گنج پنهان؛ ماهیتی استراتژیک برای ارتباطات اقتصادی جهان/ غلبه بر تفرق های مدیریتی، سواحل مکران را متحول می کند

به گزارش عصرهامون، سواحل مکران یا بهتر است بگوییم گنج پنهان از نظر جغرافیایی، سرزمینی در جنوب خاوري ایران است که در طول دریای عمان از رأس الکوه در باختر جاسک تا جنوب شرقی ایالت بلوچستان در پاکستان گسترده شده است. آرامش نسبی در دریاي مکران و پیشرفتگی های آب در سواحل، موجب ایجاد خلیج ها و خورهایی در این منطقه شده، به نحوی که موقعیت مناسبی را براي ایجاد بندر به وجود آورده است.

 بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی که نزدیکترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیاي میانه به آبهاي آزاد است و همچنین به دلیل جغرافیایی، سیاسی، اقتصادي و حتی فرهنگی داراي ماهیتی استراتژیک براي تحرک و توسعه نیمه شرقی کشور، کل ایران و همچنین براي کشورهاي همجوار در منطقه و حتی براي ارتباطات اقتصادي جهانی است.

بر اساس آمارهاي جهانی سازمان ملل در زمینه حمل و نقل بین المللی، حدود نیمی از حمل و نقل جهان، میان خاورمیانه با سایر نقاط دنیا انجام می شود، از مجموع 3 کریدور حمل و نقل که براي این امر پیش بینی شده، 2 کریدور از ایران می گذرد و در این بین چابهار نقطه عبور جنوبی ترین کریدور شرقی - غربی جهان محسوب می شود که در مسیر جاده بین المللی ابریشم قرار دارد.

همچنین چابهار نزدیکترین راه به اقیانوس هند و آب هاي آزاد است که با هزار و هشتصد کیلومتر فاصله تا سرخس، بهترین راه براي دستیابی آسان کشورهاي آسیاي میانه به دریاي مکران محسوب می شود، در این میان خلیج چابهار با بریدگی طبیعی و استثنایی خود، بزرگترین خلیج ایران در حاشیه دریاي عمان و بزرگترین خلیج خاورمیانه در سواحل آن به شمار می رود.

آب هاي ساحلی چابهار با برخورداري از عمق زیاد از موقعیت خاص استراتژیکی جهت پهلوگیري کشتی هاي اقیانوس پیما برخوردار بوده و عالوه بر موقعیت دریایی - بندرگاهی چابهار، الزام صدور نفت از سواحل و جزایر خلیج فارس که دریاي مکران را به معبر خروج نفت به دریاهاي آزاد مبدل کرده، بار استراتژیکی - سیاسی خاصی را نیز به منطقه بخشیده است.

در مجموع، موقعیت ویژه دریایی - بندرگاهی چابهار از نظر دارا بودن مرز آبی وسیع در دریاي مکران و همچنین موقعیت استثنایی و استراتژیکی منطقه به لحاظ استقرار در خارج از تنگه هرمز، واقع بودن در دهانه اقیانوس هند و اهمیت آن به عنوان یک راه ترانزیتی و بازار اقتصادي براي کشورهاي افغانستان و جمهوري هاي تازه استقلال یافته شوروي سابق، موجب شده است تا چابهار به لحاظ موقعیت استقرار، از سایر مناطق متمایز و تنها بندر اقیانوسی کشور محسوب شود.

تجارت فرا منطقه اي و بین المللی

در همین راستا، مهرداد عرب اول، رئیس سازمان مدیریت وبرنامه ریزی سیستان و بلوچستان به خبرنگار ما گفت: مکران، از نظر تاریخی سرزمینی ساحلی در جنوب شرقی ایران و جنوب غربی پاکستان است که در طول دریای عمان از راس الکوه در غرب جاسک تا جنوب شرقی ایالت بلوچستان در پاکستان گسترده است.

وی با اشاره به ظرفیت های سواحل مکران بیان کرد: از مهمترین ظرفیت های این منطقه می توان به وجود سواحل دریاي عمان به عنوان آلترناتیوي فراتر از سواحل خلیج فارس، امکان ایجاد ظرفیتهاي پایانه اي و فروش نفت به عنوان آلترناتیوي به غیر از خلیج فارس،وجود منابع معدنی و انرژي خورشیدي، تجارت فرا منطقه اي و بین المللی با سطوح ملی، منطقه اي و با تأکید بر کشورهاي آسیاي میانه وارتباط مستقیم با آب هاي آزاد از طریق سواحل دریاي عمان اشاره کرد.

به گفته این مقام مسئول، این سواحل از ظرفیت هاي متمایز ساحلی براي گردشگري به خصوص در حد فاصل چابهار تا بندر گوادر، ظرفیت هاي گستردۀ شیلات در سواحل و دریاي عمان، زمینه هاي توسعه کشاورزي به ویژه در زرآباد به عنوان ظرفیت توسعه محلی، امکان ارتباط زمینی بین جاسک، چابهار و بندرگوادر، وجود شبکه حمل و نقل سه گانه دریایی، هوایی و زمینی در منطقه جایگاه بی نظیر این منطقه به دلیل قرارگیري بخش اعظمی از کریدور شمال – جنوب در خاک جمهوري اسلامی ایران که مهمترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپا بوده است از دیگر مزیت های این سواحل محسوب می شود.

وی، ایجاد خط ترانزیت در این کریدور، در مقایسه با مسیرهاي سنتی از نظر مسافت و زمان تا 40 درصد و از نظر هزینه تا 30 درصد مقرون به صرفه خواهد بود، نزدیک ترین راه دسترسی کشورهاي محصور در خشکی آسیاي میانه به آب هاي آزاد و توسعه و ارتقاء ضریب امنیتی نواحی شرق کشور را از دیگر قابلیت های این منطقه ساحلی اعلام کرد.

اهمیت توسعه منطقه ساحلی مکران

عرب اول با اشاره به ضرورت و اهمیت توسعه منطقه ساحلی مکران اذعان کرد: براساس نظریه کارشناسان برنامه ریزی و مطالعات سند توسعه سواحل مکران پنج اصل به عنوان دیدگاه های نظري پشتیبان رویکرد توسعه فضایی منطقه ساحلی مکران مطرح است که زمینه های تحقق آن  نیز وجود دارد.

وی تصریح کرد: عدالت و مساوات در بهره برداري از منابع در طول نسل هاي حاضر، تعامل و یکپارچگی نیازهاي توسعه اي و حفاظت از محیط زیست اززمینه های تحقق اصول توسعه پایدار محسوب می شود.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی سیستان و بلوچستان اضافه کرد: اصول توسعه فضایی دریا محور  نیز شامل برقراري تعادل بین اهداف کلان و خرد اقتصادي، اجتماعی، اکولوژیکی و فرهنگی، تدوین سناریوهاي مرتبط با نحوه استفاده از اراضی در آینده و ارزیابی اثرات انباشتی بالقوه، توجه به درآمدهاي بلند مدت، راهبردي و آینده نگر، مدیریت مبتنی بر اکوسیستم، شناسایی اهداف کلان و خرد، یکپارچگی بخش هاي اقتصادي  و مشارکت می شود.

وی با اشاره به اصول منطقه گرایی بنادر، گفت: منطقه گرایی مبتنی بر پسکرانه، منطقه گرایی مبتنی بر پیشکرانه، توسعه آب هاي بندري منطقه اي، یکپارچگی افقی و عمودي بنادر از جمله زمینه های تحقق این اصول است، همچنین برای تحقق اصول آمایش دفاعی زمینه های تأمین امنیت ملی، فراتر از ابزارهاي نظامی و قابلیت هاي جنگاورانه و رشد اقتصادي از طریق ایجاد حداقل استانداردهاي رفاه ملی، باید مد نظر باشد.

عرب اول افزود: به منظور تحقق اصول توسعه شبه برونزا، پیروي از الگوي ریخت شناسی نظام مراکز چندگرهی با برتري نسبی حوزه چابهار – کنارک و نظام ارتباطات شبکه اي با اولویت یکسان پیوندهاي درون و برون منطقه اي حتما باید مورد توجه باشد.

وی با اشاره به رویکرد کلان توسعه فضایی منطقه ساحلی مکران بیان کرد: این رویکرد در واقع فصل مشترک توسعه برون زا و توسعه درون زا می باشد، بنابراین منطقه ساحلی مکران یک توسعه شبه برون زا با مصادیقی شامل استفاده توامان از سرمایه های درونی و بیرونی، توجه به نهادهای شبکه ای و تاکید بر درآمد و اشتغال پایدار و استفاده از منابع حاصل از رشد اقتصادی در توسعه داخل منطقه خواهد بود.

این مقام مسئول با اشاره به منشور توسعه فضایی منطقه ساحلی مکران گفت: منطقه مکران داراي قطب توسعه جاسک به عنوان بندر و پایگاه نیروي دریایی، گاز، انرژي و منطقه آزاد تجاري صنعتی چابهار به عنوان بندر آزاد و اسکله هاي با ظرفیت ایجاد مناطق صنعتی و حمل و نقل بین المللی است، توسعه این منطقه نمی تواند بدون مشارکت اجتماعات محلی، چه از نظر اجتماعی، فرهنگی و چه از نظر استراتژیک به پایداري لازم برسد.

وی ادامه داد: در غیر اینصورت ایجاد واحدها و پروژه هاي بزرگ صنعتی و تجاري بدون مشارکت مردم محلی می تواند به بروز مشکلات اجتماعی، فقر و نابرابري منتهی شود، توسعه اجتماعات محلی از طریق آموزشهاي پایه و فنی و حرفهاي و همچنین بالابردن سطح آموزش عالی میتواند میزان مشارکت جوئی جامعه مدنی را در توسعه آتی منطقه افزایش دهد.
 

اهداف توسعه منطقه ساحلی مکران

مهرداد عرب اول گفت: بر اساس مطالعات مشاور توسعه فضایی پایدار، یکپارچه و تاب آور در برابر تنش های محیطی و قلمرویی، اقتصاد سبز، متنوع و پایدار دریا محورمبتنی بر جذب سرمایه های بیرونی و درونی، شبکه های عملکردی – کالبدی و اتصال با فضای سرزمینی و فرا سرزمینی، حکمروایی انسجام بخش و یکپارچه منطقه ی در راستای ماموریت های محلی، ملی و فراملی، رقابت پذیری ارتقا یافته سرزمینی و فرا سرزمینی، کاهش فقر درآمدی، تشخص و خود آگاهی بهبود یافته منطقه ی از اهداف مهم منطقه ساحلی مکران است.

این مقام مسئول با اشاره به خروجی های اصلی مطالعات طرح توسعه سواحل مکران، اذعان کرد: تعیین محدوده جغرافیایی توسعه سواحل مکران در 2 محدوده راهبردی و عملیاتی، جمعیت قابل استقرار در سواحل مکران براساس اقدامات پیش بینی شده دستگاههای اجرایی ونیازهای توسعه ای منطقه حدود یك میلیون نفر به اضافه جمعیت موجود و تعیین حوزه های هم پیوند را شامل می شود که در پهنه سرزمین سواحل مستقر خواهند شد.

عرب اول گفت: خوش بینی به ایجاد گشایش سیاسی در روابط و تعاملات کشور با جهان در آینده نزدیک، پذیرش جامعه محلی براي هم راستایی با تحولات و فرآیندهاي توسعه پیش بینی شده، وجود یا امکان تأمین نیروي انسانی متخصص و نیز سرمایه هاي مالی لازم براي پیاده سازي برنامه هاي توسعه و امکان غلبه بر تفرق ها و یکپارچه سازي و مدیریت هماهنگ دستگاه هاي اجرایی در نظام برنامه ریزي جزیره اي کشوردر طرح توسعه سواحل مکران دیده شده است.

وی افزود: به طور کلی می توان سه فاز توسعه شامل محرومیت زدایی از منطقه و توانمند سازي جوامع محلی، آماده سازي منطقه براي ایفاي نقش در سطح ملی و فراهم سازي زمینه هاي نقش آفرینی به عنوان هاب بین المللی ترانزیتی را درباره این منطقه لحاظ کرد.

رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی سیستان و بلوچستان با اشاره به نظرات کارشناسان حوزه برنامه ریزی و آمایش از مهمترین جهت گیری های پیشنهادی برای تحقق توسعه فاز 1 و 2 گفت: حساسیت زدایی از جامعه محلی در خصوص مداخلات گسترده سطح ملی و خطر برهم خوردن نظم اجتماعی و فرهنگی، مشارکت دهی واقعی جامعه محلی و جلب همراهی و همدلی آنان در فرآیندهاي توسعه، تأکید بر توسعه و تقویت آموزش و ارائه خدمات اجتماعی، تأمین زیرساخت هاي اولیه لازم، فراهم سازي زمینه ها و امکانات ارتقاي زیست پذیري سکونت گاه هاي منطقه به ویژه در قلمروهاي ساحلی و نگرش یکپارچه به محدوده عملیاتی و پسکرانه هاي منطقه در هر دو استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان از جمله مهمترین جهت گیری های پیشنهادی برای تحقق توسعه فاز یک و 2 مکران است.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: به منظور تحول در توسعه منطقه مکران، باید ابتدا بر تفرق های مدیریتی غلبه و سپس با ایجاد زیر ساخت های لازم توسط متولیان امر زمینه حضور جمعیت را فراهم کرد و پس از آن به رونق اقتصاد و اقدامات نرم افزاری و توسعه ای اندیشید.

انتهای پیام/