کاربران شبکههای اجتماعی تنها از دو یا سه مهارت موجود در خود استفاده میکنند و همین موضوع باعث میشود سایر پتانسیل های نهفته موجود در آنها که برای موفقیت در زندگی آینده وحضور موفق در جامعه مفید است، سرکوب شود.
به گزارش عصرهامون و به نقل از تسنیم، شبکههای اجتماعی این روزها انقلابی در دنیای ارتباطات و اطلاعات ایجاد کرده و به صورت گسترده ساختارها و موسسات سیاسی و ارزشهای اجتماعی و فرهنگی سنتی را تغییر دادهاند. تعداد کاربران شبکههای اجتماعی در دنیای امروز از مرز 3 میلیارد نفر فراتر رفته و این آمار و ارقام همچنان در حال افزایش است. دولتها و جوامع مختلف بر اساس نظام سیاسی و ایدئولوژیک و میزان حساسیتهای فرهنگی و سیاسی، از شبکههای مختلف اجتماعی استفاده میکنند و تقریبا هیچ جامعهای بدون اشاعه بالای این عرصه باقی نمانده است.
بر کسی پوشیده نیست که شبکههای اجتماعی و فضای مجازی بخشی از تلاشهای آمریکا برای گسترش نفوذ در کشورها در راستای نظریه امنیت داخلی آمریکا است. دولت آمریکا با شعار لیبرالیسم، فضای مجازی را به عنوان بستری برای گسترش فرهنگ خود در جوامع و ملتهای دیگر قرار داده و تلاش دارد نسلی را روی کار بیاورد که کاملاً با آرمانها و فرهنگ آمریکا بزرگ شده و مشکلی با سیاستهای این کشور نداشته باشند و خود بدون مداخله آمریکا به دنبال اجرای برنامههای این کشور بوده و دستورالعملهای فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی و حتی سیاسی آمریکا را دنبال کنند.
آنچه در این مجموعه مورد بررسی قرار میگیرد، توهم توطئه نیست، بلکه مجموعهای از اسناد رسمی آمریکایی است که بررسی و ارزیابی آنها میتواند به مسائل ناشناختهای در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی منجر شود. این مطلب بخشی از کتاب «شبکههای اجتماعی، سکوی جنگ نرم آمریکا» است که مرکز پژوهشهای جنگ نرم لبنان آن را به رشته نگارش در آورده است.
تضعیف مهارتهای تحلیلی: رسانههای ارتباط جمعی باعث تضعیف مهارتهای تحلیلی در ذهن انسان میشود، چراکه انسان را به دریافت اطلاعات و عدم بررسی دقیق آنها عادت میدهد. در این شرایط هیچ دانش و شناختی شکل نمیگیرد و مطالب و اطلاعات مربوط به دیگران کپیبرداری میشود و کاربر به اشتباه تصور میکند که اطلاعات ارزشمند زیادی را به دست آورده است. اما در واقع به اطلاعات پراکنده و سطحی دست پیدا کرده که بیشتر آنها نیز شایعه و نادرست است. بر اساس این پژوهش که در دانشکده اقتصاد در دانشگاه هاروارد انجام شده، تنها 10 درصد از کاربران توئیتر 90 درصد از محتوای موجود در این شبکه مجازی را تولید میکنند، این بدان معنا است که بیشتر کاربران تنها دریافت کننده این اطلاعات هستند.
تضعیف مهارتهای جسمی و ارتباطی انسان: کاربران شبکههای اجتماعی تنها از دو یا سه مهارت موجود در خود استفاده میکنند و همین موضوع باعث میشود سایر پتانسیل های نهفته موجود در آنها که برای موفقیت در زندگی آینده وحضور موفق در جامعه مفید است، سرکوب شود.
از بین بردن آداب و سنن و هویت اجتماعی و بومی افراد: استفاده مفرط از شبکههای مجازی که عمدتاً از طریق شرکتهای بدون ارتباط با هویت و سنتهای دینی و اسلامی شکل گرفتهاند،حالتی از انفصال از هویت اصلی و واقعی انسان را ایجاد کرده و هویتهای مجازی و مرکب برای انسان شکل میدهد.
ایجاد نسل جدیدی بر اساس رویکردهای فیس بوک: شبکههای ارتباط جمعی اقدام به جهت دهی و برنامهریزی برای مغز انسان میکنند. این موضوع در نتیجه استمرار کار با این شبکه ها و اعتیاد به آنها ایجاد میشود و یک قالب ذهنی واحد و عقل جمعی مشترک برای آنها ایجاد میکند. به این ترتیب ذهن انسانها در نحوه تفکر و فعالیتهای عصبی و ارتباط و دریافت هشدارها مانند هم عمل میکند.
افشای اسرار: یکی دیگر از ابعاد تاثیرات منفی استفاده از شبکههای اجتماعی، افشای اسرار بدون اطلاع از منبع آنها است. برنامه موسوم به secret یکی از رویکردهای مهم این تاثیرات منفی است، به گونهای که به کاربر اجازه میدهد با لیستی از نزدیکان خود صحبت کند، بدون اینکه هویتش فاش شود. انتشار گسترده این برنامه بین کارمندان شرکت های فنی و تکنولوژی بزرگ باعث میشود اطلاعات مربوط به برنامهریزی های جدید این شرکتها لو برود.
ایجاد روابط مجازی و موهوم باعث ایجاد رهبری و کادر مجازی می شود. شبکه ارتباطات برخی از کاربران فضای مجازی گاه از حد 5000 نفر فراتر میرود و برخی از این افراد سایتهای جدیدی را باز میکنند تا بتوانند از این سقف نیز بالاتر بروند. این سرمایه مجازی و موهوم، تاثیرات منفی بر شخصیت افراد میگذارد و باعث بالا رفتن بی فایده اعتیار و شخصیت برخی از این فعالان میشود و آنها را به شخصیتهایی تاثیرگزار در نزد برخی دیگر تبدیل میکند.
افشای مطالب خصوصی از هویت انسان: دایره مناسبات و محیط اجتماعی کاربران فضای مجازی باعث میشود ابعاد شخصیتی آنها در برابر دیگران فاش شود، به گونه ای که مطالب موجود در شبکههای مجازی به محتوایی کامل برای انجام مطالعات روانی تبدیل شده است. بر اساس پژوهشهای صورت گرفته از سوی محققان دانشگاه های کمبریج و برکلی آمریکا تحلیل صفحات مجازی مربوط به کاربر میتواند ابعاد مخفی از هویت و شخصیت وی را نشان دهد. تحلیل این صفحات میتواند تمایلات سیاسی و دینی انسان را با دقت بالاتر از 80 درصد مشخص کند. تابعیت و نژاد فرد با دقتی حدود 90 درصد در نتیجه این تحلیل مشخص میشود. این تحلیل همچنین میتواند افرادی که پدر و مادر آنها قبل از رسیدن به سن 21 سال از هم طلاق گرفته اند را شناسایی کند. همچنین افراد معتاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی نیز با دقت بالاتر از 70 درصد مشخص میشوند.
افزایش واگرایی در جامعه: در نتیجه تسلط فیسبوک و دیگر شبکه های اجتماعی، نیازی موهوم در میان مردم برای پیوستن به این موج ایجاد شده است. به این ترتیب ما در برابر کودتایی مجازی برای ایجاد واگرایی در جامعه قرار گرفته ایم.
انتقال مسری افکار و اطلاعات به صورت مستقیم: بر اساس پژوهشهایی که یک شرکت در رابطه با کاربران خود انجام داده، کار و اطلاعات از مجموعه های کوچک به سایر افراد جامعه به صورت مسری انتقال پیدا می کند.
سستی کاربران فضای مجازی در انجام وظایف محوله: کاربر فضای مجازی معمولاً در انجام وظایف محوله و کار خانوادگی و اجتماعی از خود سستی نشان میدهد. این رویکرد باعث از بین رفتن بنیان خانواده میشود.
تشویق کاربران به انجام جرم از راه دور: یکی از تاثیرات منفی شبکه های مجازی در صدور مجوز برای رفتارهای مخل ادب و اخلاق و گرایش به سمت سرقت و مصادره داراییهای فکری و اطلاعات دیگران است. دنیای شبکههای مجازی دنیایی نامتناهی و بدون حساب و کتاب است و این یکی از مهم ترین تاثیرات منفی این سایتها است.
تخریب نقش اجتماعی فرد در دنیای واقعی: رویکرد بی مبالاتی که کاربر شبکههای در واقعیت با آن مواجه میشود، باعث ایجاد نوعی بیتوجهی و سردی در فعال و انفعالهای فرد میشود. اسکات کابلان تحلیلگر و جامعه شناس دانشگاه دلاور در این رابطه میگوید فرد در این حالت کار با فضای مجازی را به واقعیت ترجیح می دهد، و در نتیجه سطح بالایی از اختلال ها و وسواس قهری را در ارتباطات خود در فضای مجازی دارند. آنها همچنین تلاش دارند از این تکنولوژی برای تغییر رفتار خود استفاده کنند.
تضعیف رویکردهای اعتقادی و دینی: استفاده مفرط از شبکه های مجازی باعث تقویت منطق نسبیگرایی مبتنی بر شک و تردید و نادیده گرفتن واقعیتها و ارزشها و ایدئولوژیها میشود. منطق نسبیگرایی همان منطقی است که رویکرد مصرفگرایی را ترویج میکند. برخی از ابعاد منفی این نظریه از عدم احساس وهوشمندی سرچشمه می گیرد و در نتیجه مسری بودن این اعتقادات در فضای مجازی یا دوستان ناباب در میان کاربران گسترش پیدا کرده و باعث اختلال در اعتقادات دینی کاربران فضای مجازی میشود.
افزایش شکاف میان نسل ها: ایجاد شکاف و جدایی میان نسل فیسبوک و نسل سنتی و قدیمی باعث عدم همگرایی و همبستگی آنها در دراز مدت خواهد شد.
کاهش حس مسئولیت پذیری: استفاده مفرط از رسانههای ارتباط جمعی یا خبرگزاری ها باعث افزایش روحیه شایعهپراکنی وزیاده گویی و افشای اسرار دیگران میشود. اخبار منتشر شده در واتس آپ نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
انزوا و جدا شدن از دنیای واقعی: این اتفاق به ویژه در میان نسل جوان و نوجوان در نتیجه استفاده مفرط از شبکههای اجتماعی و جدا شدن از جامعه و پیوست های مجازی به وجود می آید. لورا فریبرگ روانشناس و تیم همراه وی در دانشگاه تکنولوژی کالیفرنیا پژوهشی را در رابطه با احساس تنهایی در میان کاربران فیس بوک انجام داده و متوجه شدند که دانشجویانی که علاوه بر استفاده از فضای مجازی، با یکدیگر رابطه رودررو و اجتماعی دارند، همین شخصیت را در ارتباطات مجازی خود نیز حفظ می کنند. اما دانشجویانی که روابط خود را تنها منحصر به فضای مجازی قرار میدهند، احساس تنهایی و انزوا در میان آنها افزایش پیدا میکند. در ابعاد نظری میتوان گفت شبکههای اجتماعی برای آنها یک نعمت به شمار میرود، چرا که میتوانند خودشان را بدون وجود ترس و نگرانی محک بزنند.
تاثیر شبکه های اجتماعی در افزایش طلاق: گرایش مفرط به سمت شبکه های مجازی و اکتفا به دوستان موجود در این شبکه ها باعث ایجاد اعتقاد نادرست به بی نیازی از همسر میشود. اصلاح «بیوههای اینترنتی» از همین جا به وجود آمده است.
اختلاط میان زن و مرد در فضای مجازی: اختلاط میان زن و مرد در فضای مجازی به نحوی که منافی روابط دینی و شرعی باشد، یکی از مهمترین پیامدهای منفی این شبکهها است که به تدریج باعث از بین رفتن ارزشهای معنوی در انسان میشود.
اختلال های روانی و عاطفی: اختلال های روانی و عاطفی در نتیجه دریافت اطلاعات و اخبار و واکنشهای مختلف در فضای مجازی به وجود میآید که باعث ایجاد احساسات متناقض در یک لحظه یا زمان کوتاه میشود، احساساتی شامل خوشحالی، خشم، ناراحتی، تحریک، سرخوردگی، تردید و....
یک پژوهش آکادمیک به این نتیجه رسیده است که سایت اجتماعی فیس بوک نقش عمدهای در تغییر حالت مجازی کاربران خود دارد. این پژوهش که محققان دانشگاه میشیگان آمریکا انجام دادهاند، توضیح میدهد که کاربران فیسبوک مدتی بعد از استفاده از این سایت اجتماعی نسبت به خود و زندگی خود احساس خوبی ندارند.
این پژوهش که روزنامه آمریکایی لس آنجلس تایمز نتایج آن را منتشر کرد، تاکید میکند که فیسبوک باعث بد شدن حالت مزاجی کاربران خود شده است. کاربرانی که برخی از آنها حتی شبکه بزرگی از دوستان را با خود داشتند یا مشارکت آنها با دوستانشان در این شبکه در فضایی مثبت و خوشبینانه انجام میشده است.
ایتان کروز روانشناس اجتماعی و استاد ناظر این پژوهش تاکید میکند که افراد حاضر در این مطالعه که از میان کاربران فیسبوک انتخاب شده بودند، بر اساس استفاده ای که از این سایت اجتماعی میکردند، مزاج آنها در طول مدت روز تغییر میکرد. وی به این موضوع اشاره میکند که تیم همراه وی دو هفته بعد از بررسی افراد تحت آزمایش خود از سایت فیس بوک تغییرات گستردهای را در احساسات آنها نسبت به خود و زندگی خود مشاهده کردهاند.
این پژوهشگر آمریکایی میافزاید که احساس تنهایی بزرگترین عامل در بدتر شدن حالت روانی کاربران فیس بوک است و این حالت مدتی پس از استفاده آنها از این سایت به وجود می آید. در خلاصه این گزارش آمده است که حالت روانی هر کدام از افراد تحت آزمایش در صورتی که تیم ناظر بر این آزمایش در کنترل احساس تنهایی موفق بود، بهبود پیدا میکرد.این پژوهش بر اساس بررسی رفتار 82 نفر در جریان فعالیت در فیس بوک انجام شده و محققان این افراد را با دقت بسیار بالا انتخاب کردهاند تا این عده نماینده ای برای 700 میلیون کاربر استفاده کننده از فیس بوک باشند.
خودشیفتگی: استفاده مفرط از شبکههای اجتماعی باعث تقویت ارزشهای فردی و احساس بیش از حد قدرت و خودشیفتگی و غرور و خود بزرگ بینی میشود. یک پژوهش آمریکایی نشان میدهد که ابعاد پنهان مربوط به سر کردن در زمان های طولانی در شبکه های اجتماعی به ویژه فیسبوک ممکن است باعث به وجود آمدن خودشیفتگی در فرد شود. بر اساس این پژوهش که نشریه انگلیسی گاردین آن را منتشر کرد، اضطراب اجتماعی یکی از مهمترین نتایج خودشیفتگی در میان کاربرانی است که مورد آزمایش قرار گرفته اند. علاوه بر اینکه پیامدهای دیگری نظیر غرور و احساس خود برتر بینی و اختلالهای شخصیتی در میان این افراد دیده میشود.
این پژوهش که در دانشگاه ایلینوی آمریکا انجام شده شامل نمونه ای از افراد بین 16 تا 65 سال میشود. در نتیجه این گزارش آمده است که تمایلات مربوط به خودشیفتگی کاربران شبکه های اجتماعی میتواند در رفتارهای غیر متمدنانه انسانی خود را نشان دهد. این تنها واقعیت احتمالی است که میتوان در رابطه با آینده شبکههای اجتماعی در نظر گرفت.
افزایش میزان مصرف سیگار و مشروبارت الکلی: یک پژوهش ترکیه ای که در مورد 2000 دانش آموز مدارس ابتدایی در شهر ارضروم ترکیه انجام شده، نشان میدهد که ارتباط محکمی میان اعتیاد به سایتهای اجتماعی و افزایش استفاده از مشروبات الکلی و مصرف سیگار در میان این نوجوانان مشاهده میشود. همچنین در این پژوهش نظرات 2309 نفر از دانش آموزان بین 13 تا 18 ساله در رابطه با ارتباط بین استفاده آنها از مشروبات الکلی و افراط در استفاده از سایت های اجتماعی پرسیده شده است.
در همین رابطه کنفرانسی در تاریخ 30 جولای سال 2014 در شهر ارضروم ترکیه برگزار شد که کارشناسان و روان شناسان از نتایج این پژوهش خبر داده و اعلام کردند که مخاطرات مربوط به استفاده از مشروبات الکلی وسیگار در این دانشآموزان ارتباط مستحکمی با افراط آنها در استفاده از سایتهای اجتماعی دارد. مسئولان این وزارتخانه ترکیه اعلام کردند که افزایش زمانهای مربوط به استفاده دانش آموزان پسر از شبکههای اجتماعی آنها را در معرض عادتهای ناپسندی نظیر سیگار کشیدن و استفاده از مشروبات الکلی قرار میدهد. یکی از مسئولان در جریان این کنفرانس اعلام کرد که سیگار کشیدن و مصرف مشروبات الکلی و اعتیاد به اینترنت باعث تقویت یکدیگر و گرایش جوانها به آن میشود. این کنفرانس تاکید کرد که پنج میلیون نفر در تمامی جهان و صد هزار نفر در ترکیه همه ساله در نتیجه بیماری های ناشی از مصرف دخانیات جان خود را از دست میدهند.
اعتیاد به فضای مجازی باعث تنهایی و انزوای افراد می شود. پژوهش جدیدی در رابطه با احساسات بسیاری از کاربران سایت های اجتماعی به ویژه توییتر و فیس بوک نشان میدهد که آنها احساس تنهایی شدیدی دارند. به این ترتیب آنها به دنبال برقراری روابط متنوع به ویژه روابط عاطفی با دیگران و تبادل اخبار و تصاویر با آنها هستند تا ناتوانی خود در همگرایی در دنیای واقعی را جبران کنند. این موضوع باعث میشود این افراد تمامی وقت خود را در شبکههای مجازی صرف کنند تا بتوانند با دوستان مجازی خود ارتباط بگیرند.