کارشناس سیاسی گفت: کودتای ۲۸ مرداد بهعنوان یكی از سرنوشتسازترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران محسوب میشود.
عیسی نکویی در گفتگو با خبرنگار عصرهامون بیان کرد: از سال ۱۳۲۶ با خروج متفقین و بهکارآمدن دولتهای بیثبات، شش دولت در ایران به روی کارآمد، در سال ۱۳۲۷ مراغهای دوباره روی کارآمد که در همین زمان نواب صفوی به همراه آیتالله کاشانی با حمایت از مردم فلسطین و ثبتنام ۵ هزار ایرانی برای اعزام، تحولات گسترده را رقم زدند، در همین سال محمد ساعد با دریافت ۴۰۰ هزار دلار رشوه از اسرائیل وزیر خارجه خود را عوض کرد و با موافقت شاه در سال ۱۳۲۸ دولت اسرائیل را به رسمیت شناخت که باعث ایجاد شکاف بین دولت و مجلس شد.
وی افزود: در سال ۱۳۲۸ قرارداد گس گلشاهیان بین ایران و انگلیس بر سر نفت بسته شد و با استعفای دولت ساعد، علی منصور نخستوزیر شد؛ در همین سال جبهه ملی به رهبری مصدق به وجود آمد و آیتالله کاشانی بعد از یک سال از زندان آزاد شد.
این کارشناس سیاسی ادامه داد: در ۱۷ اسفند ۲۹ کمیسیون نفت مجلس پیشنهاد ملیشدن نفت را تصویب کرد در همین زمان رزمآرا که نخستوزیر بود توسط خلیل طهماسبی ترور شد، در ۲۴ اسفند همان سال این طرح در مجلس تصویب شد و پنجروز بعد مجلس سنا مصوبه تأیید و شاهان را امضا کرد.
وی همچنین از تأثیرات ملیشدن نفت بر تحولات داخل و بینالمللی گفت: با تصویب این طرح، مصدق به نخستوزیری رسید و کابینه خود را تشکیل داد.
نکویی اضافه کرد: شرط مصدق برای نخستوزیری، خلعید شرکت ایران و انگلیس از نفت کشور، و فروش نفت به قیمت عادلانه به مشتریان بود، در این زمان انگلیس به دیوان لاهه شکایت کرد و تهدید کرد که ۴ هزار چترباز و رزم ناو های خود را به مرز ایران خواهد فرستاد که با واکنش ایت الله کاشانی روبرو شد و ایشان تهدید به اعلام جهاد کردند.
وی اظهار کرد: در این زمان کارشناسان خارجی شاغل در شرکت نفت ایران به طور دستهجمعی استعفا دادند و تلاش مصدق برای بازگرداندن آنها بینتیجه بود و دولت تلاش کرد که از هلند و امریکا کارشناس بیاورد که با مخالفت انگلیس روبرو شد، با این اتفاق تولید نفت بهاندازه نیاز داخلی تقلیل یافت.
این کارشناس خاطرنشان کرد: در مرداد آخرین واحد پالایشگاه آبادان تعطیل شد، بعد مصدق برای پاسخگویی در مورد این مسائل و برای دفاع از شکایت انگلیس از شورای امنیت سازمان ملل به انگلیس رفت و با دفاع از ایران، رأی به نفع ایران صادر شد.
وی در ادامه در پاسخ به سؤال خبرنگار ما که چه عاملی ملیشدن صنعت نفت را تسریع بخشید، گفت: با روی کار آمدن رزمآرا بعد از منصور که شخصیتی وابسته به انگلیس و امریکا بود، سبب اتحاد بیشتر نیروهای مذهبی (در رأس آن آیتالله کاشانی) و نیروهای ملی (دکتر مصدق) شد این دو گروه دولت رزمآرا را شبه کودتا مینامیدند، رزمآرا برای جلوگیری از ملیشدن صنعت نفت ایران وارد مذاکره محرمانه با انگلیس شد و پیشنهاد جدیدی به انگلیس ارائه داد که به نفع انگلیس بود، همچنین با تحقیر روحیه ملی ایرانیان اعلام کرد که ایرانیان قادر به اداره یک کارخانه سیمان نیستند و ملی کردن صنعت نفت ایران را بزرگترین خیانت بر شمرد.
نکوئی افزود: مصدق بهطورکلی در فرایند ملیشدن صنعت نفت مدافع این حق ملی بود تا جایی که بعدازاین اتفاق به دفاع از حقوق ایران در دادگاههای بینالمللی پرداخت، ایرادی که تاریخ به شخصیت دکتر مصدق گرفته جنبه غربگرایی وی بود که تا حدی تصمیمات او را تحتتأثیر قرارداد، مصدق چهره سیاسی این جنبش ملی بود پیشبردن سیاست موازنه منفی نفت از دیگر اقدامات مصدق بود.