چکن دوزی دختران بلوچ که روزگاری با دست و دل چشم نوازی می کرد امروز در سایه غفلت مسئولین در ورطه فراموشی قرار دارد.
تاریخ انتشار :چهارشنبه ۱۰ تير ۱۳۹۴ ساعت ۱۰:۵۹
گزارش عصر هامون از روزگار ناخوش "چکن دوزی"؛
نور چشمی زنان بلوچ در بوته فراموشی
به این هنر ارزشمند زنان بلوچ نه تنها از دید یک هنر میتوان نگاه کرد بلکه آن را می توان به عنوان یک شغل و اشتغال زایی تلقی کرد و همانند سایرصنعت ها و هنرهای مردمان ایران زمین مثل فرش بافی و قالی بافی و...آن را به یک تجارت جهانی تبدیل کرد. در شرایط فعلی که مسئله بیکاری و ایجاد اشتغال مولد همراه با افزایش تولید داخلی و توسعه صادرات غیرنفتی و فراهم کردن زمینه مشارکت آن در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی مهمترین دغدغه مسئولین نظام و از برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور به شمار می رود اهمیت و نقش بسزای صنایع دستی بیش از گذشته احساس می شود.
سازمان بسیج سازندگی حمایت از کارگاه‌ها و تعاونی‌های چکن دوزی را با هدف کمک به تحقق اقتصاد مقاومتی و اشتغالزایی در دستور کار قرار داده که با استقبال مردم سیستان و بلوچستان نیز روبرو شده است.
هنر دست دختران بلوچ را احیا کنید
300 تن از مسئولان محلی و هنرمندان چکن دوز با امضاء طوماری ضمن تشریح هنر با ارزش مردم سیستان و بلوچستان، خواهان توجه مسئولان استانی و کشوری برای احیاء سوزن دوزی و چکن دوزی شده‌اند.
متن این طومار به شرح زیر است:
بلوچستان، این خطه گسترده و خشک، با مردمان سخت کوش و خستگی ناپذیرش خاستگاه یکی از ظریف‌ترین هنرهای دستی ایرانی نیز هست و آنچه ساکنان این منطقه از دیر باز پیشکش سایر هموطنان خود و نیز ساکنان دیگر نقاط جهان کرده اند تلفیقی صمیمانه از صبر و هنر زنان و دختران هنرمندی است که در هیات سوزندوزی هایی ظریف و جذاب متجلی است . هنر صنعت ارزنده ایی که فقط میتوان نور چشم زنان بلوچ نامیدش و نه هیچ چیز دیگر...
در مناطق شهری و روستائی بلوچستان کمتر زن یا دختری را می توان یافت که با این هنر اصیل و ارزنده آشنائی نداشته باشد و اصولا سوزندوزی آنچنان با زندگی زن بلوچ آمیختگی یافته که وقتی درصدد یافتن منشا و مبدا آن برآئیم در این کار توفیقی چندان نخواهیم یافت زیرا هر دختر بلوچ از سنین کودکی ، ضمن آموختن و انجام امور مربوط به خانه داری موظف به فرا گرفتن سوزندوزی نیز هست و به سبب دخالتی که سلیقه های گوناگون در تهیهی نوارهای سوزندوزی دارد می توان طرحها و نقشهای متنوع و اصیل سوزندوزی را در منطقه ی بلوچستان مشاهده نمود. بر این اساس می توان به جرات گفت تقریبا تمام دختران وزنان بلوچ که در فاصله سنی ۱۰ تا ۴۵ سالگی قرار دارند با سوزندوزی آشنا هستند.
شناخت این هنر ارزنده توسط ساکنان سایر شهرها با افزایش تقاضا برای محصولات سوزندوزی و ازدیاد تولید در مناطق مختلف مقارن بوده است و از این رو انواع رومیزی، کوسن ، سفره، آباژور، پرده و غیره نیز توسط سوزندوزان تولید می شود.
مهمترین مراکز تولید سوزندوزی عبارت است از: اسپکه، هریدک، کوپچ ، پیپ، مته سنگ، چانف ، مهنت، ایرندگان، قاسم آباد، گشت، سوران، کله گان، بمپور، اسماعیل آباد و زاهدان.
در سوزندوزی به بیش از دو نوع ماده اولیه نیازی نیست: نخ و پارچه. سوزندوزان حسب امکانات و سلیقه از نخ دمسه بر(D.M.C.) یا از نخ های پاکستانی استفاده می کنند.
معمولا سوزندوزان مستقلا به تهیه محصول می‌پردازند و در صورت کار گروهی پس از پیاده کردن طرح کلی، هرزن یا دختر سوزن دوز یک رنگ را تماما سوزندوزی می نماید و برای قسمت بعدی و استفاده از رنگ دیگر در تولید محصول آن را به هنرمند بعدی سپرده و این عمل تا خاتمه کار و تکمیل محصول ادامه می یابد. براثر اقداماتی که توسط سازمان صنایع دستی ایران به منظور شناساندن و معرفی محصولات سوزندوزی بلوچ بعمل آمده، عرضه فرآورده های تولیدی در منطقه مذکور از محدوده این استان پای فراتر نهاده و آوازه نقشهای اصیل و زیبای آن تا خارج از کشور و اقصی نقاط عالم راه یافته و با استقبال فوق العاده علاقمندان به محصولات هنری و سنتی ایران روبرو گردیده و در حال حاضر همه ساله مقادیری از نمونه های جالب و ارزنده اینگونه محصولات به ممالک مختلف جهان صادر می شود.
از نمونه های سوزندوزی ، فرآورده های تکمیلی نظیر: کیف، جای جوراب، قوطی سیگار، کیف بغلی، کیف پول خرد، جلد عینک، جای کلید، جای دستمال کاغذی، دستمال سفره، شلوار، کت ، مانتو، کراوات، پارچه ، کفش، کمربند، کیف، آباژور، چکمه، شلیته، بلوز، کاپشن، جلد آلبوم، قاب عکس و ... تهیه می شود.
زنان سیستانی و بلوچ صبور و بردبار از زمان های دور تاکنون همدوش مردان خود، با ذوقی سرشار، بیشتر وسایل خانه را به بهترین شکل درست می کردند و با نقوش زیبا می آراستند.
از تهیه پارچه تا دوخت و تزئین پوشاک و بافت فرش، گلیم و جاجیم با زییاترین نقوش برجای مانده از آبا و اجدادشان که سینه به سینه منتقل شده، از دیرباز بر دوش زنان این دیار بوده است.
رهاورد اهتمام مردان و زنان این دیار برای تامین مایحتاج زندگی خود، هنری ممتاز و ارزنده از سرزمین کهن سیستان و بلوچستان است که پیوند تنگاتنگ این آثار با زندگی روزمره مردم، آنها را از سایر هنرهای ایرانی متمایز کرده است. اگر به نقوش بکار رفته در آثار هنری مردم این دیار بدقت بنگری، پیوند عمیق لحظه ها، باورها و قصه های مردانگی و غیرتمندی گذشتگان طی قرنهای متمادی در شکل گیری تمدن این منطقه را حس خواهی کرد.
عمده ترین هنرهای سنتی و دستی سیستان و بلوچستان، "پشتی، گلیم، قالی، سیاه دوزی، سکه و آیینه دوزی، سوزن دوزی بلوچی، خامه دوزی، پریوار دوزی، حصیربافی، پرده بافی، سیاه چادر بافی، سفالگری، جواهر سازی، آویزدیواری از نوع اسفند، تولید ابزارآلات موسیقی، توتن و لنج سازی" است..
امروز هنر سوزن دوزی در سیستان و لوچستان بیشتر با نام بلوچ دوزی و پریواردوزی یاد می شود زیرا این هنر در منطقه سیستان اکنون به صورت خامه دوزی و سیاه دوزی انجام می گیرد و تا اندازه ای متمایز از سوزن دوزی بلوچستان است.
اهمیت سوزن دوزی در نقوشی است که بطور عمده به صورت اشکال هندسی پدید می آید و هنرمند با استفاده از ساده ترین مواد اولیه چون پارچه، نخ و سوزن، بی نظیرترین نقوش رنگی را روی پارچه بوجود می آورد و در پریواردوزی از آینه های کوچک نیز استفاده می کنند.
سوزن دوزی به عنوان شغلی دائمی برای زنان بلوچ به شمار می رود که به طور عمده از این طریق امرار معاش می کنند و استفاده از رنگ، نوع نقوش و جنس پارچه ها رابطه مستقیمی با درآمد اقتصادی هر خانواده دارد.
عمده ترین منطقه تولید سوزن دوزی شهرستان های "نیشکهر، فنوج و ایرانشهر" است و به صورت پراکنده در سراسر سیستان و بلوچستان نیز می توان اشتغال به این نوع هنر دستی را مشاهده کرد.
به این هنر ارزشمند زنان بلوچ نه تنها از دید یک هنر میتوان نگاه کرد بلکه آن را می توان به عنوان یک شغل و اشتغال زایی تلقی کرد و همانند سایرصنعت ها و هنرهای مردمان ایران زمین مثل فرش بافی و قالی بافی و...آن را به یک تجارت جهانی تبدیل کرد.
طرحها و نقشهای لباس‌های بلوچی که طرفداران خاص خود را دارند را میتوان به صورت انبوه تولید و روانه بازارها حتی در سطح جهانی کرد.
برای اینکه در عصر حاضر بخواهیم از طریق های مختلف مثل احداث کارخانه ها اشتغال زایی کنیم نیاز به هزینه ای هنگفت داریم اما بر خلاف آن هنر سوزن دوزی زنان بلوچ تنها وسایل مورد نیازش نخ وسوزن و بارچه ی مرغوب و... است از این طریق می توان برای هزاران نفر با کمترین هزینه اشتغال زایی کرد.
اکنون ما جوانان بلوچ می خواهیم این هنر را اعتلا بخشیده و به آن رونق بخشیم تا در اقتصاد مقاومتی نقش آفرینی کنیم و در این مسیر از مسئولان استانی و کشوری برای حمایت از ایجاد اشتغال از طریق توجه به هنرهای دستی یاری می طلبیم.
آموزش و ایجاد گنجینه صنایع دستی به زودی در سیستان و بلوچستان
کامبیز مشتاق‌گوهری مدیر کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان در جمع خبرنگاران افزود: امروزه نباید به صنایع دستی نگاهی هنری و انتزاعی داشته باشیم چرا که صنایع دستی برای کاربرد در زندگی مردم تولید می‌شود.
وی ادامه داد: صنایع دستی تنها حوزه‌ای است که بدون کمک میراث فرهنگی و گردشگری همچنان زنده و پویاست و تولید سرمایه می‌کند و به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد. همچنین صنایع دستی به تامین معیشت مردم کمک می‌کند و در واقع صنایع دستی کمکی برای ارتقای سطح معیشت مردم و راهکاری برای بالا بردن و توسعه سطح اقتصادی خانواده‌ها است.
مشتاق گوهری، مهمترین برنامه و فعالیت میراث فرهنگی را طراحی محصول و بازاریابی، عنوان و خاطرنشان کرد: یکی دیگر از برنامه‌های صنایع دستی، آموزش و ترویج صنایع دستی در نقاط مختلف استان است. این کار با ایجاد گنجینه‌ای از آثار صنایع دستی کهن برای اولین بار در استان انجام می‌شود.
انتهای پیام/9031 https://www.asrehamoon.ir/vdcipuay.t1au32bcct.html
asrehamoon.ir/vdcipuay.t1au32bcct.html
