شمال سیستان و بلوچستان فرسایش پذیرترین منطقه کشور/ افزایش ماسه زارها خطری جدی برای اراضی کشاورزی

به گزارش خبرنگار اجتماعی عصرهامون، بیابان‌زایی در کنار تغییرات جوی، یکی از بزرگترین چالش‌های بشر در قرن اخیر می باشد، پیشروی بیابان‌ها، فرسایش زمین در نواحی خشک، نیمه خشک و مناطق نیمه مرطوب است که عوامل دخیل در پیدایش آن در مرحله نخست فعالیت های انسانی و تغییرات آب و هوا می‌باشد و پیشروی بیابان‌ها به مفهوم توسعه بیابان‌های از پیش موجود نیست و این روند در حقیقت به این دلیل رخ می دهد که به اکوسیستم های نواحی خشک که بیش از یک سوم کره زمین را در بر می گیرند، به شدت در معرض استفاده بیش از حد و بهره برداری های ناصحیح از زمین قرار دارند.

همچنین فقر، نبود ثبات سیاسی، جنگل زدایی و تخریب مراتع، چرای بیش از حد دام ها و روش های نامناسب و نادرست آبیاری؛ نیز می‌توانند به کاهش میزان حاصل خیزی زمین منجر شود.

توسعه بیابان‌ها زندگی بیش از ۲۵۰ میلیون نفر را در سراسر جهان مستقیما تحت تاثیر قرار داده و این در عین حال زندگی قریب به یک میلیون نفر را در بیش از ۱۰۰ کشور دنیا به مخاطره می اندازد؛ مردمی که به طور معمول در فقیرترین و محروم‌ترین کشورها به لحاظ مسائل سیاسی به سر می‌برند.

در این راستا بیابان زدایی به منظور تضمین حاصلخیزی درازمدت در مناطق بیابانی، ضروری است. به دنبال نیاز به یافتن راهکاری تازه و نو، دولت های ۱۷۰ کشور جهان در ماه مارس سال ۲۰۰۲ میلادی به کنوانسیون بیابان‌زدایی سازمان ملل متحد پیوسته اند و هدف از این کار ارتقاء اقدامات موثر از طریق برنامه های محلی مبتکرانه و نیز همکاری های حمایتی بین المللی است.

به موجب کنوانسیون بیابان زدائی هرگونه تلاش در جهت محافظت از زمین های مناطق خشک در دراز مدت انجام خواهد گرفت چراکه عوامل تاخیر در پیدایش این فرایند، متعدد و در عین حال بسیار پیچیده می باشد و پهنه گسترده ای را در بر می گیرد که مسائلی نظیر الگوهای تجاری و روش های ناپایدار مدیریت اراضی را در خود جای داده است.

در این راستا تغییراتی بزرگ و شگرف و به معنای واقعی کلمه چه در سطح محلی و چه در سطح بین المللی می باید صورت پذیرد، کشورهایی که کما بیش با مسئله پیشروی بیابان‌ها دست به گریبانند، درحال اجرای این کنوانسیون از طریق توسعه و اجرای برنامه‌هایی در مقیاس های ملی، بین منطقه ای و منطقه ای می باشند.

معیار هایی در مورد تدارک و آماده سازی این برنامه ها در پیوست شماره پنج کنوانسیون پیرامون اجرای برنامه های منطقه ای به تفصیل ذکر شده و آفریقا (که به دلیل شدیدترین شدیدتر بودن پیشروی بیابان‌ها در درجه اول اهمیت قرار دارد)، آسیا، آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب، شمال دریای مدیترانه و قسمت‌های مرکزی و شرقی اروپا را در بر می گیرد.

استان سیستان و بلوچستان از جمله استان‌های بیابانی کشور است که با خصوصیاتی چون کمی نزولات جوی، درجه حرارت بالا ،رطوبت نسبی اندک، پوشش گیاهای فقیر و میزان فرسایش آبی و بادی زیاد شناخته می شود.

در خصوص وضعیت بیابانی استان سیستان و بلوچستان به سراغ معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان رفته ایم تا در این خصوص اطلاعات بیشتری را کسب کنیم.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان در این زمینه گفت: حدود ۹۴ درصد مساحت استان را عرصه‌های منابع طبیعی در بر می‌گیرد که بیابان پنج میلیون و 635 هزار هکتار از این عرصه ها را شامل می شود، بنابراین اهمیت بیابان و مقابله با تبعات ناشی از آن به دلیل گستردگی سطوح بیابانی استان موضوعی اجتناب ‌ناپذیر می‌باشد.

مسعود ریگی در گفت و گو با ماافزود: تاریخچه اقدامات بیابان زدایی در استان در سال ۱۳۴۸ در منطقه نیاتک زابل عملیات تثبیت شن در استان سیستان و بلوچستان به صورت مکانیکی و بیولوژیکی آغاز شد و سپس از سال ۱۳۵۶ با مالچ پاشی بر روی تپه های ماسه ای ادامه یافت.

وی ادامه داد: در شهرستان ایرانشهر نیز عملیات بیابان‌زدایی در سال۱۳۵۳ با نهال کاری و بذر پاشی شروع شده و به دنبال آن در سال ۱۳۵۴ عملیات بیابان‌زدایی با شیوه نهال کاری به وسیله گونه های تاغ ادامه یافت.

وی تصریح کرد: در شهرستان چابهار در سال ۱۳۵۹ ایستگاه تثبیت شن رادیو با هدف حفظ تأسیسات رادیویی چابهار با نهال کاری گونه کهور پاکستانی آغاز به کار کرد.
این مقام مسئول بیان کرد: در سنوات اخیر به دلیل گستردگی سطوح بیابانی سیستان و بلوچستان عملیات بیابان‌زدایی در حدود ۳۰ درصد از مساحت استان در دستور کار اداره کل  منابع طبیعی و آبخیزداری قرار دارد.

وی گفت: استان سیستان و بلوچستان با وسعتی معادل 187هزار و 502کیلومتر مربع واقع در جنوب شرق کشور یکی از کم تراکم ترین استان های کشور از دیدگاه جمعیتی می باشد و با دارا بودن 11.4درصد از مساحت کل کشور بزرگترین استان ایران محسوب می شود.

وی خاطر نشان کرد: حدود ۳۰ درصد از وسعت استان را اراضی بیابانی و شن زارها شامل می‌شود که حدود یک میلیون هکتار ماسه زارهای فعال می باشد ، این موضوع خطری جدی برای اراضی کشاورزی، تاسیسات، راه های مواصلاتی و حتی مناطق مسکونی روستاییان به شمار می آید.

ریگی در ادامه اظهار کرد: استان سیستان و بلوچستان دارای ۲۸ کانون بحرانی فرسایش بادی با مساحتی حدود یک میلیون هکتار می‌باشد، با توجه به اهمیت موضوع بیابان زدایی در این خطه از کشور و نظر به شدت فرسایش بادی، اقدامات بیابان زدایی در این نواحی مورد توجه خاصی قرار گرفته است به طوری که این اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری  بر حسب وظایف سازمانی خود اقدامات پیشگیرانه را برای مهار و کاهش اثرات بیابان‌زدایی ذز سطح استان اجرایی کرده است.

وی تصریح کرد: شمال استان به عنوان یکی از مناطق بحرانی و فرسایش پذیر کشور شناخته شده است، این منطقه دارای ۳ کانون اصلی بحرانی فرسایش بادی به نام شنزار میانکنگی، جزینک و شیله به مساحت 252هزار و 453هکتار می باشد که تقریبا کل مساحت دشت سیستان را تحت تأثیر قرار داده است.

این مسئول در ادامه افزود: به همراه این کانون‌های بحرانی، اراضی کشاورزی رها شده از یک سو و از طرف دیگر بستر خشکیده دریاچه هامون و اراضی بالادست آن واقع در خاک افغانستان شرایط بحرانی منطقه را دوچندان کرده است.

ریگی ادامه داد: شرایط اقلیمی حاکم در استان به همراه خشکسالی های متوالی، فقر پوشش گیاهی و وقوع طوفان هایی با سرعت بالا باعث شده که فرسایش بادی از شدت بالایی برخوردار باشد، جنوب استان نیز متاثر از پیامدهای ناشی از فرسایش بادی و برداشت رسوبات حاصله می باشد به طوری که در این منطقه تعداد زیادی کانون بحرانی فرسایش بادی سالهای نه چندان دور شرایط زیست و بستر حیات را برای ساکنین این مناطق دشوار ساخته و خسارات فرسایشی فراوانی را متوجه تأسیسات، مناطق مسکونی، راه های مواصلاتی و غیره کرده است.

وی گفت: علیرغم تمام مشکلات موجود، این اداره کل با حداکثر توان و ظرفیت در طول دوره خشکسالی و در سخت ترین شرایط ایفای نقش کرده که نمونه آن تثبیت کانون های مهم بحرانی فرسایش بادی از جمله کانون بحرانی سیف آباد در شهرستان نیکشهر، کانون بحرانی شمال در بمپور در شهرستان ایرانشهر، کانون بحرانی شندان در شهرستان سراوان، بخش قابل ملاحظه ای از کانون بحرانی نیاتک در شهرستان زابل و ایجاد جنگلهای دست کاشت حاشیه دریاچه، محمد شاه کرم، ده نو، یادگار و غیره در منطقه سیستان می باشد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان، بیان کرد: در بین ۲۸ کانون بحرانی فرسایش بادی استان که در ۱۲ شهرستان پراکنش دارند، کانون بحرانی جزینک، نیاتک در منطقه سیستان و شهرستان‌های زابل زهک و هیرمند،کانون بحرانی شندان در شهرستان سیب سوران، کانون بحرانی کلانظهور و کلان کنتک در شهرستان دلگان ۵ اولویت این اداره کل به لحاظ اجرای عملیات بیابان‌زدایی است.

وی خاطر نشان کرد: بیابان های ایران ۳۴ میلیون هکتار معادل ۱۶ درصد از کل کشور و بیابان های استان 5.6 میلیون هکتار معادل ۳۰ درصد کل استان را شامل می‌شود؛ همچنین سهم متوسط سرانه بیابان ها در ایران پنج دهم هکتار و سهم متوسط سالانه بیابان‌ها در استان2.3هکتار می باشد.

این مسئول در ادامه تهیه سند بخش بیابان استان با پیش ‌بینی اعتبار هزار و ۵۵۰ میلیون ریال، تهیه سند بخش بیابان منطقه سیستان با پیش ‌بینی اعتبار ۷۷۵ هزار و ۱۷ میلیون ریال، اختصاص ردیف اعتبارات نفت برای اولین بار در منطقه سیستان را از اقدامات شاخص این اداره کل در منطقه استان عنوان کرد و گفت: اجرای عملیات پخش سیلاب در بیش از ۹۰ درصد از سطوح کانون های بحرانی فرسایش بادی، اجرای عملیات بیولوژیک در سطح حدود ۶ هزار هکتار در حاشیه دایک تالاب هامون، عملیاتی کردن پروژه‌های اجرایی بیابان زدایی از محل اعتبارات وزارت نفت، رشد اعتبارات ملی از ۵۳ میلیارد ریال به 140 میلیارد ریال در سال جاری و رشد اعتبارات استانی 210 میلیارد ریال به140 میلیارد ریال در سال ۹۶ از جمله دیگر اقدامات شاخص در استان می باشد.

ریگی از پروژه نهال کاری، مالچ پاشی، مراقبت و نگهداری به عنوان مهمترین فعالیت های بیابان زدایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یاد کرد و گفت:تولید نهال گلدانی و ریشه ای ، احداث بادشکن غیر زنده، احداث بادشکن سبز حاشیه مزارع، پروژه مدیریت هرزآب ها، احداث بند و بند سارها، احداث هلالی های آبگیر و پخش سیلاب ها از دیگر فعالیت های بیابان زدایی این اداره کل عنوان کرد.

وی خاطر نشان کرد: برای امسال432میلیون ریال اعتبار برای بخش بیابازنزدایی در نظر گفته شده که این رقم در سال گذشته 74هزارمیلیون ریال بوده و تنها از این مبلغ18هزار و 30میلیون ریال تخصیص پیدا کرده است.

منبع:جوان
انتهای پیام/