حقوق گمشده شهروندان در فضای مجازی

در حقیقت باید گفت هر کاربری که در فضای مجازی فعالیت می‌کند خواه‌ناخواه تحت تاثیر عوامل برهم‌زننده حریم خصوصی قرار می‌گیرد، اما نکته مهم این است که حریم شخصی تا چه اندازه قابل دستیابی و تا چه میزان قابل قبول است. اهمیت این جمله در این است که اگر بخواهیم حریم شخصی در دنیای مجازی را با ناشناس ماندن برابر در نظر بگیریم مرتکب اشتباه شده‌ایم؛ چراکه با وجود تمام ابزارها و تکنولوژی‌های تغییر هویت در فضای مجازی، هویت اصلی افراد کاملا مشخص و قابل ردیابی است.

امروزه به طور تقریبی حدود 95 درصد از افراد جامعه به نوعی از فضای سایبری استفاده می‌کنند، در این بین افرادی هستند که به دلایل مختلف در فضای سایبری و شبکه‌های اجتماعی مورد سوء‌استفاده‌های مختلف قرار می‌گیرند.

به گفته یکی از حقوقدانان «به طور کلی همه ما فارغ از نوع نگرش دینی و اقتصادی و حتی سیاسی و فرهنگی با مفهومی تحت عنوان حریم خصوصی آشنا هستیم. بسیاری از اوقات افراد خود اجازه دسترسی به حریم خصوصی‌شان را از طریق به اشتراک گذاشتن عکس‌های شخصی برای سایر افراد فراهم می‌کنند و به نوعی خود مبادرت به نقض حریم خصوصی خود می‌نمایند. مطالعه اجمالی قوانین در سایر کشورها نیز نشان می‌دهد دستگاه‌های تقنینی سایر کشورها به رعایت حریم خصوصی و البته مجازات ناقضان این حریم اهتمام داشته‌اند. حتی خود مردم در اعتراض به نقض حریم خصوصی‌شان اقدام به راهپیمایی و تظاهرات‌ مختلفی کنند.

البته کشور ما هم از این قاعده مستثنی نبوده است. به طور مثال در اصول 22 و 23 و 25 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هرگونه تعرض به آبرو، جان، مال، حقوق، مسکن، پیشه، عقاید و اطلاعات خصوصی افراد ممنوع اعلام شده است، حتی در تعالیم دین مبین اسلام نیز به بشر آموزش داده می‌شود برای زندگی خود حریم خصوصی قائل شود و از افشای اطلاعات خصوصی زندگی خود پرهیز کند.

با استناد به تمامی تفاسیر فوق، ارائه تعریفی از حریم خصوصی بسیار سخت به نظر می‌رسد اما به طور کلی می‌توان گفت که حریم خصوصی یعنی اینکه هر فردی به صورت آزاد حق داشته باشد  اطلاعات مربوط به زندگی خود را پنهان کرده و آن را کنترل کند در عین حال مانع از دسترسی دیگران به این اطلاعات گردد و نیز بتواند آزادانه تصمیم بگیرد که چه زمانی و تا چه حد اطلاعات را به دیگران منتقل کند.

و اما نقض حریم خصوصی به گونه‌ای ممنوع است که حتی خداوند در آیات 27 و 28 سوره نور و آیه 12 سوره حجرات در مقام بیان یکی از مصداق‌های حق خلوت،  منع تجسس و تفتیش در اسرار و امور دیگران را گوشزد می‌کند. پیامبر اکرم(ص) نیز چنین می‌فرمایند: «اگر تو به دنبال تجسس و تفتیش در اسرار دیگران باشی آنان را فاسد کرده‌ای یا نزدیک است که آنان را فاسد کنی».

بی‌تردید یکی از وظایف اصلی دستگاه‌های تقنینی و قضایی، حفظ حقوق شهروندی است. حقوق شهروندی مجموعه قوانینی هستند که زمینه‌های مدنی شدن را در جامعه قوام داده و به موقعیت شهروندی افراد اعتبار می‌بخشند.

برای حقوق گمشده شهروندان در فضای مجازی و حفظ اطلاعات و حریم‌های خصوصی کاربران، باید قوانین و مقرراتی در یک چارچوب  اساسی تدوین شود تا از این طریق  فضای مجازی قانونمند شود.
همان‌طور که در یک جامعه شهروندان دارای حق و حقوقی هستند که باید مورد احترام واقع شوند، در فضای مجازی نیز کاربران دارای حقوقی هستند. پس این حق شهروندی باید حفظ شده و با آنچه باعث نقض حقوق شهروندی می‌شود مقابله شود.
انتهای پیام/4382