گشتی به محله های یک شهر بدون ترمز دستی

به گزارش سرویس اجتماعی عصرهامون به نقل از اوشیدا: شهر زابل مانند هر شهر دیگری دارای محلاتی است که بعضا به نام محله خوانده می شود،در این گزارش سعی بر آن شده است تا با عجیب ترین نام های محله های شهر زابل و چگونگی نامگذاری آنها آشنا شویم.
شاید نتوانیم برای هیچ یک از محلات زابل که با پیشوند محله به آنها اطلاق می گردد به اندازه محله کاظمی ها قدمت پیدا کنیم.
محله کاظمی ها
فردی به نام حسین که بانی حسین آباد قدیم زابل است خود جد طایفه کاظمی ها نیز هست.از حسین پسری به نام بخشی و از او پسری به نام علی و از او پسری به نام کاظم به ثمر می رسد که کاظم صاحب سه پسر می شود به نامهای غلامشاه ،جعفر و محمد که هر یک از آنان جد بزرگ گروهی از ساکنین حسین آباد شدند و با تاسی از نام پدر جدشان به کاظمی مشهور شدند و محل سکونت آنان نیز به نام محله کاظمی ها در زابل شهرت یافت.
ساختار این محله نیز معروف است به طوری که بسیاری از بزرگان و پیشکسوتان این گروه که در سالهای آتی به خارج از سیستان و به فراه کوچ کردند ،تمام خصیصه های رفتاری و سبک کوچه و محله ای که در آن زندگی می کردند با محله کاظمی ها برابر است.
این محله با توجه به اینکه در جنوب مسجد فعلی آیت الله شریفی قرار دارد .
غلامحسین کاظمی معروف به "گل حسین" از ساکنین این محله بود که وی را باید اولین مولف سیستانی بدانیم که اثرش در زمان خودش تالیف و چاپ شد.
در جنوب محله کاظمی ها محله شورَکَه قرار دارد که از محلات قدیمی شهر زابل است که قسمت هایی از آن جزء محله کاظمی هاست .
محله خندق
ضلع جنوب غربی میدان انقلاب (موشک سابق) را محله خندق می گویند. در این محله خندقی وجود داشت که امروزه از بین رفته است. این خندق در دهه 1330 نیز قابل مشاهده بود و آب از نهر آقا وارد این خندق می شد و به سایر قسمت ها می رفت و در واقع خندق جزیی از نهر آقا بود.
از آب این خندق گاهی برای شتشوی اموات استفاده می شد به طوری که مراسم تغسیل شخص متوفی را در کنار این خندق اجرا می کردند.
مرحوم استاد مزار گلستانه درباره ایجاد خندق معتقد است که از خاک محل برای خانه سازی در اطراف محله استفاده می شد و به مرور این خاکبرداری ،گودی عظیم ایجاد نمود که به خندق شهرت یافت. و جنوب آن را نیز شیب خندق می گویند.
محله گاو کش ها یا قصاب ها
جنوب شرق تقاطع خیابان فرهنگ و خیابان شهید رجایی و اطراف آن معمولا به محله قصابها یا گاو کش ها شهرت دارد.از مشخصات بارز این محله بلندی و ارتفاع آن است و در شهر زابل که در واقع یک "شهر بدون ترمز دستی" محسوب می شود. در نوع خود جالب توجه است.
امروزه بیش از پنج قصابی در این محل فعال است و این در نوع خود بی نظیر است.
البته در میان ساکنان این محل تلاشی برای جلوه دادن نام این محل به نام " محله گاو کش ها یا قصاب ها " به چشم نمی خورد.
محله معصوم آباد
امروزه یکی از معروفترین محلات زابل همین معصوم آباد است.قضیه نامگذاری این محله به این نام هم مثل بسیاری از موارد دیگر از یک شوخی و یا لااقل از یک صحبت غیر عمد شروع می شود.
این محله منسوب به معصومه گیوه پوش فرزند حسن است که به همراه شوهر خود خانه ای در همین محله بنا کردند.
هر چند این خانواده به لحاظ مالی چندان تمکنی نداشتند اما خانه ای در این محله ساختند که احتمالا مقارن با اوایل دهه 1350 شمسی باشد.
وقتی معصومه گیوه پوش با خشت زدن برای خودش خانه ای درست کرد . یک روز حاج موسی مسعودی با عبور از این محل از شخصی به نام نوروز که از همراهانش بود سوال می کند که این خانه از کیست و می گویند که معصومه خانه درست کرده است.حاج موسی مسعودی هم می گوید ،نگویید معصومه خانه درست کرده بگویید"معصوم آباد".
با این توصیفات شروع خانه سازی در این محله مربوط به اوایل دهه 1350 است.
محله ریگی
در نگاه اول به نام محله ،خواننده بی اختیار توجهش به سمت طایفه ریگی می رود و فکر می کند این محله منسوب به این طایفه است در حالی که اینطور نیست .در واقع هجوم ماسه بادی ها به این محل در زمانی که این منطقه در معرض تحرک شن های روان قرار داشت ،باعث شد تا این محل با ریگ پوشیده شود و از همین رو به این محل " محله ریگی" یعنی محله ای که دارای ریگ است ،گفته می شود.
ریگ از مشخصه های بارز آبادی های سیستان می باشد به طوری که حتی سیستان را هم به ریگستان معنی کرده اند.
محله غلطک
هنگامی که از شهر زابل به سمت سه قلعه می رفتیم در سمت چپ یعنی حدود جنوبی جاده مواصلاتی زابل-سه قلعه در آخرین ماههای سال 1389 ،غلطک بزرگی مشاهده می شد که روز به روز بیشتر در خاک فرو می رفت این محله به علت وجود این غلطک به محله غلطک شهرت یافت.
مرحوم استاد مزار گلستانه که خود از ناظران عینی و مسببین وجود غلطک در این محل بود ،گفته است؛ قصد داشتیم برای روستا کار مفیدی انجام دهیم و چه کاری بهتر از جاده کشی،زیرا جاده مواصلاتی شهر به سه قلعه خاکی و در روزهای بارانی گلی می شد و تردد مشکل می گشت.
عملیات جاده سازی آغاز شد ولی هنوز چیزی نگذشته بود که غلطک در همان محل خراب شد و از کار افتاد ،تلاشهایی برای تعمیر آن به عمل آمد ولی قرین به توفیق نبود و به مرور توسط افراد دستبردهایی نیز به آن شد که بالاخره فقط قسمت هایی که قابل حمل نبود از آن باقی ماند .
در همان سالها که غلطک در زمینهای اطراف محل افتاده بود ،خانه سازی شروع شد و به مرور زمان این قسمت به محله غلطک شهرت یافت.
ظاهرا این غلطک در آخرین روزهای سال 89 از محل خارج شده است و امروز دیگر مشاهده نمی شود.
محله گروهبان ها یا محله مسجد پادگان
انتهای شرقی کوچه امام خمینی 47 که قبلا با نام نریمان شناخته می شد. امروزه در نظر مردم کوچه مسجد پادگان شهرت دارد.
و به علت سکونت تعدادی از کادر ارتش در این کوچه به محله گروهبان ها یا کوچه گروانو در اصطلاح محلی شهرت یافت.
به طوری که در دهه 1340 در این محله تقریبا هیچ غیرنظامی یافت نمی شد .
یکی از حوادث دلخراش مربوط به این محله قتل کودکان است .
در وسط باغ بختیاری که در این محله قرار داشت همزمان با پیروزی انقلاب یک عمارت قرار داشت و در کنار این باغ منزل کوچکی بود که به خانه سهراب مشهور بود .
در این باغ تعدادی کودک ربوده شده و به قتل رسیده بودند و تکه های اجساد آنها در کیسه های نایلونی در زباله دان های کوشه و کنار شهر یافت می شد و وحشت عجیبی بر مردم حکمفرما شده بود.
با شناسایی این خانه و آثار بدست آمده در آن راز این قتل ها برملا شد و تعدادی دستگیر شدند.
در مورد محلات شهر زابل باید گفت که برخی از آنها بدون آگاهی شخصی که محله را به نام آن می خوانیم بوجود آمده است مانند محله معصوم آباد و برخی دیگر بر اثر عوامل فیزیکی به این نام اشتهار یافته اند مانند محله خندق و برخی از محلات با یکجانشینی طوایف شکل گرفته است مانند محله سراوانی ها و ...
ناصر چاری محقق و پژوهشگر سیستانی
انتهای پیام/4382