهمرده، به تازگی نیز با ایجاد بند کمال خان بر روی رودخانه هیرمند توسط دولت افغانستان مشکلات موجود دو چندان شده است.

وی بیان کرد: لازم است تا به منظور کاهش شدت بحران و جلوگیری از کوچ جمعیت و تخلیه منطقه استراتژیک سیستان که به فرموده مقام معظم رهبری تنگه احد ایران نام گرفته است، کارگروهی ملی همانند کارگروه ملی احیای دریاچه ارومیه برای دریاچه بین المللی هامون نیز تشکیل شود.

نماینده مردم سیستان در مجلس اذعان کرد: سیستان روزی انبار غله ایران بوده و مردم غیور آن در طول تاریخ در دفاع از ارزش‌ها دارای افتخارات فراوانی هستند و امیدواریم نامه ارسالی بتواند مقدمه اقدامات تأثیرگذار در منطقه شود. علی رغم خدمات بسیار خوب نظام جمهوری اسلامی که بر هیچکس پوشیده نیست، متأسفانه به دلیل عدم مدیریت فرصت‌ها و تهدیدها در منطقه شاهد توسعه نیافتگی و مشکلات عدیده ای هستیم.

وضعیت فاجعه بار در سیستان

فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در این باره به خبرنگار ما گفت: به دلیل خشکی تالاب هامون و در پی آن تشدید طوفان گرد و خاک و پدیده ریزگردها، وضعیت سیستان نگران کننده است و شرایط مردمان صبور آن روز به روز بدتر می شود و در ماه های آینده با شروع فصل گرما فاجعه ‌بار خواهد شد.

وی ادامه داد: با توجه به این وضعیت انتظار می رود که وزیر امور خارجه به طور جدی در خصوص حق‌آبه فصلی قانونی و رسمی کشورمان، حقوق قانونی ملت را احیا و استیفا کند و در ادامه با دیپلماسی فعال و مؤثر ضمن تضمین عملی قوانین بین‌المللی، در پی جبران خسارت‌های وارده به مردم رنجدیده سیستان و بلوچستان برآید.

انتهای پیام/
https://www.asrehamoon.ir/vdcevp8zwjh8xfi.b9bj.html
نام شما
آدرس ايميل شما

مهم ترین اولویت دستگاه اجرایی در استان از نگاه شما چه باید باشد؟
توجه به زیرساخت ها در استان
توزیع عادلانه ارزاق عمومی و کالاهای اساسی
مرتفع نمودن مشکلات فرهنگی و آسیب های اجتماعی
برخورد با مفاسد اقتصادی و ویژه خواری ها