تشریح سنت‌های عید فطر در سیستان و بلوچستان از زبان یک مردم‌شناس

محمدعلی ابراهیمی در گفتگو با خبرنگار عصرهامون پیرامون آداب‌ورسوم عید سعید فطر در سیستان و بلوچستان، بیان کرد: مردم این استان سه روز قبل از فرارسیدن عید فطر، به نظافت و خانه‌تکانی می‌پردازند و لباس‌های نو تهیه می‌کنند، در این روز نان‌های روغنی به نام قلیفی و کلوچه‌های محلی پخت و بین همسایه‌ها و خویشاوندان توزیع می‌شود.

وی افزود: در روز عید فطر تمام مردم روستا با حضور در مکانی که به‌منظور اقامه نماز عید در نظر گرفته‌شده حضور می‌یابند و پس از خواندن نماز و پرداخت فطریه، فرارسیدن عید فطر را به یکدیگر تبریک گفته و به همراه روحانی و ریش‌سفیدان برای عرض تبریک به خانه‌های اقوام و آشنایان می‌روند.

به گفته کارشناس ارشد گردشگری؛ دیدوبازدید عید از خانه شهدا و سادات یا بزرگ‌ترین فرد فامیل آغاز می‌شود و پس از حضور در هر خانه و خوردن شیرینی محلی و چای و میوه، خانه را به همراه صاحب‌خانه برای رفتن به منزل دیگر خویشاوندان و دوستان ترک می‌کنند، معمولاً تمام ساکنان هر روستا با یکدیگر قوم‌وخویش هستند و به همین سبب هیچ خانه‌ای بدون دیدوبازدید عید نمی‌ماند حتی اگر از اقوام و خویشان هم نباشند.

فطر، آیینی کهن با قدمتی به بلندای تاریخ سیستان

وی با بیان اینکه ماه مبارک رمضان در خطه‌ای كه بر اساس تاریخ قدمتش به حدود ۱۰ هزار سال می‌رسد، آیین‌ها، آداب‌ورسوم فراوانی دارد، گفت: یکی از آداب‌ورسوم مردم سیستان به‌ویژه در روستاها آماده‌سازی خمیر توسط زنان برای پخت نان با تنور هیزمی و کلوچه خرمایی محلی است. در روز عید فطر زنان شادی‌کنان با تهیه کلوچه و پخت غذای محلی سفره خود را در کنار خانواده برای اطعام نیازمندان و فقرا پهن می‌کنند.

کارشناس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تصریح کرد: قربانی‌کردن دام یا حتی یک مرغ زنده در بین مردم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است به‌طوری‌که مردم معتقدند بعد از یک ماه بندگی و تطهیر در درگاه الهی باید با ریختن خون این مهمانی را به پایان برد تا از شر شیطان و هوای نفس دور ماند.

وی یکی دیگر از آداب‌ورسوم مردمان این خطه را «کیسه برکت» عنوان کرد و ادامه داد: بزرگان روستا چه مرد و چه زن با دوختن یک کیسه به جمع‌آوری نذورات، کفاره و فطریه مردم مشغول می‌شوند که آن‌ها را در اختیار فقرا و نیازمندان قرار دهند همچنین عده‌ای با تهیه و بسته‌بندی آجیل مشکل‌گشا بعد از نماز مغرب روز عید به‌قصد نیت و طلب حاجت به مسجد می‌روند و پس از اقامه نماز مغرب بین زنان نمازگزار تقسیم می‌کنند.

به گفته ابراهیمی؛ حضور بر سر مزار درگذشتگان از دیگر رسم و رسم‌های مردم است، آنان به مزار می‌روند و عید را به گذشتگان خود تبریک می‌گویند و خرما، کلوچه محلی و شکلات بر سر مزار توزیع می‌کنند.

وی اضافه کرد: مردمان سیستان در این روز بعد از خواندن نماز صبح حمام می‌روند و لباس نو با رنگ‌های روشن بر تن می‌کنند به‌طوری‌که معتقدند که در یک ماه رمضان با زدودن تیرگی‌ها به استقبال عید فطر باید رفت.

از قربانی‌کردن تا برگزاری جشن حنابندان و طلب حلالیت در بلوچستان

این انسان‌شناس اظهار کرد: در شب پایانی ماه مبارک رمضان، زنان بلوچ با تهیه و آماده‌کردن حنا که معمولاً حنای محلی آن منطقه است، خود را برای مراسم حنا‌بندان آماده می‌کنند، در این مراسم که شب قبل از عید فطر برگزار می‌شود، زنان و دختران با حنا نقش‌های مختلف و زیبایی را بر روی دست‌های خود می‌کشند و کار بستن حنا بر دست زنان توسط فردی که در این زمینه مهارت خاص دارد انجام می‌شود.

وی با اشاره به اینکه عید فطر نیز در بین مردمان بلوچستان این استان از جایگاه بالایی برخوردار است، خاطرنشان کرد: قوم بلوچ اهل‌سنت این عید را یکی از اعیاد بزرگ اسلام می‌دانند و سه روز به جشن و شادمانی می‌پردازند.

کارشناس ارشد گردشگری ادامه داد: همه ساله در آستانه عید سعید فطر به‌ویژه در بخش پوشاک زنان، مشتری‌های این بازار تا پنج برابر در مقایسه با روزهای عادی افزایش می‌یابد، مردان این روزها کمتر خرید می‌کنند، آنان بیشتر وقت خود را به خرید شیرینی و تنقلات اختصاص می‌دهند و بانوان بلوچ بیشتر برای خرید به بازار می‌آیند.

وی بیان کرد: بعد از برپاکردن نماز عید فطر در سنت دیرینه مردم بلوچ قربانی‌کردن آمده است که اعضای خانواده در خانه بزرگ جمع می‌شوند و بزرگ‌خاندان ضمن قربانی‌کردن از آنها میزبانی می‌کند.

ابراهیمی گفت: برای بیان سنت‌های حسنه اهل‌سنت در عید سعید فطر به مولفه‌های بسیاری می‌توان اشاره کرد، اما خیابان‌ها و شهرهای محل زندگی این مردم در روز عیددیدنی است و جلوه‌هایی خاص و ماندگار را ترسیم می‌کنند.

به گفته وی؛ گروه‌های مختلف خانواده‌ها در دسته‌های نسبتاً پرجمعیت که گاه چند خانواده را شامل می‌شود و همگی نیز لباس‌های نو پوشیده‌اند در این روز در خیابان به راه می‌افتند و به دیدوبازدید خویشاوندان خود می‌پردازند، بیشتر زنان بلوچ ضمن پوشیدن لباس‌های نو و گران‌قیمت و گذاشتن حنا به دستان خود از طلاجات نیز استفاده می‌کنند.

این انسان‌شناس اظهار کرد: در روز عید فطر اکثر مردم بلوچستان به دیدار بزرگ‌ترها و بیماران می‌شتابند و اگر در طول چند ماه فردی یکی از نزدیکان خود را از دست بدهد، مردم برای دلداری به منزل وی می‌روند.

عید سعید فطر از مهم‌ترین اعیاد مردم منطقه

وی با بیان اینکه عید سعید فطر یکی از مهم‌ترین اعیاد مردم منطقه است که به مدت ۳ روز گرامی داشته می‌شود، افزود: کمک به فقرا و نیازمندان، حضور پررنگ‌تر از گذشته در مساجد، تلاوت قرآن، پرداخت زکات و صدقات فطریه، دوری از خوردن و نوشیدن، حضور بر سر مزارها برای فاتحه خواندن برای مردگان، از دیگر رسوماتی است که مردم استان در ماه مبارک رمضان و روز عید سعید فطر به آن پایبندند.

کارشناس ارشد گردشگری تصریح کرد: روز عید سعید فطر یکی از روزهای مهم در نواحی مختلف سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود که در این روز مردم لباس نو می‌پوشند و پس از ۳۰ روز روزه‌دار بودن در محل‌هایی به نام «عیدگاه» جمع می‌شوند و نماز عید فطر برپا می‌دارند و فطریه می‌دهند و پس از آن به خانه مراجعت می‌کنند و به دیدار خویشان و اقوام خود می‌روند و عید را تبریک می‌گویند.

وی در بخش دیگر سخنان خود ادامه داد: باتوجه‌به زمان‌بر بودن دوخت البسه سوزن‌دوزی شده، زنان بلوچ در ماه رمضان به‌محض فراغت از کار منزل تا عصر به دوخت‌و‌دوز و «سوزن‌دوزی» لباس‌های مخصوص عید فطر خود و فرزندانشان مشغول می‌شوند، همچنین چند روز مانده به پایان ماه مبارک رمضان، شهرهای بزرگ و مراکز خرید در بلوچستان به طور چشمگیری شلوغ می‌شوند و مردم شهرهای کوچک و روستاها برای تهیه ملزومات عید، خود را به شهرها می‌رسانند.

ابراهیمی اظهار کرد: زنان بلوچ با خرید و تهیه «زی‌آستون» در انواع طرح‌ها و رنگ‌های مختلف که از جمله گران‌ترین آنها را طرح «کوه تفتان» و «فنوج» شامل می‌شود برای زینت لباس‌ها در عید فطر استفاده می‌کنند، «زی آستون» به سوزن‌دوزی بخش جلویی لباس بانوان بلوچ از زیر گردن تا نزدیکی‌های زانو همچنین سرآستین لباس‌های آنان اطلاق می‌شود و بسته به نوع سوزن‌دوزی یا آینه‌کاری، طرح یا نوع دوخت آن که در این روز توسط بیشتر زنان بلوچ خریداری می‌شود.

وی گفت: یکی از آداب عید سعید فطر در دیار بلوچستان، برگزاری مراسم حنابندان بانوان است با این توصیف که در شب پایانی ماه مبارک رمضان زنان بلوچ با تهیه و آماده‌سازی حنا، خود را برای شرکت در مراسم حنابندان آماده می‌کنند، در این مراسم زنان و دختران به‌وسیله حنا دستان خود را با نقش‌های مختلف و زیبا می‌آرایند که معمولاً این کار توسط فردی که در این زمینه مهارت دارد انجام می‌شود.

این انسان‌شناس خاطرنشان کرد: در صبح روز عید فطر مردان بلوچ با ظاهری آراسته جهت اقامه نماز جماعت به عیدگاه می‌روند و کودکان و نوجوانان نیز به تبعیت از بزرگان خویش در نماز شرکت می‌کنند، پس از پایان نماز عید فطر، نمازگزاران همدیگر را در آغوش می‌گیرند و فرارسیدن عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند و اگر کسی را رنجیده باشند طلب بخشش و حلالیت می‌کنند.

به گفته وی؛ مردم بلوچستان معتقدند که اگر کسی در طول سال مرتکب خطایی شده و کسی را رنجیده باشد با طلب حلالیت در عید فطر در پیشگاه خداوند متعال بخشیده خواهد شد.

ابراهیمی در پایان گفت: امید که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مبنی بر پیشگیری از ویروس کرونا و سویه‌های آن، بتوانیم در اجرای آیین‌های سنتی و ترویج رسوم نیکوی گذشته گام برداریم.

انتهای خبر/ خ

https://asrehamoon.ir/vdcjvhev8uqeixz.fsfu.html