تاریخ انتشار :پنجشنبه ۱۳ آذر ۱۳۹۹ ساعت ۰۰:۰۰
با زمزمه اتمام بند کمال خان در افغانستان و جلوگیری از ورود سیلاب به ایران، ابعاد اجرایی بزرگترین طرح آبیاری جنوب شرق کشور که قرار بود سیستان را از بن بست خشکسالی نجات دهد زیر سوال رفته و میلیون ها دلار سرمایه هزینه شده در این طرح منوط به دریافت حق آبه از افغانستان شده است.
سرانجام مگاپروژه جنوب شرق کشور در هاله ای از ابهام/ ناامیدی از حق آبه رهاورد دیپلماسی ضعیف وزارت نیرو و امور خارجه
به گزارش عصرهامون، اوایل با آبان ماه امسال بود که زمزمه های اتمام ساخت بند کمال خان در افغانستان و آبگیری اولیه آن هراس و نگرانی زیادی را در دل ساکنان این سرزمین اساطیری انداخت.

در اخبار واصله از آن سوی مرز و در کشور افغانستان ویس بصیر، معاون اداری ریاست تنظیم آب گفت: آبگیری آزمایشی برای بررسی موضوعات تکنیکی در بند کمال خان آغاز شده است و کار برای تکمیل و آغاز بهره برداری از این بند به شدت جریان دارد.

در همین اخبار عنوان شد: این بند بر رودخانه هلمند اعمال می‌شود که از کوه‌های مرکزی سرچشمه گرفته و در دریاچه هامون، دریاچه‌ای مشترک میان افغانستان و ایران سرازیر می‌شود.

همچنین محمد اشرف غنی در مراسم افتتاح فاز سوم بند کمال خان گفته آب، آبروی ماست و حفظ آبرو هدف ملی ماست و باید مهار شود و در اختیار ما قرار گیرد.

این در حالی است که با آغاز شمارش معکوس اتمام دولت دوازدهم، بزرگترین پروژه جنوب شرق کشور که طرح آبیاری با لوله 46 هزار هکتار از اراضی دشت سیستان که از سال 94 آغاز شد به ایستگاه های پایانی خود نزدیک شده است.

این پروژه عظیم با عنایت مقام معظم رهبری و با تخصیص اعتبار از محل صندوق توسعه ملی (در دو مرحله) از نیمه دوم سال ۱۳۹۴ شروع و در شهریورماه امسال ۳۲ هزار هکتار از آن توسط دولت افتتاح و بهره برداری شد.

در این طرح 400 میلیون مترمکعب برای آبیاری اراضی دشت سیستان با لوله در نظر گرفته شد که با زمزمه های آبگیری بند کمال خان اما و اگرهای زیادی برای تامین آب مورد نیاز برای بهره برداری از مگا پروژه آبیاری در جنوب شرق کشور ایجاد شده است.

بسیاری از کشاورزان و ساکنان سیستان و زاهدان که آب مصرفی مورد نیاز تعداد زیادی از آن ها از سیلاب ورودی به سیستان تامین می شوند پس از آبگیری بند کمال خان نگران هستند و عنوان می کنند: با آبگیری این بند دیگر سیلاب وارد سیستان نمی شود و کشاورزی و حتی آب شرب مردم هم تحت الشعاع قرار می گیرد.


مهاجرت و بیکاری، ارمغان 20 سال خشکسالی در سیستان

شهرکی، یکی از کشاورزان سیستانی در این زمینه به خبرنگار ما بیان کرد: قرار بود با استفاده از این طرح کشاورزان دغدغه تامین آب زمین های کشاورزی را نداشته باشند، اما هنوز طرح آبیاری به اتمام نرسیده و دولت افغانستان اقدام به آبگیری بند کمال خان کرده است.

وی ادامه داد: از سال ها پیش اعلام شده بود که این بند در حال ساخت است و قرار است جلوی سیلاب ورودی به ایران گرفته شود و ا این طریق آب های افغانستان مدیریت شود.

این کشاورز ادامه داد: بیش از 20 سال خشکسالی بر سیستان حاکم بود و بسیاری از مردم شغل خود را از دست دادند و عده زیادی هم به دیگر نقاط کشور مهاجرت کردند، حالا که اندک امیدی برای بازگشت کشاورزی در دل های ما زنده شده، هنوز طرح به پایان نرسیده زمزمه های آبگیری بند کمال خان از آن سوی مرز به گوشمان می رسد.

دفن میلیون ها دلار سرمایه در زیر خاک

رخشانی، یکی دیگر از کشاورزان سیستانی در این زمینه به خبرنگار ما اظهار کرد: بند کمال خان جلوی سیلاب ورودی به سیستان را می گیرد، این در حالی است که دولت میلیون ها دلار سرمایه را تحت عنوان آبیاری با لوله دفن کرده و پاسخ روشنی هم به مردم نمی دهند.

وی ادامه داد: حیات سیستان وابسته به آب است و در صورتی که آب نباشد همان تعداد اندکی هم که در این منطقه ماندند مهاجرت می کنند، زیرا وقتی آب وارد سیستان و تالاب هامون نشود بسیاری از مردم بیکار خواهند بود، کشاورزان و صیادان زیادی چشمشان به آب دشتمال است، اما با این حرف و حدیث ها امیدی به آن ندارند.   

صیاد، یکی از صیادان حوزه تالاب هامون هم در این زمینه به خبرنگار ما بیان کرد: خشک شدن تالاب هامون صیادان زیادی را بیکار می کند، افرادی که شغل آبا و اجدادی آن ها صیادی است و از این تالاب ارتزاق می کنند، اما با اتمام بند کمال خان دیگر نمی توان امیدی به تامین آب خوردن سیستان و حتی زاهدان داشت و به همین دلیل صیادی و کشاورزی قطعا از بین خواهد رفت.

وی اظهار کرد: در تمام سال هایی که مردم این منطقه بار خشکسالی، از بین رفتن شغل و فقر را به تنهایی بر دوش می کشیدند هیچ اقدامی انجام نشد تا افغانستان حق آبه تالاب هامون و هیرمند را رهاسازی کند، همه آبی که وارد سیستان می شد سیلاب بود که این کشور نمی توانست آن را کنترل کند که با ساخت بند کمال خان این سیلاب کنترل خواهد شد.


820 میلیون مترمکعب آب؛ حق آبه ای که رهاسازی نمی شود

صحبت های صیادان و کشاورزان سیستان دغدغه و ناامیدی آن ها را نشان می دهد، زیرا بر اساس اظهارات آن ها در 20 سال خشکسالی اخیر از سوی دولتمردان اقدام خاصی برای دریافت حق آبه تالاب هامون نشده است.

سروش کیانی قلعه سرد کارشناس مسائل اقتصادی در زمینه تاریخچه توافق ایران و افغانستان به خبرنگار ما بیان کرد: به لحاظ تاریخی بیش از یک قرن از نخستین گفت و گوها و نزدیک به نیم قرن از توافق ایران و افغانستان پیرامون حق آبه ایران از رودخانه هیرمند می گذرد.

وی بیان کرد: حق آبه ای که مطابق با آن قرار بوده افغانستان 26 مترمکعب بر ثانیه یا به عبارت دیگر سالانه معادل 820 میلیون مترمکعب آب از این رودخانه به ایران تخصیص دهد.

دولت های مختلف ایران حق آبه را پیگیری نکردند

کارشناس مسائل اقتصادی اظهار کرد: این حق از آن زمان برای ایران وجود داشته و دولت افغانستان موظف به تامین این حجم آب بوده و است.

وی ادامه داد: اما باتوجه به عدم ثبات سیاسی افغانستان طی دوران مختلف و نبود حکمرانی منسجم در این کشور و همچنین عدم پیگیری ایران در دولت های مختلف که تا حد زیادی ناشی از دلخوشی به دشتمال هایی بوده است که سالانه از طریق این کشور وارد ایران می شده عملا هیچ گاه این حق موجود ایران به طور جدی پیگیری و دریافت نشده است.

کیانی قلعه سرد تصریح کرد: اما حال شرایط به دو دلیل در حال تغییر است، نخست برنامه افغانستان جهت جلوگیری از خروج دشتمال ها و دیگر آب های سطحی این کشور به سمت ایران و دوم نیاز مبرم ایران به این آب و هزینه کرد کلانی که در طرح 46 هزار هکتاری دشت سیستان صورت گرفته و نیاز جدی که این طرح به منابع آبی پایدار دارد.

وی ادامه داد: از این رو آب گیری بند کمال خان می تواند به یک رویداد تاریخی برای مباحث آبی جنوب شرق ایران تبدیل و یک بار برای همیشه تکلیف منابع آبی این منطقه روشن شود.

کارشناس مسائل اقتصادی عنوان کرد: به این خاطر که کنترل این آب ها و عدم ورود به ایران چالش جدی برای دولت کشورمان و ضرر بسیار بزرگی به سرمایه گذاری های صورت گرفته خواهد بود و از سوی دیگر بهانه همیشگی دولت افغانستان مبنی بر ورود حجم توافق شده آب از طریق دشتمال ها به ایران از بین خواهد رفت.

تهدیدهای فرا اقتصادی عدم دریافت حق آبه برای ایران

کیانی قلعه سرد بیان کرد: در این میان نقش دولت ایران برای ورود جدی به این مساله و احقاق حقوق مردم سیستان بسیار حائز اهمیت است.

این کارشناس ادامه داد: به دلایل مختلف این مساله ایجاد شده تنها یک بحث صرف آبی و یا حتی اقتصادی نیست بلکه به ابعاد گوناگون امنیتی، اقتصادی و اجتماعی می تواند تهدیدی جدی برای ایران محسوب شود، در این راستا فعال سازی یک دیپلماسی قوی و مقتدر آبی توسط ایران بسیار ضروری است.

وی اظهار کرد: علاوه بر توافق نامه موجود و تعهدات صریح افغانستان به دلایل مختلف اقتصادی و شرایط جغرافیایی افغانستان، ایران می تواند جاذبه های بسیار متنوعی از تامین انرژی گرفته تا دسترسی به آب های آزاد برای افغانستان ایجاد کند تا راحت تر بتواند بسیاری از مسائل اقلیمی که منطقه سیستان با آن مواجه است را برطرف کند.

نبود فعالیت صریح دستگاه دیپلماسی و سکوت نمایندگان مجلس

کیانی قلعه سرد گفت: اما متاسفانه آنچه که در عمل در حال رخ دادن است، عدم فعالیت لازم و صریح دستگاه دیپلماسی کشور در این زمینه است.

وی ادامه داد: همچنین سکوت یا کم توجهی نمایندگان مجلس که در این مساله ملی دیده می شود بسیار نگران کننده است. و آنچه که این نگرانی را دو چندان می سازد نحوه برخورد دولت و مجلس با چنین رویدادهایی بعد از رخ دادن است.

کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: چرا که در بسیاری از مسائل ما متاسفانه پس از نهایی شدن امر و وقوع آن به فکر چاره اندیشی افتاده ایم، امری بسیار آسیب زا و پرهزینه که امید است این بار اتفاق نیفتد.


تامین 400 میلیون مترمکعب آب طرح 46 هزار هکتاری بر عهده وزارت نیرو

فریدون اشرفی، قائم مقام مجری طرح ۴۶ هزار هکتار آبیاری نوین منطقه سیستان در خصوص چشم انداز تامین آب این طرح به خبرنگار ما بیان کرد: تامین آب ربطی به وزارت جهاد کشاورزی ندارد و مربوط به وزارت نیرو است، با این وجود اگر جایی سد احداث شود اینگونه نیست که جلوی همه سیلاب را بگیرد.

وی ادامه داد: بزرگترین سدی که در خاورمیانه وجود دارد سد کرخه است که حتی در زمان سیلاب آب را رها می کنند، زیرا باید این کار انجام شود و در غیر این صورت سد از بین می رود، اینگونه نیست که سد کمال خان با ورود سیلاب بتواند جلوی همه آب را بگیرد.

این مقام مسئول ادامه داد: ایران و افغانستان در حدود 50 سال قبل توافق نامه ای امضا کردند و در همه حال باید بیش از 800 میلیون متر مکعب آب وارد ایران شود و جزو حق آبه کشورمان است و به هر تعداد که سد در این مسیر احداث شود کشور مقابل نمی تواند آن را ندهد.

اشرفی عنوان کرد: به این دلایل نگرانی خاصی وجود ندارد، ضمن اینکه همه این موارد مربوط به وزارتخانه نیرو است و اگر کنکاشی انجام می شود باید از طریق این وزارتخانه پیگیری شود.

قائم مقام مجری طرح ۴۶ هزار هکتار آبیاری نوین منطقه سیستان گفت: وزارت نیرو با اعمال کردن همه این شرایط 400 میلیون متر مکعب آب را برای این طرح در نظر گرفته است.

اشرفی ادامه داد: از 12 سال پیش موضوع ساخت بند کمال خان مطرح است، در حالیکه طرح ۴۶ هزار هکتار آبیاری نوین منطقه سیستان حدود پنج سال پیش آغاز شده است، یعنی این موضوع مربوط به امسال نیست و همه این شرایط دیده شده و سپس وزارت نیرو این میزان آب را در نظر گرفته است.

وابستگی طرح آبیاری 46 هزار هکتاری به حق آبه

اگرچه قائم مقام مجری طرح ۴۶ هزار هکتار آبیاری نوین منطقه سیستان اعلام کرد: وزارت نیرو با اعمال کردن همه این شرایط 400 میلیون متر مکعب آب را برای این طرح در نظر گرفته است، اما محمد دلمرادی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان در این زمینه به خبرنگار ما گفت: حق آبه ای که بین ایران و افغانستان است باید تخصیص پیدا کند.

وی ادامه داد: پس از تخصیص 820 میلیون مترمکعب حق آبه، در چاه نیمه ذخیره می شود و از آن طریق به طرح 46 هزار هکتاری تخصیص می یابد و باید بر همین اساس برنامه ریزی کرد.

دلمرادی اظهار امیدواری کرد: حتما مقامات کشوری طبق پروتوکلی که داریم حق آبه را می گیرند و مسئولان افغانستان هم اعلام کردند که حق آبه را به ما می دهند و عملا برای این طرح آبیاری 46 هزار هکتاری اراضی سیستان به حق آبه نیاز داریم.

اگر افغانستان پای بند معاهده نباشد...

این مقام مسئول اظهار کرد: در صورتی که افغانستان بر این معاهده پای بند نباشد مباحث کلان کشوری است که باید پیگیری و حل شود و باید طبق معاهده حق خود را از آن کشور بگیریم.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان گفت: در صورتی که این کار انجام نشود و افغانستان به معاهده پایبند نباشد همه چیز تخت الشعاع قرار می گیرد، حیات سیستان به آب وابسته است، بحث انتقال آب به دریای عمان و ... برنامه های است که برای سیستان و بلوچستان ریخته شده و افغانستان فقط یک طرف قضیه است.


افغانستان به ما حق آبه نداده است

محمد سرگزی نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص به خبرنگار ما بیان کرد: تالاب هامون به واسطه سیلابی که از افغانستان می آمد آبگیری می شد و از سالیان گذشته سیلاب بخشی از دریاچه هامون را احیا می کرد.

وی ادامه داد: با کنترل سیلاب قطعا احیای تالاب را در آینده نخواهیم داشت و باید بتوانیم 850 میلیون مترمکعب آبی که در توافق بین ایران و افغانستان است را داشته باشیم.

عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: از طریق این حجم می توانیم طرح 46 هزار هکتاری را مدیریت کنیم، زیرا میزان آب مورد نیاز برای این طرح 400 میلیون مترمکعب است، مگر اینکه برای ورود حق آبه که حق جمهوری اسلامی ایران است مشکلاتی ایجاد شود که در آن صورت این طرح عظیم به چالش کشیده شود.

وی بیان کرد: برای طرح 46 هزار هکتار 400 میلیون مترمکعب آب تخصیص یافته، در چند سال اخیر آب ورودی به سیستان را فقط از طریق سیلاب مدیریت کردیم و بخشی از آب وارد چاه نیمه شده و افغانستان به عنوان حق آبه چیزی به ما نداده است.

عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: اگر بر منوال سال های قبل باشد قطعا طرح 46 هزار هکتار به مشکل می خورد، زیرا آن ها این 850 میلیون متر مکعب را هم رهاسازی نخواهند کرد.

لزوم دیپلماسی عمومی و فعال از ناحیه وزارت نیرو و امور خارجه

وی تصریح کرد: نیاز به دیپلماسی عمومی و فعال دارد که بتوانیم حق آبه خود را از کشور افغانستان بگیریم، اگر این دیپلماسی در حوزه وزارت امور خارجه و وزارت نیرو نباشد قطعا به مشکل برخواهیم خورد.

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: سرانجام طرح آبیاری 46 هزار هکتار از اراضی سیستان با لوله مرتبط به دریافت حق آبه است، یعنی اگر بند کمال خان آبگیری شد زمانی می توانیم به این طرح امیدوار باشیم که حق آبه رهاسازی شود که آن هم به دیپلماسی عمومی و فعال از ناحیه وزارت نیرو و امور خارجه نیاز دارد.

دیپلماسی ضعیف وزارت امور خارجه با کشورهای همسایه

فدا حسین مالکی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در این زمینه با انتقاد از عدم تحقق حق آبه ایران از رود هیرمند و هامون گفت: متاسفانه در سال های اخیر پیرامون این موضوع رایزنی‌هایی صورت گرفته است اما دیپلماسی وزارت امور خارجه نه تنها با افغانستان بلکه با کشورهای همسایه و منطقه ضعیف بوده است.

وی ادامه داد: این روند باعث از دست رفتن فرصت های بسیاری شد که نمونه آن حق آبه سیستان و بلوچستان از رود هیرمند و هامون است.

نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی افزود: در حالی که اگر رایزنی به موقع صورت می گرفت افغان ها نسبت به این موضوع دریغ نمی کردند اما متاسفانه در سال های اخیر این اتفاق نیفتاد.

مالکی بیان کرد: در طول چند سال گذشته بیشتر وقت کشور در حوزه برجام بود که نتیجه برای مردم نداشت و فرصت ارتباط و همکاری های دوجانبه با کشورهای همسایه فراموش شد.
 
پیگیری حق آبه رود هیرمند و هامون در دستور کار کمیسیون امنیت ملی

وی افزود: در داد و ستد های مرزی که بیشترین مرزها را با کشورهای مختلف داریم و جزو سه کشور برتر دنیا هستیم اما متاسفانه از این ظرفیت استفاده نکردیم.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصریح کرد: پیگیری حق آبه رود هیرمند و هامون در دستور کار کمیسیون امنیت ملی قرار دارد، همچنین به ظریف تاکید شده حتما دیپلماسی در جهت فعال کردن بیشتر همسایگان داشته باشیم.

تدوین نقشه راه برای توسعه حوزه آبریز ایران و افغانستان

چندی پیش هم رضا اردکانیان وزیر نیرو در پاسخ به سوال سرگزی نماینده سیستان در مجلس شورای اسلامی از تدوین نقشه راه برای توسعه حوزه آبریز ایران و افغانستان نام برد و عنوان کرد: در خصوص بند کمال خان و حقابه ما از هیرمند، کشورها به ویژه در منطقه ما و همسایه شرقی متعهد به معاهدات بین المللی هستند.

وی اظهار کرد: با کمک همکاران مان در وزارتخانه های امور خارجه، کشور، جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و دیگر دستگاه های عضو کمیسیون نقشه راه بلند مدتی را برای توسعه حوزه آبریز در بخش افغانستان و ایران تدوین کردیم کارها و برنامه ها تنظیم شده و جزو لاینفک این برنامه ها رعایت مقررات بین المللی است.

شایان ذکر است؛ چندی پیش محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی هم در دیدار با عبدالله عبدالله رئیس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان با تأکید بر اینکه یکی از موضوعات مربوط به دریاچه هامون و حقابه هیرمند است، عنوان کرد: موارد مطرح شده می‌تواند در برقراری امنیت مرزها موثر باشد.

نگرانی و خستگی ساکنان سیستان از چشم انتظاری مدام به رود هیرمند برای آبیاری زمین های کشاورزی، از بین رفتن مشاغل وابسته به آب در این سرزمین، چالش های پیش رو برای تامین آب شرب سیستان و زاهدان و هزینه میلیون ها دلار سرمایه ملی برای طرح آبیاری 46 هزار هکتار از اراضی سیستان ابهاماتی است که نیازمند دیپلماسی فعال وزارت امور خارجه و نیرو در زمینه آب است.

حالا باید دید با توجه به دلواپسی های مردم و اظهارات مسئولان و نمایندگان مجلس و با عنایت به دیدار رئیس مجلس شورای اسلامی کشورمان با رئیس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان تا چه میزان برای برون رفت از این شرایط جدید اقدام می شود.

انتهای پیام/
 
 
https://www.asrehamoon.ir/vdcc0iqso2bq1e8.ala2.html
نام شما
آدرس ايميل شما