آیا قرآن نگاهی به حجاب داشته است یا خیر؟

سوال – در مورد آداب اسلامی پوشش صحبت بفرمایید .

پاسخ – من ایام ماه صفر را تسلیت می گویم که ایام حضور اهل بیت در شهر شام است که خاندان عصمت و طهارت را بعد از آوردن به کوفه به شهر شام آوردند و اول ماه صفر وارد شام شدند . در بعضی از کتب مسئله ی شهادت دختر اباعبدالله آمده در شهر شام آمده است . و همچنین برای سقوط هواپیما ی دیروز به بازماندگان آنها تسلیت عرض می کنم و امیدواریم تدابیری اتخاذ شود تا دیگر شاهد چنین وقایعی در کشورمان نباشیم .
یکی از چیزهایی که جامعه ی ما نیاز دارد که به آن پرداخته بشود آداب پوشش است . وقتی ما از خانه بیرون می آییم و می خواهیم سرکار یا دانشگاه یا مدرسه برویم با لباس از خانه بیرون می آییم . این لباس و پوششی که داریم آیا بصورت دل بخواهی و رها است یا اینکه در اسلام برای پوشش هم نکاتی ذکر شده است و تعریفی وجود دارد ؟

با این بحث حاشیه ای هم به بحث عفاف و حجاب بزنیم. لباس در هر منطقه و زمانی با منطقه و زمان دیگر متفاوت است . اگر شما فیلم های زمان اول انقلاب را ببینید و آقایانی که در خیابان ها شعار می دادند می بینید که نوع لباس های آنها با نوع لباس های امروز کاملا متفاوت است . لباس هایی که در جامعه ی امروزی است در شصت سال پیش نبوده است . همین الان هم اگر به مناطق مختلف کشورمان بروید مثلا کردستان یا بلوچستان یا لرستان می بینید که لباس مردم آن منطقه با لباس مردم تهران متفاوت است . اسلام برای لباس مُد و مدل ندارد . نمی گوید که مدل لباس باید این جوری باشد اما یکسری اصول و قوانینی در کتب ما مثل وسایل الشیعه یا بعضی روایات ما آمده است. این اصول کلی است و با پوشش کردستان و لرستان قابل انطباق باشد ، با پوشش پنجاه سال پیش یا پوشش امروز یا پوشش صد سال دیگر مطابق است . اینکه مدل چه باشد ما با آن کاری نداریم . اما کلیاتی درباره ی آداب لباس داریم . یکی اینکه لباس باید ساتر باشد و لباسی نباید بدن نما باشد ، در روایات ما این گونه لباس مذمت شده است . حضرت علی (ع) می فرماید : بر شما باد لباس های ساتر و ضخیم . در اینجا ضخیم و کلفت یعنی بدن را نشان نمی دهد . بعد می فرماید :کسی که لباسش نازک باشد دینش هم نازک است.

این روایت خیلی دقیق است که ارتباط بین دین و لباس ایجاد کرده است . یعنی اگر کسی پوشش او برهنه یا نیمه عریان یا با لباسی بود که بدن را نشان می دهد بود ، عفاف عمومی جامعه و نهاد خانواده را بهم می ریزد . روابط را شهوانی خواهد کرد . طبیعتا وقتی این طور شد دین انسان هم لطمه می بیند . دیگری اینکه لباس نباید لباس شهرت باشد . فرض کنید در شهری لباس های معمول افراد مشخص است . حالا کسی بیاید و بگونه ای لباس بپوشد که انگشت نما بشود و همه او را نشان بدهند . فرض کنید که الان بنده این عبا را پشت و رو بپوشم بگونه ای که این لباس معمول لباس طلبه ها نباشد البته لباس ما در قشر خودش یعنی روحانیت متفاوت نیست . ما لباس صنف و قشر را جدا می کنیم . روایت داریم : خداوند لباسی که انسان را انگشت نما بکند دوست ندارد . و این لباس هم مذمت شده است . در واقع اگر کسی بگونه ای لباس بپوشد که خلاف عرف باشد و عرف آن را نمی پسندد . حالا ممکن است که کسی بگوید پس در غرب هم اگر کسی با چادر بیاید خلاف عرف است، خیر. نماد دینی جدا است. مثلا اگر یک فردی از کردستان بیاید و در تهران با لباس کُردی باشد کسی او را مذمت نمی کند . کسی در تهران این لباس را نمی پوشد ولی می گویند که این لباس منطقه ی کردستان است و شاخصه ی آن منطقه است . شاخصه ی یک مسلمان هم حجاب است و این لباس شهرت نیست. نکته ی بعدی این است که در روایات ما تشبه زن به مرد و یا مرد به زن مذمت شده است . خدا لعنت کرده است مردی که چهره و لباسش را زنانه کند . البته بعضی از لباس ها مشترک است . مثلا کاپشن را هم آقایان و هم خانم ها می پوشند . اما بعضی از لباس ها مختص است . اگر یک لباس مختصی که برای خانم ها است یا لباس مختصی که برای آقایان است یا اینکه چهرهای مخصوص زنان است و مثلا مردی بیاید و زیر ابرو بردارد ، چون این معمول خانم ها است و برای آقایان نیست ، خدا او را لعنت می کند . همچنین در روایات ما تاکید شده است که لباس باید تمیز ، نظیف و جدید باشد .

روایت از پیامبر است که لباس باید نو و تمیز باشد . پیامبر مردی را دید که موهای ژولیده و لباس چرک بر تن داشت . پیامبر ناراحت شد و فرمود : یکی از راههای دین داری تمتع از نعمت های خدا است . خدا در قرآن می فرماید : اما بنعمة ربک فحدث . لذا خود پیامبر خیلی مقید به تمیزی لباس و مرتب بودن موهایش بود . بعضی از خانم ها به ما گله می کنند که آقایان ما با اینکه وضعیت مالی خوبی دارند با لباس بد می پوشند . و به خودشان نمی رسند . یک روز امام باقر (ع) خیلی به چهره و لباس خودش رسیده بود و خیلی منظم بود .کسی به آقا اعتراض کرد و آقا فرمود که زیبایی مرد عفت زن را بیشتر می کند . وقتی زنی می بیند که مردش خیلی منظم است و لباس تمیز و موهای شانه کرده دارد ، مردهای دیگر را به رخ نمی کشد . و مرد خودش را با مردان دیگر مقایسه نمیکند و زنها هم باید نسبت به مردها طوری باشد که عفت مرد را زیاد کنند . یعنی این قدر به خودشان برسند که مرد احساس نیاز به زن های نامحرم را نداشته باشد. در روایات ما روی رنگ لباس ها هم تاکید شده است .

داریم که بهترین لباس شما رنگ سفید است . و این لباس پیامبر بوده است . داریم که لباس پنبه ای باشد چون نرم است و بدن اذیت نمیشود . داریم که حتی المقدور لباس مویی و لباسی که بدن را آزار میدهد نپوشید . رنگ سفید به این دلیل تاکید شده است که رنگ چرک را نشان می دهد . و باعث میشود که لباس شسته بشود و تمیز بماند . پس در اسلام لباس باید ساتر باشد و متشبه نباشد ولباس شهرت نباشد و لباس بگونه ای نباشد که چرک باشد باید نظیف و تمیز باشد . دیگر اینکه لباس محرک نباشد . خانمی که لباسش محرک بود پیش رسول الله رفت و پیامبر رویش را برگرداند . این ها کلیاتی است که در اسلام راجع به لباس آمده است. در روایت داریم که لباس هر زمانی لباس همان زمان است یعنی میشود لباس امروز که مثلا کت و شلوار و کاپشن است را با این کلیات تطبیق داد .

سوال – آیا قرآن نگاهی به حجاب داشته است یا خیر ؟

پاسخ – بله .بعضی ها میگویند که این بحث حجاب را شما طلبه ها سخت کرده اید . خیر این بحث قرآنی است. اصولا وظیفه ی ما تبیین مبانی دینی برای مردم است . اگر احساس سختی یا سهولت میشود هر دوی آنها زمینه اش در قرآن یا روایات ما آمده است . ما در آیات متعددی در قرآن کریم به این مسئله اشاره شده است . اسلام به پنج نوع حجاب ، عفاف و خویشتن داری تاکید دارد . یکی در آیه 31 سوره ی نور است که سفارش شده است که آنرا زیاد بخوانید . تقریبا چهار نوعش در اینجا است . می فرماید : ای پیامبر بگو مردها چشمشان را از نامحرم بپوشانند . و قوای جنسی شان را حفظ کنند این باعث میشود که سالم بمانند. در مورد خانم ها میفرماید : خانمها عفاف در نگاه داشته باشند و به نامحرم نگاه نکنند . بعضی ها فکر می کنند نگاه نکردن به نامحرم فقط برای آقایان حرام است . اگر زن هم شهوت آمیز به مرد نگاه کند حرام است .

می فرماید : ای پیامبر بگو در نگاه خیره نشوند و چشم شان را پایین بیندازند . یکی پس این حجاب در نگاه است . دیگری اینکه زنان دامن خودشان را پاکیزه نگه دارند . این عفاف جنسی است. زنها آلوده به مسائل جنسی نشوند و بچه های سالم به جامعه تحویل بدهند . دیگری بحث پوشش است که مورد بحث ما است . می فرماید: در اسلام دو تا نکته در مورد حجاب است . یکی روسری بلند که تا روی سینه را می پوشاند و دیگری تاکید برلباس بلند دارد .در سوره ی احزاب می فرماید : که به زنان بگو لباس های بلند بپوشند . یکی زنها دو تا حجاب دارند . در حالات حضرت زهرا (س) داریم که وقتی ایشان می خواست در مسجد خطبه بخواند اول روسری انداخت و بعد روی آن لباس بلند پوشید . پس حجاب در دو سوره ی قرآن آمده است یکی در سوره نور آیه 31 سوره ی نور وسوره ی احزاب آیه 51 . که این ها آیات صریح قرآن در مورد حجاب است . پس حجاب اول در چشم است . تمام این گناهان منشا آن نگاه است. دیگری عفاف جنسی است. دیگری حجاب در پوشش است که همان روسری و لباس بلند است . و آخری عفاف در رفتار است . ممکن است خانمی حجابش خوب باشد ولی حرکاتش محرک باشد . در آخر آیه می فرماید که با راه رفتن شان مردان را تحریک نکنند و زینت شان را آشکار نکنند . و دیگر اینکه در گفتارشان هم محرک صحبت نکنند .

آن زمانی که این آیه نازل شده است وسایل امروزی نبوده است . و اِلا اشاره میشد که اس ام اس محرک هم نفرستید ، فیلم محرک هم نبینند . سوره ی احزاب آیه ی 33 می فرماید : زن ها تبرج جاهلیت نداشته باشند . قبل از اسلام زنها بی حجاب بوده اند و قرآن می فرماید که مکشوف بودن و خود را باز گذاشتن برای جاهلیت قبل از اسلام بوده است . در ایران باستان خود ما و در بسیاری از ادیان گذشته بحث حجاب بوده است و این نیست که فقط اسلام حجاب را آورده باشد . اسلام تاکید بر حجاب دارد . بعضی از قوانین اسلام تاسیسی نیست یعنی اسلام بنیانگزار این ها نبوده است بلکه بر آن تاکید کرده است . بحث حجاب در ادیان گذشته هم بوده است. در روایات هم تاکید دارند که این پوشش در زنها و مردها هم باشد . این حجاب و پوششی که اسلام روی آن تاکید کرده است صرفا برای حفظ کرامت زن است . برای حفظ تقوا و امانت الهی بودن زن است .

می فرماید : حجاب باعث میشود که شما بعنوان یک زن مسلمان شناخته بشوید و به شما متعرض نشوند ، برای همسر و خانواده تان باقی بمانید ، نهاد خانواده تان محکم بشود و امنیت داشته باشید . یک زن وقتی متدین و باحجاب باشد کسی به خودش اجازه نمی دهد که به او حرفی بزند یا به او متعرض بشوند . اگر این فرهنگ برای زنان و دختران ما جا بیفتد و بدانند که آثار حجاب چیست ، خودشان دنبال حجاب می آیند . سوال

– خانم هایی که حجاب شان را رعایت نمی کنند می گویند : چرا مردها توصیه ی قرآن را گوش نمی کنند ؟ آنها نگاه نکنند . راهنمایی بفرمایید.
پاسخ – ما برای اینکه بخواهیم از مسئولیت شانه خالی کنیم نباید مسئولیت را به گردن دیگران بیندازیم . یعنی برای اینکه یک جایی را اصلاح کنیم یک جای دیگر را خراب نکنیم . نیاییم یک تکلیفی را برای دیگران ایجاد کنیم برای اینکه خودمان تکلیف انجام ندهیم . بله . مردها نباید نگاه کنند ولی چه چیزی باعث میشود که مردها نگاه کنند ؟ بدحجابی شما . اگر حجاب شما رعایت شد ، خودبخود جلوی نگاه هم گرفته میشود . ضمن اینکه وقتی ما قانونی را وضع می کنیم هر کسی را در حیطه ی خودش باید و نباید می گوییم . مرد نگاه می کند بنابراین به او می گویند که نگاه نکن . خانمها زمینه فراهم میکنند بنابراین به آنها می گویند که شما هم زمینه فراهم نکن . هر کدام باید در حیطه ی خودش مراعات بشود .

سوال – خیلی ها ما مومنان را مسخره می کنند که می گویند بی حجابی و بی نمازی باعث غضب خداوند میشود .غرب سراسر گناه و فساد را ببینید که باران رحمت فراوان دارند و ما هم آرزوی باران داری. راهنمایی بفرمایید .

پاسخ – این ها غضب را به باران و عدم باران معنا کرده اند . غضب الهی غضب برزخ هم هست ، غضب قیامت هم هست ، غضب فقط غضب دنیا نیست . این سوال یک وقتی هم در بحث زکات مطرح شد که شما می گویید که اگر زکات ندهید باران نمی آید . مگر غربی ها زکات می دهند ؟ اولا هوای مدیترانه ای بعضی از این کشورها مثل ترکیه اقتضای ریزش باران دارند و هوای کویری مثل کشور ما کمتر اقتضای ریزش باران دارد ، این را باید در نظر گرفت .

ثانیا باید توجه کرد که اگر کسی چیزی را قبول نداشت قوانین و مقررات هم شامل آن نمیشود . مثلا اگر کسی رفت دانشگاه تهران ثبت نام کرد . او باید سر ساعت بیاید و برود ،کلاس ها را بیاید، نمره بگیرد اما آقایی که در خیابان است میگوید که من دانشجوی دانشگاه تهران نیستم و قوانین دانشگاه ربطی به من ندارد . این قوانین برای شما است که دانشجوی این دانشگاه هستی کسی که مسلمان میشود ، اگر زکات ندهد می گویند که رحمت خدا از شما دور میشود . اگر گناه بکنی جریمه می شوی اما خدا آنها را خیلی از اوقات جریمه نمی کند . در سوره ی انعام می فرماید ک کسانی که خدا را فراموش کردند ما نعمت ها را بر سرشان می ریزیم .

ممکن است کسی که نماز می خواند بیشتر از کسی که در غرب نماز نمی خواهد بیمار بشود ولی فضا فقط فضای دنیا نیست . جوجه را آخر پاییز می شمارند . برزخ من برزخ راحتی است ولی برزخ او عذاب دارد . قیامت من قیامت بهشتی است ولی قیامت او قیامت جهنمی است . مادر قرآن عذابی بنام استدراج داریم .یعنی کسی که گناه می کند و خدا به او نعمت بیشتری میدهد . مثل محصلی که در کلاس نمره بد می آورد و معلم به او کاری ندارد نه اخراجش می کند و نه پدر و مادرش را می خواهد و این خیلی خطر است . اما حالا نمره ی 18 شما 17 شده است ،میگوید پدرت را به مدرسه بیاور . میگویی او که صفر شده پدرش را نمی آورد ولی من باید پدرم را بیاورم ؟ می گوید که من با او کاری ندارم . او رها است .می خواهم نمره ی 18 تو 17 نشود .

این انسانها هم چون رها هستند خدا به آنها نعمتهای دنیا را میدهد وداریم که دنیا برای مومن زندان است و برای کافران جهنم است. اما اگر خدا بخواهد آنها را گوشمالی بدهد یک دفعه مثل فرعون در رود نیل می روند و قارون زیر خاک می رود . خدا به قارون مهلت داد و گنج های فراوان داد . این آیه قرآن است : اخذناه بغتتاً .

سوال – سوره ی نساء آیه 175 و سوره ی مائده آیات 2- 1 را توضیح دهید .

پاسخ – می فرماید : هر کجا سخن از نیکی و تقوا است کمک کنید . هر کجا سخن از معصیت و گناه است کمک نکنید . مثلا پدر شما به شما می گوید که دروغ بگو که کار من راه بیفتد . این تعاون بر عصم است من دروع نمی گویم . اما در مسجد مراسم است و به شما می گویند که کمک کن این بر است و تقوا است . هر کجا کار نیک و الهی است کمک کنید و هر کجا که احساس می کنید گناه و معصیت است کمک نکنید. اگر من به اینجا وارد بشوم کمک به گناه است و این ورود جایز نیست .

سوال – اگر بخواهیم یک نگاه اجتماعی به حجاب داشته باشیم . نظر شما چیست؟

پاسخ – خوب است وظایف را تفکیک کنیم . یک وظیفه ای علما ، روحانیون ، اندیشمندان ، فرهیختگان و چهره هایی که با قرآن آشنا هستند دارند . وظیفه ی این ها تبیین و ارائه ی طرح است . برای حجاب طرح بدهند . کتاب و مقاله بنویسند و نمایش برقرار کنند و در سخنرانی ها و خطبه های نماز جمعه از فلسفه ی حجاب و تبیین آن صحبت کنند نه فقط امر و نهی کنند . مثلا در همین بحث فتنه ، سخنرانان وارد بحث میشوند و برای مردم مسئله را باز میکنند ،عوامل و راه کارها را برای مردم توضیح می دهند . مسئله ی حجاب هم همینطور است. باید یک نهضتی صورت بگیرد و این ضرورت دارد . علما و دانشمندان ما یک روندی را به بحث حجاب اختصاص بدهند .

بخش بعدی بخش دولت است . من بسیار از دولت در بحث عملکرد حجاب گله مند هستم . سه دهه از انقلاب ما گذشته است . دهه ی اول از نظر حجاب وضعیت بهتری داشتیم . علت آن هم روشن است زیرا بحث های روز ما جنگ و شهادت و جبهه بود و همه ی این ها خودبخود یک تلنگر بود . در دهه ی دوم ما با ناهنجاری در حجاب مواجه شدیم . این آرامش بعد از جنگ یواش یواش اثر خودش را گذاشت . یکی از آن بخش ها بخش بدحجابی بود . در دهه ی سوم با اوج گرفتن بدحجابی مواجه شدیم . مخصوصا از سالهای 76 به این طرف ، کم کم اوج گرفت و بخشی از کار به دولت بر میگردد . الان هر سه ماه یک بار نرخ تورم را به دولت ارائه میکنند . آیا نرخ ناهنجاری های فرهنگی را هم ارئه می کنند ؟ چند درصد در سخنرانی های دولتی های ما مثلا سخنرانی مسئولین ، در مسائل فرهنگی ریز میشوند و آنرا مطرح و توصیه می کنند ؟

همه ی مباحث و سخن ها بحث اقتصاد شده است . این یک خطر است .انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی و یک انقلابی برای اعتلای مباحث دینی در جامعه است . دولت باید نهاد حجاب و عفاف داشته باشد. شورای انقلاب فرهنگی در سال 84 یک قوانینی را برای حجاب گذراند و بعد آنها به بایگانی رفتند . وظیفه ی هر بخش هم مشخص شده بود . نه کسی پیگیر شد و نه کسی دنبال کرد . امکانات در اختیار دولت است .

یک بخشی از دولت وزارت علوم است . وزارت علوم در این چند ساله برای حجاب در دانشگاه چه کرده است ؟ چقدر سرمایه گذاری کرد ؟ افزایش رشته ها ، متون ، تکنولوژی و پیشرفت های مختلفی داشته ایم ولی کار فرهنگی نداشته ایم . گاهی اگر دانشجو دو نمره کم بیاورد او را مشروط می کنید و اگر شهریه اش را ندهد اخراجش می کنید ، چقدر کار فرهنگی ( منظورم برخورد فیزیکی نیست ) در دانشگاه آزاد ، پیام نور و دولتی کرده اید ؟

من در یکی از دانشگاههای آزاد در یکی از شهرهای مذهبی و کوچک دعوت داشتم . وقتی وارد سالن همایش شدم یک لحظه شک کردم که این مجلس خاص خانم ها است یا مراسم خاصی است ؟ وقتی بیرون آمدم به رئیس دانشگاه گفتم که این چه وضعی است ، واقعا شرم آور است . تمام این خانمها آرایش کرده و بدون مانتو بودند و حتی در زمان سخنرانی در حال ارتباط با پسرها بودند . ایشان گفت : چشم . پیگیری می کنم . اینجا دانشگاه است . شما می توانید قانون بگذارید که بدون مانتو نمیشود دانشگاه آمد و آرایش ممنوع است . برای با حجاب ها تشویق بگذارند . تمام این درسهای معارف و اخلاق برای این است که این ها نماز خوان بشوند . من وقتی درس معارف و اخلاق دارم برای رعایت کردن حجاب و برای کسانی که نماز می خوانند نمره می گذارم . من نمی خواهم راه کار بگویم .

ولی از وزیر محترم علوم و رئیس دانشگاه آزاد که همه ی هم و غم ها در مباحث علمی رفته است . شما دراین بخش چقدر سرمایه گذاری کرده اید ؟ این نباید وضع دانشگاههای کشور ما باشد ؟ شما بیایید مقایسه ای بکنید بین دانشگاه ده سال قبل با امروز. من کوچه و خیابان را نمی گویم .

آنجا که دست دولت است مثل دانشگاهها ادارات ومراکز دولتی قانون بگذارند و حجاب را قانونمند بکنند .

من یک دانشگاهی می رفتم که تابلویی خورده بود که ضوابط لباس پوشیدن ، این قدر روی آن را خاک گرفته بود و کثیف شده بود که اصلا نمی شد تابلو را بخوانی . مجموعه ای در وزارت علوم برای این کار تشکیل بشود و راه کارها را بررسی کنند و روی این قضیه سرمایه گذاری کنند . در بعضی از مراکز اموزش عالی ما وضع حجاب رقت آور است . و من خودم در آنجا هستم و می بینم .بخش بعدی صدا و سیما و رسانه ی ملی است . رسانه ی ملی مهمترین بخش برای فرهنگ سازی در جامعه است. وقتی شما در سریال روابط دختر و پسر را قبل از ازدواج در قالب گسترده نه صحبت در پارک و خیابان بلکه صحبت در اتاق های بسته و عشق ای مثلثی و زنجیره ای روابط آزاد دختر و پسر . مثلا در سریال های تلویزیونی عروس خانم با آرایش وارد قسمتی میشود که آقایان نشسته اند . شما به بیننده چه چیزی را القا می کنید ؟ القا می کنند که عروس میتواند با آرایش و لباس عروس بین مردها بیاید و حتی در پارک قدم بزند . پس شما هم می توانید این کار را بکنید .

این فرهنگ را تلویزیون ما القا می کند .

بعضی برنامه ها و سریال ها حساب شده است و مجری ها خیلی خوب هستندولی صحبت من روی سریال ها است . بخش دیگر خانواده است . مادرها پیش پسرها و پدرها پیش دخترها رعایت کنند . در برخورد و تعامل شان در ارتباطات شان رعایت کنند . روی دختر و پسر بهم باز نشود .اگر یک نهضتی مثل نهضت نماز آغاز بشود که اندک اندک نهادینه بشود و تعطیل نشود میتوان جلوی خیلی از این مسائل گرفته بشود. البته نهضت نه خیزش در کشور ما یک بحثی اوج میگیرد ، مجلس ، صدا و سیما و همه به آن میپردازند و بعد هم تعطیل میشود .