اعتکاف و شب زنده داری؛ آیین کهن مردم پایتخت وحدت در لیالی قدر/اینجا مردم با پیروی از امام علی (ع) به یاری نیازمندان می شتابند

محمد علی ابراهیمی، پژوهشگر میراث فرهنگی در گفت و گو با عصرهامون بیان کرد: عادات، آيين ها و مناسک مختلفی در سيستان وبلوچستان وجود دارد كه هر كدام دنيايي ازسخن است و در جای جای اين كهن مرز و بوم به مناسبت های گوناگون از جمله ماه مهمانی خدا اجرا شود.

 

وی افزود: از روز سیزدهم تا نوزدهم ماه مبارک رمضان گروهی مقابل در خانه هایی که پسر جوان یا دختر جوانی دارند با خواندن شعری پس از تعریف و تمجید از فرزند اهل آن خانه، جمله های"این سرا از کنه که رو و باده پسره داره که نو دوماده" (این منزل از کیست که رو به باد است پسری دارد که تازه داماد است) و "رمضو الله الله رمضو"، "رمضو آمده میمانش کنه گو و گوساله ره قربانش کنه" ( رمضان آمده میهمانش کنید گاو و گوساله را قربانش کنید) رمضو الله الله رمضو و "رمضو الله خوشنوم خدا" (رمضان نام خوش و ماه خوب خداست) را می خوانند.

 

این کارشناس گفت: در پایان رمضان خوانی این گروه، صاحب خانه بنا به فراخور توانایی مالی خود، در کیسه که به آن 'جولی' می گویند و فرد 'جولی کش' آن را بر دوش دارد، مواد غذایی یا هر چیز دیگری می گذارد. اگر صاحبخانه توان مالی برای کمک کردن نداشت، به شوخی کاسه آبی به نشانه روشنایی روی گروه رمضان خوان می پاشد تا خداوند همواره روشنایی و شادی را به آنان هدیه کند.

 

به گفته وی، گروه رمضان خوان پس از پایان این آیین در محلی تجمع و کمک های اهدایی مردم را جمع بندی می کنند و چنانچه در میان خودشان مستمندی وجود داشته باشد، مقداری از آن را به او می دهند و بقیه را بین مستمندان و نیازمندان محله خودشان تقسیم می‌کنند. 

 

ابراهیمی اضافه کرد: آنچه در خواندن رمضونیکه مورد توجه بوده است، اینکه رمضان خوانی تا قبل از شب نوزدهم ماه مبارک و مصادف با ضربت خوردن مولای متقیان امام علی (ع) پایان می‌یافت.

 

پایان آیین رمضونیکه همزمان با شب ضربت خوردن امام علی (ع)

 

وی تصریح کرد: فلسفه اين آيين كه از ۱۳ ماه مبارک رمضان آغاز می شود و تا شب قبل از ضربت خوردن حضرت علی (ع) ادامه دارد، در اين است كه مردم سيستان به پيروی از امام اول شيعيان اقدام به اين امر خداپسندانه جهت كمک به مستمندان و يتيمان می کنند. 

 

وی گفت: در گذشته این آيين توسط ريش سفيدان و بزرگان صورت می گرفت و امروزه توسط جوانترها انجام می شود، به ين صورت كه دور هم جمع شده، اشعاری در شکر گزاری از خداوند و در مدح پیامبر مکرم اسلام حضرت محمد (ص) و حضرت علي (ع) مي خوانند و آمدن ماه مبارک رمضان را نويد می دادند. در آخر مردم نيز در حد بضاعت خود هدايايی شامل گندم، آرد، خرما، نان، پول و ... به آن ها اعطا می کردند كه در نهايت بين مستمندان و يتيمان توزيع می شد.

 

این پژوهشگر با اشاره به آیین لیالی قدر در سیستان و بلوچستان بیان کرد: در منطقه سیستان مردم همزمان با شهادت حضرت علی (ع) و در شب‌های قدر ( ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان) تا صبح به دعا و عبادت مشغول می‌شوند و همانند سایر مؤمنین و ضمن برگزاری مراسم احیا به دعا، نیایش و عزاداری می‌پردازند.

آداب ۱۰ شب آخر رمضان در بلوچستان

 

وی اضافه کرد: در بلوچستان نیز ۱۰ شب آخر ماه رمضان یعنی از صبح بیستم تا پایان ماه یک نفر از اهالی محل داوطلبانه در مسجد محل معتکف می شود، یعنی واجب کفایی است.

 

ابراهیمی تصریح کرد: یک نفر در مسجد محل تا ده شب در گوشه ای از مسجد به صورت شبانه روز اسکان پیدا می کند و اعتکاف برای سایر اهالی محل واجب نمی شود، مگر اینکه افرادی به صورت داوطلب این فرد را همراهی کنند، در مدت اعتکاف، معتکف اجازه خروج از مسجد ندارد و نمی تواند به امورات روزانه یعنی کشاورزی و کاسبی بپردازد یا به منزل خود برود.

 

وی گفت: در طول روز نیز معتکف اجازه حرف زدن با دیگران را ندارد، بلکه فقط مشغول نماز خواندن قرآن خواندن و ذکر بوده و مردم محل هر شب به صورت داوطلب غذا و خوراکی های لازم برای شام و سحری اش را می آورند و فرد معتکف بر سر سفره افطاری مسجد که هر روز هنگام افطار پهن است می نشیند و افطار می کند.

 

ابراهیمی افزود: در دهه سوم ماه مبارک رمضان یعنی از نوزدهم تا بیست و نهم مراسم شب های قدر برگزار می شود، بنابراین مهمترین مراسم در این شب ها ختم قرآن است که با شکوه خاصی در یکی از مساجد محله های مختلف برگزار می شود.

 

وی تصریح کرد: به این ترتیب هر کدام از مساجد که حافظ قرآن توانسته با قرائت قرآن در بیست رکعت نماز های تراویح هر شب یک تا دو جزء از قرآن کریم را قرائت کند و چنانچه شب نوزدهم سی جزء قرآن را قرائت کرده، در آن مسجد مراسم ختم قرآن برگزار می شود و تمام مردم روستا یا روستاهای اطراف و حتی از مناطق دور دست در این مراسم معنوی شرکت می کنند.

 

 این کارشناس مردم شناسی اضافه کرد: در شب بعد در مسجدی دیگر این مراسم اجرا و تا پایان ماه مبارک همراه با دعا و نیایش در مساجد مختلف برگزار می شود، در روزهای پایانی ماه رمضان فردی که هر شب با غزل و شعر خوانی بر بالای مناره مسجد مردم را هر سحر بیدار می کرد، این شبها شروع به خواندن اشعاری در خصوص وداع ماه مبارک رمضان و بیان جملات "الوداع الوداع ای ماه رحمت الوداع الوداع ای ماه برکت الوداع" می کند و با گریه وزاری افسوس می خورد که این ماه رحمت و ماه مهمانی خداوند به پایان رسیده است.

 

انتهای پیام/ حمیده ذوالفقاری