کرته، گیاهی خودرو جهت تهیه جاروی سیستانی

به گزارش سرویس اجتماعی عصر هامون به نقل از ندای هیرمند، کرتز (کرته) گیاهی است خود رو به رنگ سبز که در اکثر نقاط دشت سیستان قابل روییدن است در فرهنگ کشاورزی وکشاورزان از آن به عنوان گیاهی با خاصیت وعملکرد علف هرز یاد می شود و تلاش می گردد تا از رویش آن به هر شکل جلوگیری شود ولی ریشه پنهان و طولی آن به گونه ایست که کمتر کشاورزی می تواند آنرا از بین ببرد،خاک محل رویش این گیاه عمدتا خاکی است که مناسب کشاورزی وکاشت دیگر گیاهان است.

با شروع فصل تابستان کودکان و زنان و مردان زیادی در زمین های اطراف روستاها مشغول چیدن این گیاه هستند در زمستان برگ های آن خشک ولی اوایل بهار که از خاک بیرون می آید تا اوایل تابستان خوراک دامهای خود چراست ،بالای گوره نهرها مهمترین محل رشد برای گیاه کرتز می باشد.

از عجیب ترین رشد و نمو این گیاه می توان به رویش آن بالای بعضی از دیوارهای باغات اشاره کرد باغدارانی که با گِل ولای، باغ و بوستان خود را دیوار کشی می کنند چنانچه ریشه ای از این گیاه در گِل باقی بماند کافیست تا علفی سبز بالای دیوار مشاهده شود.
این گیاه به آب زیادی نیاز ندارد زیرا ساقه و برگ آن از ضخامت خاصی برخوردار است و کمتر آب آن تبخیر می شود، ریشه اش تا عمق زمین نفوذ می کند تا جایی که زمین داران از شیوه های سنتی مانند «تپک ومَل» زمین یا همان واکاوی و زیرورو کردن خاک وآتش زدن محل رویش، اقدام به از بین بردن این گیاه می کنند واین در حالی است که کمتر موفق به از بین بردن آن می شوند.
برای بیابان زدایی گیاهی مفید است و در سرزمین های خشک ایران مانند استان سیستان وبلوچستان ،کرمان،هرمزگان وکشور عراق، افغانستان،پاکستان،شمال افریقا،فلسطین،هند،چین وتایلند دیده شده است .

نوع دیگر آن که برای درست کردن پالان الاغ استفاده می شود«کرته سورک»است رنگ طلایی آن باعث گذاشتن این نام شده است ، از خانواده گندم سانان یا گندمیان ودر دیگر نقاط ایران، کرتکی معروف است،اما آنچه بهانه این نگارش شده است محصولی است که در وسایل زندگی سنتی مردم سیستان نقش برجسته ایی دارد، از آن جارویی بسیار زیبا بافته می شود که می توان گفت نسبت به تمام جاروهای سنتی ایرانیان زیباتر وموثرتراست.
از نیِ بسیار ظریف وزیبای گیاه کرته ، چوب باریکی بدست می آید که در گویش محلی آن سینک گفته می شود،آنچه باعث گذاشتن این نام بر روی این قسمت از گیاه که در واقع گُل گیاه می باشد شده است شاید همان سیخک، باشد بصورت راست ومنظم تا ارتفاع یک متر هم رشد می کند.
سینک زمانی از گیاه جدا می شود که کاملاً همانند میوه درختان رسیده باشد رنگ آن از سبز به زرد کم رنگ تغییر و به راحتی قابل جدا شدن می باشد، پس از جدا شدن از بوته اصلی با تابش آفتاب خشک می شود ودر هنگام تهیه جارو مقداری که اندازه ان اصولاً به چنگ معروف است جدا وته سینک ها درآب خیس می گردد.
گذاشتن سینک در آب در مواقعی به طول زمان یک شب می باشد زیرا موقع بافتن، بافنده نرمی وانعطاف آن را نیاز دارد، قسمت انتهای سینک ها با وسیله ای سخت کوبیده می شود و از آنجا که این چوبها خیس کشیده اند براحتی حالت انعطاف به خود گرفته و آماده بافتن می شوند، نخی که از ضخامت مناسبی برخوردار است از دیگر وسایل مورد نیاز بافتن جاروی سنتی سیستانی است.

بافنده یک سرنخ را به انگشت شصت پای خود می بندد وبا دو دست اقدان به بافتن جارو می کند، گره های این محصول نیز دارای ظرافت هستند اصولا دوپایه سینک در یک گره بکار برده می شوند وبعد از بافتن محصول به طول یک متر ویا بیشتر و یا بصورت خاص دور هم پیچیده می شود، با فتن جارو با سینک هم مهارت مخصوص به خود را دارا است وهرکسی نمی تواند اقدان به بافتن کند زیرا همانند فرش، لازم دقت در زدن گره های ظریف است.
جاروی سیستانی سالهاست که در بازار منطقه وکشور خود نمایی می کند ومی تواند محلی برای درآمد زایی خانوارها باشد، در هر منزل روستایی از لوازم مورد نیاز و موثر است ودر زندگی شهری نیز کمک است برای جاروهای برقی وماشینی.
«کرته، سینک یا سیخک» در ادبیات شاعران سیستانی که به گویش محلی شعر گفته اند نیز نماد تیزی و وسیله ای است برای آزردن جسم وجان زیرا بریدن دست انسان در هنگام دِرو و بوسیله برگ وساقه کرته صورت می گیرد از همین رو صاحبان ذوق و شاعران از آن به آزردن عاشقی بوسیله معشوقش با کنایه و تشبیه شعر گفته اند.
تکبر وخودنمایی فرد نیز به سیخ یا سینک تشبیه شده است،«وَشخ وترَخی یِ اَرسیخ سرِمِ مکشو وَ دل به سخِکوتک داره سرِتیزِی یِ محکون تو»
انتهای پیام/9031 https://www.asrehamoon.ir/vdccieqp.2bqe08laa2.html