آیین سوگواری سیدالشهدا (ع) در جنوب سیستان و بلوچستان/ بیرق عزای حسینی شیعه و سنی نمی شناسد

محمدعلی ابراهیمی، کارشناس مردم شناسی و پژوهشگر میراث فرهنگی در گفت و گو با خبرنگار عصرهامون بیان کرد: سیستان و بلوچستان گرچه از لحاظ وجود امام زادگان بلافصل با معصومین بی بهره بوده، اما به واسطه ارادت قلبی و علاقه شدید مردم این خطه اعم از بلوچ و سیستانی به نبی مکرم اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع)، بقعه­ها و اماکن متبرکه بی شماری را در خود جای داده است که به واسطه مدفون بودن سادات جلیل القدری مانند سید باقر (ره) در زابل و یا اشخاص مهم و محترمی مانند سید غلامرسول در چابهار اهمیت و احترام بالایی دارد.

وی ادامه داد: افزون بر ۷۰ بقعه، نظرگاه، قدمگاه و آرامگاه در استان وجود دارد که مردم از شهرها و روستاهای مختلف به این مکان ها مراجعه می کنند، در منطقه سیستان نظرگاه ها و اماکن دیگری به لحاظ محبت فراوان مردم این دیار به حضرت علی (ع)، حضرت امام حسین علیه السلام، حضرت ابوالفضل العباس (ع) و دیگر ائمه اطهار به عنوان نظرگاه و قدمگاه وجود دارد كه قدمت بسياري از آنها به سده­هاي قبل بر مي گردد.

کارشناس مردم شناسی بیان کرد: مردم اهل سنت در احترام به ماه محرم و ایام شهادت امام حسین(ع) همانند شیعیان از برگزاری مراسم ازدواج و جشن‌های شادی خودداری و در شهرهای جنوبی سیستان و بلوچستان علاوه بر شیعیان، بسیاری از برادران و خواهران اهل تسنن نیز با حفظ حرمت ماه محرم و ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان حسین بن علی (ع) در آیین های ویژه شرکت می کنند.

ابراهیمی اظهار کرد: در ایرانشهر و بزمان شیعیان بلوچ رسوم خاص خود را دارند، با آغاز اولین روز از ماه محرم امامان جمعه، پیش نمازان مساجد و ملاها با سخنرانی در مساجد و محافل مذهبی، مردم را از اهمیت این ماه آگاه می سازند و با روایت احادیث مختلف سعی دارند مظلومیت امام حسین (ع) و نقش وی در اسلام و همچنین عظمت این ماه پر برکت را به نمازگزاران منتقل کنند.

وی عنوان کرد: اکثر مردمان بلوچستان و برادران و خواهران اهل تسنن روزهای تاسوعا و عاشورا روزه می گیرند، آنها بر این باورند که گرفتن روزه در این ایام اجر و ثواب بسیاری دارد.

پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: البته کمک به فقرا در همه ايام سال توصيه شده و رواج دارد اما در روز عاشورا با عنايت به فضيلت هاي الهي آن، مردم به فقرا بيشتر کمک مي کنند.

ابراهیمی تصریح کرد: پخت غذاهاي محلي از قبيل حلوا، خورشت و برنج و همچنين پخش شير و خرما ميان خانواده هاي کم درآمد از ديگر آيين هاي روزهاي تاسوعا و عاشورا در نقاط مختلف بلوچستان است.

وی افزود: مردم بلوچ براي همه ماه هاي قمري رسوم و آيين خاصي دارند و در ماه محرم ساعات بيشتري را به عبادت اختصاص مي دهند و اعتقاد دارند در اين ماه درهاي توبه باز است.

خرج امام؛ سنتی دیرینه مردم دلگان در دهه اول محرم

کارشناس مردم شناسی اظهار کرد: یکی از رسوم قابل توجه که از گذشته های بسیار دور در دلگان که مردم آن از دوستداران مکتب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) هستند، رواج داشته "خرج امام" است.

ابراهیمی افزود: از گذشته های بسیار دور مردم این منطقه در شب های دهه اول محرم با دورهم نشینی به عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) می پرداختند؛ به این صورت که بانی مجلس که عموما از افراد ریش سفید و یا معتمد روستا است مردم را قبل از نماز مغرب و عشا جهت عزاداری حضرت امام حسین (ع) به منزل خود دعوت می‌کرد و علاوه بر خرج دادن و پخش نذورات مراسم روضه خوانی و نوحه خوانی با حضور اهل سنت و تشیع برگزار می شد.

وی ادامه داد: مردم اهل تسنن با آغاز ماه محرم خود را در سوگ سرور و سالار شهیدان سهیم دانسته و برنامه های وعظ و سخنرانی در محافل مذهبی برگزار می کنند، در مساجد اهل تسنن و خانه ها، مردم تا پاسی از شب خود را از فیض و برکت این ماه با تلاوت قرآن و ذکر تسبیح بهره مند و زنان نیز در خانه ها به طور گروهی دور هم جمع می شوند و با تلاوت قرآن، ذکر و تسبیح از برکات این ماه استفاده می کنند.

کارشناس مردم شناسی بیان کرد: در بلوچستان ایران، در ایام ماه محرم، اکثر کسانی که از وضعیت اقتصادی بهتری برخوردار هستند با دادن خیرات و صدقه به فقرا و یتیمان و با ذبح بز و گوسفند و پخش آن در میان خانواده های کم درآمد و بی بضاعت از ثواب این ماه بهره می جویند.

تعامل و وحدت؛ توصیه تشیع و تسنن در ماه عزاداری سیدالشهدا

ابراهیمی اظهار کرد: دعوت به تعامل و وحدت، یکی از حرکات جالب در میان مردم بلوچستان و اهل تسنن است که در این ایام تعامل خود را با برادران شیعه مذهب، بیشتر می کنند و مولوی ها و ملاهای مساجد مردم را به وحدت فرامی خوانند و با دیدن یکدیگر، این ایام را به هم تسلیت می گویند.

وی تصریح کرد: یکی از آیین های خاص مناطق شیعه نشین در بلوچستان که طی سال های اخیر رواج یافته اجرای آیینی موسوم به "مقتل خوانی" بعد از نماز ظهر عاشوراست، عزاداری در روزهای ابتدایی ماه داخل حسینیه ها و مساجد محل انجام می شود اما از روزهای چهارم به بعد حسینیه ها و تکایا برای اعلام تسلیت به دیگر هیئت ها در صفوف منظم به خیابان ها آمده و به دیکر مساجد رفته و در مراسمات عزاداری آنها شرکت می کنند.

دگرگونی آیین های محرم از گذشته تاکنون

کارشناس مردم شناسی گفت: آيين هاي محرم به گواه تاريخ از گذشته هاي دور تاکنون ميان مسلمانان به ويژه شيعيان با شکوه و جلوه خاصي برگزار می شود، گرچه اصل و اساس برپايي آيينهاي محرم، عزاداري براي سرور و سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين(ع)، اهل بيت و ياران با وفايش و زنده نگه داشتن ارزش هاي والاي قيام عاشوراست، اما با توجه به تغيير شرايط جامعه در طول قرن ها و سال ها تغييرات و تفاوت هايي در نحوه انجام مراسم ويژه ماه محرم در برخي نقاط ايجاد شده است.

ابراهیمی ادامه داد: برخي آيين هاي سنتي ماه محرم در سايه اين تغيير و تحولات دگرگون شده، برخي از گردونه مراسم ماه محرم به کلي خارج و منسوخ و برخي نوآوري ها نيز به ويژه طي سال هاي اخير در مراسم ماه محرم به وجود آمده است.

وی اظهار کرد: با اين حال بهره گيري از سنت هاي محلي و بومي ويژه محرم در سيستان و بلوچستان هنوز در بيشتر نقاط اين استان پا برجاست و مردم نيز عزاداري به سبک و سياق پدرانشان را مطالبه مي کنند، تاريخ به خوبي گواه ارادت ويژه مردمان خطه سيستان و بلوچستان به اهل بيت (ع) را مي دهد که در هر شرايطي براي حفظ آرمان ها و توسعه تفکر اهل بيت عصمت و طهارت (ع) تلاش کرده اند.

پژوهشگر میراث فرهنگی اظهار کرد: آیین های محرم به گواه تاریخ از گذشته های دور تاکنون میان مسلمانان به ویژه شیعیان با شکوه و جلوه خاصی برگزار شده است و در این بین از آنجا که طبق تاریخ، سیستانی ها از نخستین خونخواهان امام حسین(ع) و یاران با وفای آن حضرت بودند، برای این ماه ارزش خاصی قائل بوده و حرمت و آداب و رسوم خاصی در مورد آن دارند.

ابراهیمی اضافه کرد: اگر چه اصل و اساس برپایی آیین های محرم، عزاداری برای سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، اهل بیت و یاران با وفای امام و زنده نگه داشتن ارزش های والای قیام عاشوراست، اما با توجه به تغییر شرایط جامعه در طول قرن ها و سال ها تغییرات و تفاوت هایی در نحوه انجام مراسم ویژه ماه محرم در برخی نقاط ایجاد شده است.

وی ادامه داد: با این حال بهره گیری از سنت های محلی و بومی ویژه محرم هنوز در بیشتر نقاط این استان پا برجا بوده و بررسی ها نشان می دهد که آنان در هر شرایطی برای حفظ آرمان ها و توسعه تفکر اهل بیت عصمت و طهارت(ع) تلاش کرده اند.

کارشناس مردم شناسی اظهار کرد: ما مسلمانان باید در پاسداشت قیام آن حضرت(ع) بکوشیم و جنبه های فراموش شده وحدت بخشی آن را احیا کنیم تا دنباله روی حقیقی ابا عبدالله(ع) باشیم، باید این نکته را نیز به دیگران بشناسانیم که نهضت حسینی، علت بقای اصل دین و فرهنگ اسلامی و جان مایه اتحاد و انسجام اسلامی است.

ابراهیمی عنوان کرد: پس همگان باید ضمن بازشناسی و تأمل در فلسفه و ابعاد گوناگون این نهضت، در صیانت و حفاظت از این فرهنگ فراگیر در مقابل امواج جهالت ها، بدعت ها، آسیب ها، تحریف ها و انحرافات پدید آمده و رفتارهای موهن و غیرمعقول و خلاف موازین شرعی در زمینه مراسم عزاداری و برنامه های سوگواری و نیز صیانت و نگهداری از روش های اصیل و سنتی عزاداری ضمن بررسی راهکارهای تقویت و توسعه آن متناسب با روح حماسی عاشورا و ذوق، سلیقه و گرایش های نسل امروز هوشیار، دقیق و کوشا باشیم تا از خدشه دار شدن شوون حماسه عظیم عاشورا جلوگیری شود.

انتهای پیام/محسن تازه روز