تجلی سنت های عید سعید فطر در سرزمین وحدت اسلامی/ آیین های فرهنگی و معنوی، تجسم اندیشه و باورهای قومی هستند
محمدعلی ابراهیمی، کارشناس مردم شناسی و پژوهشگر میراث فرهنگی در گفت و گو با خبرنگار
عصرهامون بیان کرد: عید سعید فطر یکی از مهمترین اعیاد مردم سیستان و بلوچستان است که به مدت سه روز گرامی داشته میشود.
وی ادامه داد: کمک به فقرا و نیازمندان، حضور پررنگتر از گذشته در مساجد، تلاوت قرآن، پرداخت زکات و صدقات فطریه، دوری از خوردن و نوشیدن، حضور بر سر مزارها و ذکر فاتحه برای مردگان، از دیگر رسوماتی است که مردم استان در ماه مبارک رمضان و روز عید سعید فطر به آن پایبند هستند.
کارشناس مردم شناسی تصریح کرد: آیین های ماه مبارک رمضان را می توان در سه مرحله خلاصه کرد؛ آیین گسست یا پیشواز که شامل نظافت خانه، مساجد و تکایاست نخستین مرحله آن است.
ابراهیمی ادامه داد: آیین گذار یا آیین های ماه مبارک رمضان که شامل عیادت از بیماران، تهیه و تدارک جهیزیه برای نو عروسان، اعزام روحانیون به مساجد و آموزش قران کریم و اصول عقاید، تشخیص زمان افطار، افطار کردن و افطاری دادن، روشهای بیدار شدن در سحر و سحرخوانی، بر پایی نماز تراویح و ختم قرآن، سنت ارک وبرک، مجالس ختم قرآن، مراسم قدر، رمضونیکه دومین مرحله است.
وی تصریح کرد: مرحله پیوستن یا پسا گذار یا رسوم و سنت های وداع با شهر رمضان که شامل چمروک و رویت هلال ماه شوال است، سومین مرحله را شامل می شود.
آیین های عید فطر در سیستان
پژوهشگر میراث فرهنگی عنوان کرد: مردم سیستان سه روز قبل از فرارسیدن عید فطر، به نظافت و خانهتکانی میپردازند و لباسهای نو تهیه میکنند، در این روز نانهای روغنی به نام "قلیفی" و کلوچههای محلی پخت و بین همسایهها و خویشاوندان توزیع میشود.
کارشناس مردم شناسی اظهار کرد: در روز عید فطر تمام مردم روستا در مکانی که برای اقامه نماز عید در نظر گرفته است شده حضور مییابند و پس از خواندن نماز و پرداخت فطریه، فرارسیدن عید فطر را به یکدیگر تبریک می گویند و به همراه روحانی و ریشسفیدان برای عرض تبریک به خانههای اقوام و آشنایان میروند.
ابراهیمی تصریح کرد: دید و بازدید عید از خانه شهدا و سادات یا بزرگترین فرد فامیل آغاز میشود و پس از حضور در هر خانه و خوردن شیرینی محلی و چای و میوه، خانه را به همراه صاحبخانه برای رفتن به منزل دیگر خویشاوندان و دوستان ترک میکنند.
وی عنوان کرد: معمولاً تمام ساکنان هر روستا با یکدیگر قوم و خویش هستند و به همین سبب هیچ خانهای بدون دید و بازدید عید نمیماند حتی اگر از اقوام و خویشان هم نباشند.
پژوهشگر میراث فرهنگی تصریح کرد: قربانی کردن دام یا حتی یک مرغ زنده در بین مردم از جایگاه ویژهای برخوردار است به طوری که مردم معتقدند بعد از یک ماه بندگی و تطهیر در درگاه الهی باید با ریختن خون، این مهمانی را به پایان برد تا از شر شیطان و هوای نفس دور ماند.
کیسه برکت؛ سنتی دیرینه برای کمک به نیازمندان
ابراهیمی بیان کرد: کیسه برکت نیز از دیگر رسوم مردم است که در منطقه سیستان و بلوچستان استفاده می شود، به طوری که بزرگان روستا چه مرد و چه زن با دوختن یک کیسه به جمعآوری نذورات، کفاره و فطریه مردم مشغول میشوند که آنها را در اختیار فقرا و نیازمندان قرار دهند.
وی تصریح کرد: حضور بر سر مزار درگذشتگان از دیگر رسم و رسومهای مردم است، آنان به مزار میروند و عید را به گذشتگان خود تبریک میگویند و خرما، کلوچه محلی و شکلات بر سر مزار توزیع میکنند.
کارشناس مردم شناسی ادامه داد: مردمان سیستان در این روز بعد از خواندن نماز صبح حمام میروند و لباس نو با رنگهای روشن بر تن میکنند و معتقد هستند در یک ماه رمضان با زدودن تیرگیها به استقبال عید فطر باید رفت.
فطر در بلوچستان؛ از برپایی نماز در عیدگاه تا سوزن دوزی زنان بلوچ
پژوهشگر میراث فرهنگی بیان کرد: عید سعید فطر یکی از روزهای مهم در نواحی مختلف سیستان و بلوچستان به شمار میرود، در این روز مردم لباس نو میپوشند و پس از 30 روز روزه دار بودن در محلهایی به نام "عیدگاه" جمع میشوند و نماز عید فطر برپا میدارند و فطریه میدهند، پس از آن به خانه مراجعت میکنند و به دیدار خویشان و اقوام خود میروند و عید را تبریک میگویند.
ابراهیمی تصریح کرد: با توجه به زمانبر بودن دوخت البسه سوزن دوزی شده، زنان بلوچ در ماه رمضان به محض فراغت از کار منزل تا عصر به دوخت و دوز و سوزن دوزی لباسهای مخصوص عید فطر خود و فرزندانشان مشغول می شوند.
وی ادامه داد: چند روز مانده به پایان ماه مبارک رمضان، شهرهای بزرگ و مراکز خرید در بلوچستان به طور چشمگیری شلوغ میشوند و مردم شهرهای کوچک و روستاها برای تهیه ملزومات عید، خود را به شهرها میرسانند.
ابراهیمی بیان کرد: عید فطر نیز در بین مردمان بلوچستان این استان از جایگاه بالایی برخوردار است به طوری که قوم بلوچ اهل سنت این عید را یکی از اعیاد بزرگ اسلام میدانند و سه روز به جشن و شادمانی میپردازند.
وی اظهار کرد: همه ساله در آستانه عید سعید فطر به ویژه در بخش پوشاک زنان، مشتریهای این بازار تا پنج برابر در مقایسه با روزهای عادی افزایش مییابد.
پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: مردان این روزها کمتر خرید میکنند، آنان بیشتر وقت خود را به خرید شیرینی و تنقلات اختصاص میدهند و بانوان بلوچ بیشتر برای خرید به بازار میآیند.
حنابندان در آخرین شب ماه رمضان
ابراهیمی گفت: در شب پایانی ماه مبارک رمضان، زنان بلوچ با آماده کردن حنا که معمولاً حنای محلی آن منطقه است، خود را برای مراسم حنابندان آماده میکنند.
وی افزود: در این مراسم که شب قبل از عید فطر برگزار میشود، زنان و دختران با حنا نقشهای مختلف و زیبایی را بر روی دستهای خود میکشند و کار بستن حنا بر دست زنان توسط فردی که در این زمینه مهارت خاص دارد انجام میشود.
کارشناس مردم شناسی بیان کرد: بعد از بر پا کردن نماز عید فطر در سنت دیرینه مردم بلوچ قربانی کردن آمده است که اعضای خانواده در خانه بزرگ جمع میشوند و بزرگ خاندان ضمن قربانی کردن از آنها میزبانی میکند.
ابراهیمی تصریح کرد: برای بیان سنتهای حسنه اهل سنت در عید سعید فطر به مولفههای بسیاری میتوان اشاره کرد، اما خیابانها و شهرهای محل زندگی این مردم در روز عید دیدنی است و جلوههایی خاص و ماندگار را ترسیم میکنند.
وی خاطرنشان کرد: گروههای مختلف خانوادهها در دستههای نسبتاً پرجمعیت که گاه چند خانواده را شامل میشود و همگی نیز لباسهای نو پوشیدهاند در این روز در خیابان به راه میافتند و به دید و بازدید خویشاوندان خود میپردازند.
پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: بیشتر زنان بلوچ ضمن پوشیدن لباسهای نو و گران قیمت و گذاشتن حنا به دستان خود از طلاجات نیز استفاده میکنند.
ابراهیمی افزود: در روز عید فطر اکثر مردم بلوچستان به دیدار بزرگترها و بیماران میشتابند و اگر در طول چند ماه فردی یکی از نزدیکان خود را از دست بدهد، مردم برای دلداری به منزل وی میروند.
آیین های فرهنگی و معنوی؛ تجسم اندیشه و باورهای قومی
وی تصریح کرد: امیدواریم در دوران شیوع ویروس کرونا، با بیان آداب و رسوم این سنتهای زیبای کم رنگ و فراموش شده را با فرهنگسازی و ترویج رسوم نیکوی گذشته و رعایت پروتکل های بهداشتی احیا کنیم.
کارشناس مردم شناسی تصریح کرد: آیین های فرهنگی و معنوی در کهن دیار سیستان و بلوچستان تجسم اندیشه و باورهای قومی هستند که سالیان دراز در کنار یکدیگر در کمال سلامتی و وحدت وهمدلی فراز و نشیب های بسیاری را دیده اند و هنوز امیدوارهستند که در قالب اعمال و رفتارهای مشخصی نعمات پروردگار در زندگی وآخرتشان ظهور یابد.
ابراهیمی تصریح کرد: اجرای آیین ها وسیلهای برای انتقال دانش و سنت های نیاکان است و عامل ایجاد ارتباط با دیگر انسان ها وگردشگرانی است که در پساکرونا از استان بازدید می کنند.
وی ادامه داد: یکی از فصول مهم معنوی و دینی در زندگی اقوام سیستان و بلوچستان ماه مبارک رمضان است که فرهنگی بسیار غنی از آموزه های معنوی و اخلاقی را در برابر دیدگان ما ظاهر می سازد.
پژوهشگر میراث فرهنگی تصریح کرد: در این ماه مبارک، جدایی ناپذیری اخلاق و فرهنگ، شکلی بسیار آشکار می یابد و در تمام سطوح و لایه های جامعه، فرهنگ رمضان از طریق سنت ها و آیین های معنوی، اخلاق فردی و شهروندی را مستحکم تر می سازد.
ابراهیمی تصریح کرد: رمضان، فرهنگ دوستی، آشتی، برادری، همسایگی، اکرام اطعام و ... را تقویت می کند و از گسست ها و فاصله های اجتماعی می کاهد و راه را برای همزیستی و زندگی صلح آمیز فراهم می سازد.
انتهای پیام/