تالاب بین المللی هامون که روزگاری رونق آبادانی داشت امروز به بیابانی از خاک تبدیل شده است و مجامع بین المللی محیط زیست نیز در سکوت نظاره‌گر جان‌سپردن هفتمین تالاب بین المللی هستند.
تاریخ انتشار :شنبه ۵ آذر ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۴۰
مذاکرات بی نتیجه و مسئولانی که پاسخگو نیستند؛
حیات هفتمین تالاب جهان نیازمند همت ملی/ خانه نشینی 15 هزار صیاد و کوچ مردم محلی دستاورد بدعهدی افغانستان
نيزارهايي كه منبع تغذيه ۱۲۰ هزار راس دام سيستان بود از بين رفت وعشاير حاشيه تالاب نيز براي تامين علوفه دامي خود به بستر تالاب آمده و باقطع گونه‌هاي گياهي مقاوم به خشكي سبب ضعيف شدن اين گونه‌ها شدند، با تردد دام‌ها و لگدكوبي شديد سطح تالاب فرسايش سطح تالاب افزايش پيدا كرد.
خشكسالي، زيستگاه حيات وحش ساكن در تالاب را نيز از ميان برد و باعث كاهش شديد جمعيت گونه‌هاي مختلف حيات وحش و از بين رفتن پناهگاه صدها هزار قطعه پرنده مهاجر و آبزي شد.
علاوه بر دامداري، يكي از اصلي‌ترين صنايع دستي مردم يعني حصيربافي نيز تقريبا از ميان رفت.
خشكسالي سبب افزايش مساحت كانون‌هاي بحراني توليد ريزگرد در تالاب شد و تعداد روزهاي توفاني با گرد و خاك به‌شدت افزايش يافت.
شايد يكي از ويران‌كننده‌ترين اثرات خشكسالي، توفان‌هاي گرد و غبار است كه اثرات ناخوشايند بسيار بر منطقه داشته است، مهم‌ترين آنها مدفون شدن روستاها (بيش از ۲۰۸ روستا) در زير توده‌هاي ماسه و كوچ اهالي به شهرها و حومه آن است كه اين خود سبب بروز معضلات اجتماعي و اقتصادي ناشي از افزايش تراكم جمعيت شهرها شده است.
با از بين رفتن فرصت‌هاي شغلي و فقر تردد‌هاي غيرمجاز از بستر تالاب براي قاچاق سوخت و نيز برداشت غيرقانوني ماسه از بستر تالاب سبب تخريب و فرسايش بيشتر تالاب شده است. وارد آمدن خسارت به تاسيسات كشاورزي، مسدود شدن جاده‌ها و افزايش تصادفات رانندگي به دليل كاهش ديد از ديگر اثرات توفان‌هاي ريز گرد در سيستان بوده است.
کارشناسان حوزه بهداشت و درمان می گویند سلامت مردم سيستان نيز در وقوع توفان‌ها به خطر افتاد و افزايش آلودگي هوا تبديل به تهديدي بزرگ براي سلامت جسمي افراد شد و بروز بيماري‌هاي تنفسي و ريوي و افزايش نابينايي به دليل بريدگي ناشي از برخورد ذرات شن به قرنيه، از پررنگ‌ترين عوارض ناشي از ريزگردها بر سلامت مردم بود.
نعمتی که معضل شد
نیمی از مردم منطقه سیستان به دلیل خشکسالی از این منطقه مهاجرت کرده اند و خانواده های باقی مانده نیز در صدد رفتن از مرز هستند، کارشناسان پیش بینی کرده اند در سال های آینده مرز سیستان به طور کل خالی از سکنه خواهد شد.
بادهای موسمی ۱۲۰ روزه که روزگاری نعمتی برای مردم منطقه سیستان بود با خشک شدن بستر تالاب هامون و رودخانه هیرمند تبدیل به یک معضل جدی شد.
دریافت حق‌آبه هیرمند از افغانستان را در اولویت قرار دهید
علیرضا قاسمی، مدیرعامل شرکت آب وفاضلاب سیستان و بلوچستان، چندی پیش در بازدید از چاه‌نیمه‌های منطقه سیستان در خصوص وضعیت آب سیستان و بلوچستان بیان کرده بود: طبق توافق انجام شده بین ایران و افغانستان به دلیل احداث سازه‌های جدید روی رودخانه هیرمند و سرشاخه‌های اصلی آن در افغانستان، این کشور موظف شده سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب در محل ورودی خاک ایران تحویل دهد که متأسفانه این موضوع بیش از سه دهه است توسط کشور دوست و همسایه محقق نمی‌شود.
وی نتیجه این بدعهدی را تشدید بحران جدی خشکسالی و تغییر اقلیم دانست و افزود: امروز دریاچه هامون که به عنوان یک تالاب بین‌المللی و یکی از دریاچه‌های بزرگ آب شیرین در دنیا شناخته شده، به بیابان و کانون تولید ریزگردها تبدیل شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان با تأکید بر اینکه دریاچه هامون به فراموشی سپرده شده و این تالاب به صحرا تبدیل شده، افزود: مردم سیستان از برکات هامون بی‌بهره شدند و اکثر آن‌هایی که کنار تالاب مشغول امرار معاش بودند، یا تغییر شغل داده‌اند و یا از منطقه کوچ کرده‌اند.
قاسمی با بیان اینکه طی این چند سال که هیچ‌آوردی از افغانستان نداشتیم، چاه‌نیمه‌ها تنها منبع تأمین آب آشامیدنی تمام ساکنان دشت سیستان و مردم زاهدان بوده، افزود: با توجه به تبخیر سالانه و عدم آورد رودخانه هیرمند این سدهای طبیعی دیگر به اندازه کافی آب ندارند و وضعیت آب موجود بسیار نگران‌کننده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان ادامه داد: از ابتدای دهه ۷۰ کلانشهر زاهدان با تکمیل خطوط انتقال، تصفیه‌خانه و ایستگاههای پمپاژ به چاه‌نیمه‌ها متصل شد و زاهدان در موقعیتی قرار دارد که در محدوده خود شهر و اطراف آن هیچ‌گونه منابع تامین آب آشامیدنی پایدار وجود ندارد و بیش از ۶۰ درصد نیاز آبی ساکنین شهر زاهدان از چاه‌نیمه‌ها تأمین می‌شود.
وی ادامه داد: سیستان که مشتمل بر پنج شهرستان و بیش‌از ۹۴۰ روستا و آبادی است، هیچ منبع آبی به غیر از چاه‌نیمه‌ها ندارد، برای تمام شهرها و روستاهای سیستان خطوط انتقال و شبکه توزیع و تصفیه‌خانه در دهه ۷۰ اجرا شده و شرکت هم‌اینک به منظور رفع مسائل فنی در تأسیسات موجود بازنگری طرح را در حال اجرا دارد.
قاسمی وضعیت آبی منطقه را بحرانی اعلام کرد و گفت: در شرایط کنونی ۱.۵ میلیون نفر از جمعیت شمال و مرکز استان (شهر زاهدان) دچار تنش آبی شدند و این در حالی‌ست که هیچ منبع آب پایداری برای تأمین آب آشامیدنی این جمعیت وجود ندارد.
وی تأمین حق‌آبه از کشور افغانستان را حیاتی دانست و گفت: چنانچه این ضرورت اتفاق نیفتد در آینده نزدیک بحرانی جدی در تأمین آب آشامیدنی در استان به وجود خواهد آمد که تبعات سنگینی نیز به همراه دارد.
مدیرعامل آبفا استان گفت: طی این مدت طرح‌های کوتاه‌مدت و اضطراری برای اجرا برنامه‌ریزی شده که با توجه به محاسبات انجام شده در میزان آب موجود چاه‌نیمه‌ها به هیچ وجه جوابگوی نیاز آب آشامیدنی مردم نیست و لازم است در سطح ملی اولویت اول برای تأمین آب آشامیدنی منطقه، گرفتن حق‌آبه هیرمند از کشور افغانستان به نتیجه برسد.
داود میرشکار مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان چندی پیش در حاشیه بازدید از بیستمین نمایشگاه بین‌المللی محیط زیست با اشاره به چالش‌های محیط زیستی موجود در این استان گفته بود: مدیریت نامناسب آب در کشور همسایه منجر به مدیریت ضعیف آب در رودخانه هیرمند و تالاب هامون شده است.
وی بیان کرده بود: معیشت ساحل‌نشینان و جوامع محلی اطراف تالاب و دریاچه هامون در گذشته در زمینه‌های گردشگری، صیادی، دامداری و ... وابسته به حوزه تالاب هامون بوده و اشتغال زیادی را به همراه داشته که با خشک شدن تالاب کلیه مشاغل وابسته نیز تحت تأثیر قرار گرفته است.
میرشکار گفته بود: به دلیل مشکلات موجود در استان شاهد سیل خروج محلی‌ها از سیستان هستیم اما امیدواریم با فعالیت‌هایی که در حوزه پروژه سیستان انجام می‌شود و اقدام سایر دستگاه‌ها بتوانیم معیشت جایگزین را به مردم بازگرداندیم.
تا پایان مرداد ماه دستگاه های سنجش آب در افغانستان نصب می شود
محمد سرگزی نماینده مردم سیستان در مرداد ماه گذشته در گفت و گو با عصرهامون در خصوص سفری که جهت پیگیری حقابه سیستان به افغانستان همراه وزیر نیرو در مرداد ماه داشت گفته بود: فغانستان تا پایان مرداد ماه سه نقطه محل تحویل آب را جهت نصب ایستگاه های سنجش آب مشخص که یکی محل قطع رودخانه سیستان با مرز و دو نقطه بین میل ۵۱ و ۵۲ است تا میزان آبی که به ایران تحویل می شود مورد سنجش قرار گیرد.
سرگزی عدم انحراف آب به سمت گود زره، اصلاح بند کمال خان ، تعیین نقاط تحویل آب به ایران ضمن ایجاد ایستگاههای سنجش اب و همچنین اصلاح و تعمیر و بازسازی ایستگاه سنجش آب دهراوود از مهم ترین مباحث مطرح شده در مذاکرات با طرف افغان عنوان کرده بود.
رایزنی ها و تلاش های مسئولان راه به جایی نبرد
به گفته کارشناسان محیط زیست تنها راه نجات تالاب بین المللی هامون رها سازی آب رودخانه هیرمند از سد کجکی و بند کمال خان در افغانستان است که متاسفانه جریان آب این رودخانه از چندین سال پیش بسته شده و حق آبه ایران از هیرمند که براساس معاهده سال ۱۳۵۱ سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب است رها سازی نشده و علیرغم نشست های متعدد و تلاش بی وقفه سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو متاسفانه همچنان راه بر انتقال آب به هامون از سوی کشور همسایه بسته است.
گفته می شود حاکمان کشور افغانستان آب مازاد بندکمال خان در ولایت نیمروز را نه تنها به سمت ایران رها سازی نکردند بلکه به نمک زاری به نام گودزره هدایت کرده و آب را هدر داده اند و حتی راضی به هدایت آب به تالاب هامون که هموطنانشان از آن بهره می برند نشده اند و مردم این ولایت نیز با خشکسالی روبرو هستند.
رایزنی ها و تلاش های مسوولان نیز راه به جایی نبرده و حاکمان کشور همسایه مدعی اند که آورد رودخانه کاهش یافته در حالیکه سیل اخیر باعث جاری شدن مقادیر بسیار زیادی آب از این رودخانه به سد کجکی در ولایت هلمند و بند کمال خان شده است.
انتهای پیام/ https://www.asrehamoon.ir/vdcgtw9qxak9nt4.rpra.html
asrehamoon.ir/vdcgtw9qxak9nt4.rpra.html
